Өмнөх хэсгийг 158 дахь дугаараас уншина уу.  

 1.  Улаанбаатар хотын анхны ерөнхий төлөвлөгөөг 1954 онд ЗХУ-ын Москва хотын ГИПРОГОР институтэд ЗХУ-ын мэрэгжилтнүүд зохиохдоо хотын газар зүйн байрлал, Туул гол, Богд Хан ууланд түшиглэн хот төлөвлөлтийн тархсан – шугаман бүтцийг сонгосон байдаг. Анхны ерөнхий төлөвлөгөөний функцын бүсчлэл болох суурьшлын, үйлдвэрийн, аж ахуй - агуулахын, амралт зугаалгын гэсэн нэг функцын бүсүүд, гадна замын сүлжээ зэрэг нь тухайн нийгэм эдийн засгийн хөгжлөөр тодорхойлогдон үүсэж цаашид ерөнхий төлөвлөгөөний архитектур орон зайн төлөвлөлтийн суурь болсон.

   Тухайн нийгэм, төвлөрсөн эдийн засгийн хөгжил, хот хөдөөгийн амьдралын зөрүүг зөв тодорхойлох, нийслэлийн хүн амын механик өсөлтийг бодитоор  тооцох боломжгүй байсан тул  Улаанбаатар хотын ерөнхий төлөвлөгөөг 1961, 1975, 1981, 2002 онуудад шинэчлэн боловсруулах бус өмнөх ерөнхий төлөвлөгөөг дөрвөн удаа тодотгосон байдаг. Энэ хугацаанд нутаг дэвсгэрийн функцын бүсчлэл, гадна замын сүлжээнд өөрчлөлт гараагүй, шинээр барилгажилтын төсөл, хөтөлбөрүүд хэрэгжээгүй, харин нийслэлийн газар зохион байгуулалтын ерөнхий төлөвлөгөөг анх удаа боловсруулан нийтийн эзэмшлийн ногоон байгууламж, хот орчмын хөдөө аж ахуйн зориулалтын газрыг хөгжүүлэхэд анхаарсан байдаг.  

   Хотын хүн амын жар гаруй хувь амьдардаг гэр хорооллын архитектур төлөвлөлтийг суурьшлын бүсийн төлөвлөлтөд тодорхойлохгүйгээр тогтмол орхигдуулж байсан нь эцэсдээ гэр хорооллын газрын эзлэх талбайг хяналтгүй, хурдацтай нэмэгдүүлэн хотын нутаг дэвсгэрийн зураг,  байгуулалтыг сунган хотын периметр, талбайн харьцааг 6.619 болгон муутгаж / энэ бол компакт хотуудын хувьд маш муу тоо / ОЙРЫН ЗАЙН ХОТЫН концепцийн эсрэг, хот байгуулалт уруудаж, нийслэлийн тэлэлт эхэлсэн.        

   2. 1294 онд Богд Хан уулыг дархан цаазат болгож 1778, 1957, 1974, 1995, 2005 онуудад бататгаж байв. 1967 онд Богд Хан уулын Зайсангийн амны гэр хороолол, Залаат, Залаатын Богино, Хүрхрээ, Баянзүрх, Чулуут зэрэг амнуудын зуслангийн айлуудыг нийтэд нь нүүлгэн шилжүүлж дархан цаазат уулын экосистемийг тодорхойлсон хот байгуулалтад ач холбогдолтой шийдвэр гарснаар Богд Хан уулыг хотын төв талбайтай шууд холбосон ногоон байгууламжийг үндэсний ахуй, заншил, онцлог төрх, үнэ цэнийг алдагдуулахгүйгээр үндэсний ШИНЭ ЛАНДШАФТ бий болсон. 

Төлөвлөлтийн энэ үндсэн шийдэл нь хот байгуулалтын хөгжилд онцгойлон үнэлэгдэж бусад улсуудад жишээ болон өндрөөр үнэлэгдэн Монголчуудын соёлын бахархал, Улаанбаатар хотын таван ерөнхий төлөвлөгөөнүүдийн шийдлийн үндэс болсоор ирсэн.

14-р хороо

   Үүний дараагийн хоёр дахь 1961 оны ерөнхий төлөвлөгөөнд хотын дүүрэг бүрт / Сүхбаатарын районд Хүүхдийн парк, Залуу байгальчдын төвийн дэргэд, Найрамдлын районд Зөвлөлтийн Шинжлэх ухаан, соёлын төвийн дэргэд, Амгаланд ботаникийн цэцэрлэг, Октябрийн районд Талх чихрийн үйлдвэрийн урд талд, Ажилчны районд Төв цэнгэлдэх хүрээлэнгийн орчим зэрэг / нийтийн эзэмшлийн ногоон байгууламж цэцэрлэгт хүрээлэнгүүд, шинэ орон сууцны хорооллуудыг Улаанбаатар хотын ерөнхий төлөвлөгөөний шийдлийг хатуу баримтлан, амжилттай хэрэгжүүлсэн.

