Тайваний барилгын инженерүүдийн холбооны урилгаар Монголын барилгын инженерүүдийн холбоог (МАСЕ) төлөөлөн хэсэг нөхдийн хамт арлын Тайванийг зориод ирлээ. Холын хүнээс үг сонс гэдэгчлэн ойрын сонин хүүрнэе.

Тайвань, албан ёсоор Бүгд Найрамдах Хятад Улс (ROC) нь Зүүн Азид, манай Төв аймгийн нутаг дэвсгэрийг 2 хуваасны дайтай /36,2 мянган км квадрат/ арал дээр 23.9 хүн амьдардаг, бэлэн ухаад зарчих байгалийн баялаг гэхээр юмгүй боловч өндөр технологи шингээсэн цахим чипийн хөгжүүлэлт, экспортоор дэлхийд тэргүүлдэг, хөгжил дэвшлийн оргилд тэмүүлж яваа ард түмэн гэсэн ойлголт  эхний ээлжид интернэтээс авлаа.

Хөшигтийн хөндийн их хааныхаа нэрэмжит буудлаас хөөрч Солонгос улсын Инчон буудлаар дайран Тайпэй хотын онгоцны буудалд газардахуй олон хүмүүс нааш цааш сүлжилдэн, орж буй танхимын цаад үзүүр харагдахгүй шахуу нь нутагтай үлдсэн буудлын багтаамжийг голох мэдрэмж төрүүлнэ. 

Намрын энэ өдрүүдэд Тайпэй хотод дунджаар 33 хэм дулаан, орсон гарсан байшин сав, машин тэрэгний агаар сэлгэлт, хөргөлтийн төхөөрөмж үгүй бол биеийн хөлс гэдэг Улаанбаатарын үерийн ус шиг урсах авай. 

Монголын барилгын инженерүүдийн холбооны ерөнхийлөгч, удирдах зөвлөлийн гишүүд Азийн Барилгын Инженерүүдийн Зохицуулах Зөвлөл (АБИЗЗ)-ийн Гүйцэтгэх Хорооны 45 дугаар хурал (ACECC 45TH ECM), Тайваны Барилгын Инженерүүдийн Холбооны 2023 оны Олон улсын хуралд санал өгөх, сонгогдох эрхтэй суух, намайг багтаагаад жирийн идэвхтэй гишүүд салбар хороодын хуралд сууж барилга, сэргээгдэх эрчим хүчний сүүлийн үеийн ололт амжилтыг сонсох, холбооны 50 жилийн ойн арга хэмжээнд (CICHE Annual Convention 2023 and CICHE' s 50th Anniversary) оролцох,  улмаар газар үзэн сэтгэл баясгах, галуу шувууны мах зооглох үндсэн зорилготой бөлгөө. 

 Дашрамд Монголын барилгын инженерүүдийн холбоо /МАСЕ/ нь олон орны барилгын инженерүүдийн холбоотой нягт харилцаатай, тэдний ноу-хау, туршлагыг судлан Монголын хөрсөнд нутагшуулах, хамтран ажиллахад салбарынхаа инженерүүдийг уриалж, чиглэл бүрийн мэргэшүүлэх сургалтыг тасралтгүй зохион байгуулдаг, төрийн бус, ашгийн бус ч нийгмийн хариуцлагатай байгууллага болохыг дурдахад таатай байна. 

Хурал хуй ч гаргасан хуваарийн дагуу болж завсар зайгаар нь техникийн аялалд Тайпэй хотын зам гүүр, метро, зарим онцлох барилгыг үзэж сонирхлоо. 

Оролцсон хурлаас гарсан шийдвэр, семинар зөвлөгөөний үр дүн, өгөөжийг МАСЕ-гаас албан ёсоор олон нийтэд танилцуулна хэмээн бодох тул энэ удаа өөрийн үзсэн зүйлийг 3 хэсэгт хуваан сонирхуулъя.

Шинэ хуучин Тайпэй нийлээд 7 сая оршин суугчтай их хот гэхэд замын түгжрэл байхгүйтэй адил, юу юугүй тэг зогсолт лав дайралдсангүй. Метроны өнгөөр ялгаж зурдаг 10 хол илүү сүлжээтэй, хол ойр явахаас шалтгаалж ихсэж багасдаг төлбөрийн уян хатан системтэй цэвэрхэн, тохилог нийтийн тээвэр юм. 

Тайпэй хотын метроны шугам  сүлжээний схем зураг

2004-2010 онуудад дэлхийн хамгийн өндөр барилга байсан “Тайпэй-101 цамхаг” архитектур, инженерчлэл, өрнө, дорнын онцлог тусгасан шидевер бүтээл. 

87-92 давхрын хооронд байрлуулсан барилгад нөлөөлөх гаднын нөлөө саармагжуулагч (damper) нь 5.5 метрийн диаметртэй, 660 тонн, 16 хөдөлгөөн тайвшруулагчтай.  2015 оны 08-р сарын 08-ны өдөр болсон Соудлер (Typhoon Soudelor) хар салхины үед 39 инч буюу бараг 1 метр зайд савлаж барилгаа тогтворжуулсан байна.

Цамхгийн бүтээн байгуулалтад ашигласан ган троссоор нэг ийм бүтээл хийн гаднаа байршуулжээ. Энэ яг юуг, ямар утга санааг илэрхийлж байгааг тааж ядан хэсэг харж зогсов. Яагаад ч юм далайд амьдардаг, галав юүлсэн ч амьд үлдэх чадвартай усны баавгай хэмээгдэгч өт л санаад орлоо.

Тайвань арал анх 1620-1661 онд Нидерланд, 1895 он хүртэл манж Чин улс, 1895-1945 онуудад Японы эзэмшилд байсан. 1949 онд эх газарт коммунист БНХАУ байгуулагдахад гоминдан намын удирдагч Чан Кайши тэргүүтэй 1.5 сая дундад улсын иргэд нүүдэллэн ирж одоогийн Тайвань улсын үндсийг тавьжээ. Тийм ч учраас Чан Кайши ерөнхийлөгчийн дурсгалд зориулсан цогцолбор Абрахам Линкольн ерөнхийлөгчийнхөөс ер дутахгүй сүртэй аж.

Тайваний барилгын инженерүүдийн холбооны зүгээс Үндэсний “Хааны ордон” музей үзэх,  Елиу геопаркад аялахыг зохион байгуулж өгсөнд талархая. 

Тайваний үндэсний “Хааны ордон” музей хятадыг нэгтгэн Юань гүрэн байгуулж хаанаар нь суусан  их Монголын эзэн Чингис хааны ач Хубилай хааныг, өөдөөс нь харж суугаад зурсан гэж бидний боддог хөрөг зураг,  сүүлд гарч ирсэн их хааны хөрөг, мөн зураачийн!? “Хубилай хааны ав” гэх мэт олон зургуудаараа алдартай. Гэвч бидэнд тэр зургуудын эхийг үзүүлсэнгүй.

Миний бодлоор Хубилай хааны хөрөг бодит байж болох ч Их хааны маань хөрөг эргэлзээтэй. Монголын нууц товчоонд өгүүлснээр хар бага наснаас амьдралын хатуу бэрх, идэр залуугаас өтөл нас хүртэл дайн тулааныг туулсан хүн шингэн сахал, нимгэн арьс, булбарай гэмээр биетэй байна гэж үү хэмээн бодогдох. Харин ардын зураагч Ү. Ядамсүрэн абугайн энэ хөрөг сэтгэлд ойр тусна.

Музейд байгаа Юань гүрний үед холбогдох эх сурвалжуудыг түүхийн байг гэхэд соёлын үүднээс, дангаараа байг гэхэд хамтарч судлах нь цаг хугацааны асуудал болжээ,  эхлэлийн шатанд Монголын  ШУА, Тайванийн үндэсний “Хааны Ордон” музейтэй хамтран ажиллах санамж бичигт гарын үсэг зурснаар эх сурвалжуудыг цахим хэлбэрт оруулах, судлаачид газар дээр очиж судалгаа хийх асуудлыг шийдсэн байна. Тайвань Монголын харилцаа албан бусаар хөгжиж л байгаа бололтой.