   3.Улаанбаатар хотод барилга байгууламж барих газрын зөвшөөрлийг Нийслэлийн засаг даргын зөвлөлийн хурлын шийдвэрээр, 1997 оноос эхлэн  Нийслэлийн засаг даргын баталсан журмын дагуу  иргэд, аж ахуйн нэгжид нээлттэй дуудлага худалдаагаар олгож байв.   

Газрын дуудлага худалдаагаар олсон орлого нь Улаанбаатар хотыг хөгжүүлэх санд хуримтлагдан улмаар Улаанбаатар хотын банк байгуулагдах эхлэлийг тавьсан. 

Энэ үед газартай холбогдолтой авлига, албан тушаалтны хэрэг, ямар нэг маргаан, гомдол гардаггүй байж.   

1999 оноос эхлэн Монгол ардын намын нийслэлийн засаг дарга М.Энхболд, Улаанбаатар хотын ерөнхий менежер Т.Бадамжунай, хотын ерөнхий архитектор М.Цэлмэг, ахлах архитектор Ч.Эрдэнэ-Очир нар нь амжилттай хэрэгжиж байсан газрын нээлттэй дуудлага худалдааг зогсоон, нийслэл хотын батлагдсан ерөнхий төлөвлөгөөг зөрчин, дүүргүүдийн цэцэрлэгт хүрээлэн болон Д.Сүхбаатарын талбай, хотын төвийг Богд Хан уултай холбосон иргэдийн амрах, зугаалах зориулалтын нийтийн эзэмшлийн ногоон байгууламж - монгол үндэстний соёлын бахархал болсон Улаанбаатар хотын үндэсний ШИНЭ ЛАНДШАФТыг устган, энэ газар дээр нь ямар ч хэсэгчилсэн ерөнхий төлөвлөгөөгүй, далдын захиалгаар орон сууцны хороолол, хотхоныг хүссэнээрээ, замбараагүй барих зөвшөөрлийг эрчимтэй олгож эхэлснээр Улаанбаатар хотын архитектур, хот байгуулалтын тавин жилийн амжилт, тогтвортой хөгжил, таван удаагийн ерөнхий төлөвлөгөөний төгсгөл, өнөөдрийн харамсалт байдал, хотын сүйрэл эхэлсэн.

   Эндээс эхлэн  газрын мафи, газрын наймаа, авлига, яригдах болж, Улаанбаатар хотын төлөвлөлт, хот байгуулалт, барилгажилтыг Нийслэлийн засаг дарга, түүний Газрын алба, Хот төлөвлөлт, хөгжлийн газар, хотын ерөнхий архитектор нар удирдах бус Улсын их хурлын гишүүд, яамны сайд, томоохон компанийн захирал, хөрөнгө оруулагчид өөрсдийн хүсэл, дураараа удирдан явуулж байна. 

   4.НЯГТРАЛ САЙТАЙ ХОТ-ын концепц нь хотын нутаг дэвсгэрийг резин шиг сунгах бус, одоо байгаа хотын хил хязгаарын дотор багтаан, сул хаягдсан газрыг ашиглан, барилгажилтын нягтралыг зөвшөөрөгдөх, зохистой хэмжээнд хадгалан, цогц байдал, нийгмийн хүртэмжийг нэмэгдүүлэхийг зорьдог талаар тодорхой тайлбарласан.

   Үүний дагуу 1996 оноос Нийслэлийн засаг дарга агсан Ж. Наранцацралт хотын төвийн хэсэгт орон зай, архитектур төлөвлөлтийн шилдэг төсөл шалгаруулалт зохион байгуулан, шалгарсан төсөлд тулгуурлан барилга барих газар олголтын зөвшөөрлийг аж ахуйн нэгж, иргэдэд дуудлага худалдаагаар ил тодоор ямар ч маргаан, хүндрэлгүй олгож байсан байдаг. 

   Мөн тэрээр 2006 онд Барилга хот байгуулалтын сайдаар ажиллаж байхдаа Улаанбаатар хотын гэр хорооллыг орон сууцжуулах, холимог функцийн барилга барих барилгажилтын зураг төслийг Тайвань улсын Кэй энд Ти констракшн компаниар боловсруулж төслийг Баянзүрх дүүргийн 13, 14-р хорооны гэр хорооллын 235 га газарт маш амжилттай хэрэгжүүлж эхэлсэн. Орон сууцны хорооллын хэсэгчилсэн ерөнхий төлөвлөгөө нь хүн амын нягтрал нь 250 хүн/ га, оршин суугчдын амьдралын түвшин, тэгш байдал, хорооллын цэцэрлэгт хүрээлэн, ногоон байгууламж, сургууль, цэцэрлэг зэрэг нийгмийн үйлчилгээг хангахад голлон анхаарсан бусдаас ялгарах онцлогтой төсөл байсныг ирээдүйн нийслэлийн засаг дарга Э.Бат-Үүл нийслэлийн иргэдийн хурлын төлөөлөгчдийн сонгуулийн сурталчилгаанд хортойгоор ашиглан мэргэжлийн бус, буруу тайлбарлан төслийн хэрэгжилтийг зогсоосон.

   4.Дэлхийн улсууд ОЙРЫН ЗАЙН ХОТЫН концепцийг баримтлан хотынхоо, нутаг дэвсгэрийг нэмэгдүүлэхгүй  одоо байгаа хил хязгаарт багтаан барилгажилтыг явуулж тогтвортой хөгжлийг хангаж байхад, бид энэ өнгөрсөн хугацаанд Улаанбаатар хотын нутаг дэвсгэр, байгуулалтын гуравны нэг орчим хувь, 10300 /арван мянга гурван зуу/ - гаад га газрыг эзлэх хотын хүн амын жаран хувь нь амьдардаг гэр хорооллын төвөгтэй нутаг дэвсгэрийг холимог функцийн болгож, олон функцийн төвүүдийг байгуулан тэнд амьдрагсдын амьдралын чанар, нийгмийн үйлчилгээний хүртээмжийг хотын төвийнхтэй тэнцүүлэх, тэгш байдлыг хангах, гэр хорооллын газрыг эрчимтэй багасгахыг хамгийн түрүүн зорих ёстой байлаа. 

   Товчдоо хотын захын Ар согоот, Баянхошуу, Орбит, Шархад, Улиастайн гэр хорооллын амьдралыг хотын төвийн амьдралтай тэнцүүлэх, хотын төв рүү тэмүүлэх, явах шаардлагагүй, хаана ч ялгаагүй, ижил, тэгш амьдар болох.

   Гэтэл үүний эсрэг Монгол ардын намын засаг дарга М.Энхболд, Ц.Батбаяр, Г.Мөнхбаяр нар 2015 он гэхэд ҮНДЭСНИЙ ЛАНДШАФТын хүүхдийн парк, цэнгэлдэх хүрээлэнгийн ногоон байгууламжийг устгаж дуусаад, дараа нь Ардчилсан намаас сонгогдсон засаг дарга Э.Бат-Үүлийн Улаанбаатар хотын захиргааг гэр хороололд шилжүүлэн нүүлгэхээр эхлүүлсэн хот байгуулалтын асар ач холбогдолтой, эргэлтийн гэж тодорхойлж болох ажлыг санаатайгаар зогсоон, тусгай хамгаалалттай хоосон байсан Богд Хан уулын байгаль, ногоон системийн Зайсангийн амны хоёр зуун гуч гаруй га газрыг асар богино хугацаанд төлөвлөлтгүй уралдан барилгажуулсан. Энэ ажлыг Улсын их хурлын гишүүн Д.Өнөрболор эхлүүлсэн гэдэг.

Дараа нь үлдсэн бусад амнууд болон Яармагийн дэнжийн хоосон байсан нэг мянга хоёр зуугаад га газрыг шинээр барилгажуулж байна. Бид энэ бүх уралдаант барилгажилтын ажлыг КОМПАКТ ХОТын концепцийн дагуу одоо байгаа гэр хорооллын нутаг дэвсгэрт хэрэгжүүлсэн бол гэр хорооллын газраас мянга таван зуу гаруй га газар хасагдаж тэр хэмжээгээр агаарын бохирдол багасах гэх мэт дуусашгүй ач холбоголтой байх байлаа. Ийм боломж хот байгуулалтад зуун жилд дахин тохиолдохгүй.  

Улаанбаатар хотын 2040 он хүртэлх хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөө нь бүхэлдээ КОМПАКТ ХОТ, ОЙРЫН ЗАЙН ХОТ, НЯГТРАЛ САЙТАЙ ХОТ-ын концепцийн эсрэг нийслэлийн хот байгуулалтын сүйрлийг баталгаажуулсан.

Үргэлжлэл 160 дахь дугаарт

Архитектор Л.Нямсүрэн