MACE хүндэт ерөнхийлөгч, Зөвлөх инженер, доктор Э.Ганзориг

Энд сонирхуулж хэлэхэд Тайваньчууд НҮБ-д саналын эрхтэй байхдаа манай улсын тусгаар тогтнолыг хүлээн зөвшөөрч байгаагүй,  өссөн төрсөн нутгаасаа жийгдэж гарсан ч өрөөлийн нутгийг уугуул иргэдээс нь харамлаж явсан хэрэг. Түүхийн шоглоом гэж хэлэхгүй ч одоо их гүрний дэргэдэх жижиг улсын зовлон, эрх чөлөө, тусгаар тогтнолын  үнэ цэнийг ойлгож мэдэрсэн биз ээ. Бас бага жижиг гэлтгүй байхгүй бол дэлхийд дутагдах баялагийг бүтээсэн улс ажгуу.

Тайваний арал нь Японтой адилхан Филиппиний техтоник хавтан евроазийн хавтантай нийлдэг уулзвар хэсэгт байрладаг учир  газар хөдлөлийн идэвхтэй бүс,  эрт галавын үед оргилж байсан галт уулын халуун хайлмаг Тайпэй хотын зүүн хойно орших далайн эргийн Елиу геопаркад өргөн таржээ. Одоо жуулчдын очих дуртай, байгалийн өвөрмөц  тогтоцтой газар аж. Тунамал чулуулаг үе давхаргууд нь ил харагдах чулуун хана, халуун хайлмагийн хөрж тогтсон, галт уулын шаараг гэлтэй бараан өнгөтэй, нүх сүвэрхэг бялхмал мөөгөн хад.  Нүх сүвэрхэг текстур нь хайлмаг хатуурах үед ялгаран гарсан хийн уурын үр дүн гэхэд суурь хэсгийн элсэн чулуулаг!?.  Далайн гүнд дэлбэрч шавраар оргилсон галт уулын ил гарч ирсэн хэсэг арал болоо юу гэлтэй? Энэ элсэн чулуулаг, салхинаас болж Елиу геопаркийн хамгийн алдартай үзмэр Хатны толгой өнхөрч унах аюулд өртөж буй юм байна. Жилээс жилд хүзүү нь нарийсаж байгаа гэнэ.  

Жин үдийн тэнгэрт мэлтийх нар, үзэж зургаа хамт татуулах гэсэн түмэн жуулчны хөлөөс залхсандаа ойроос зургийг нь аваагүйдээ харамсав.  Тус паркийг жуулчид аялахад  тухтай орчин болгон хүний гараар сайхан  тохижуулжээ. 

Тайвань  жилдээ 10 гаруй сая жуулчин хүлээн авдгийн нэлээдгүй хэсэг нь энд ирдэг юм байна. Тайваний арал даяар өөр үзэж харах сайхан газар мундахгүй олон байдаг гэнэ.  

/Зургийг http://zolajoly.blogspot.com/  цахим хуудаснаас авав/

Манайхан дөрвөн зуун мянга билүү, сая билүү  жуулчин хүлээн авахаар, зорилго дэвшүүлсэн үү, зүүдээ ярьсан уу юм юм л сонстоод  байсан. Архангай аймгийн Тариат сумын Чулуутын хавцал, Хоргын тогоо, Тэрхийн цагаан нуурыг дэлхийд өрсөлдөх аялал жуулчлалын бүс болгоход байгаль эх хийхээ хийсэн байна харин Монголын төр, иргэн та юу хийхээр төлөвлөж байна?  Мөнгөө атгасан жуулчид Монголд очих уу Мексик явах уу, Тайхар чулууг нь үзэх үү Тайваний хатны толгой хадыг  үзэх үү зэрэг олон сонголтод эргэлзсээр байгааг бодолцвол бид асар их хоцорч явна.

Хүний нутагт үзэж харсан зүйлээ Элэг зүрхнээс уяатай энхрий хайрт нутгийнхаа байр байдалтай холбож бодох юм даа.  

Гэснээс бид Тайваний ерөнхийлөгч эрхэмсэг хатагтай Цай Инвэнь морилон ирсэн хүлээн авалтын хүндэтгэлийн тайзан дээрээс “Халуун элгэн нутаг” дуугаа Э. Ганзориг багшийн санал болгосноор хоороороо дуулсан билээ л.

Инженер Л. Гантулга