“Рэнтпэй сольюшн” ХХК-ийн үйл ажиллагаа хариуцсан захирал Б.Чулуунбаатар  

Монгол Улсын барилга бүтээн байгуулалтын салбарт орон сууцны эрэлт хэрэгцээ өндөр байгаатай холбоотойгоор орон сууцны төслүүд ихээр хэрэгжиж, жил бүр нэмэгдсээр байна. Орон сууц худалдаж авах болон орон сууцны түрээс нь бүх цаг үед эрэлттэй байдаг. Үүнтэй холбоотойгоор орон сууцны цахим гэмт хэрэг газар аваад байгааг бид бүгд мэднэ. Тиймээс энэхүү нийтлэлээрээ орон сууцны цахим гэмт хэрэг гэж юу вэ, түүнээс хэрхэн сэргийлэх талаар мэдээллийг хүргэж байна.  

Хамгийн өндөр дүнтэй борлуулалт хийгддэг салбар бол үл хөдлөх хөрөнгийн салбар билээ. Тиймдээ ч орон сууцны зах зээлд тухайн үнийг дагаад маш өндөр дүнтэй залилангийн хэргүүд давхар явагдаж байдаг. Энэхүү залилангийн хэрэгт иргэд мэдлэг мэдээлэл дутуугаас шалтгаалан ихээр өртөж байна.  

Тухайлбал, залуу гэр бүлүүд, залуучууд урт хугацааны туршид ажиллаж хөдөлмөрлөн хуримтлуулсан орон сууцны урьдчилгаа төлбөрөө сонгосон байрныхаа эзэн гэх хүн рүү шилжүүлээд залилуулчихдаг тохиолдол цөөнгүй. Энэ нь дөнгөж амьдарлаа эхлүүлж буй залуучуудын хувьд маш хүнд цохилт болдог.

Тиймээс эдгээр асуудлыг судалж мэдсэний үндсэн дээр залуучууд, залуу гэр бүлүүд, мөн энэ талын гэмт хэргийн талаар мэдээлэлгүй иргэдэд зориулан орон сууцны түрээсийн залилан, худалдан борлуулахтай холбоотой цахим гэмт хэрэг, цахим халдлагаас сэрэмжлүүлэх, хамгаалах зорилгын хүрээнд “Рэнтпэй сольюшн” ХХК нь “Мандал риск”-тэй хамтран “Эзэнгүй харилцааг эцэслэе!” аяныг нэг сарын хугацаанд өрнүүлж эхлээд байна. Аяны хүрээнд олон нийтэд хандан орон сууцны залилан, луйвраас урьдчилан сэргийлэх, түүнд өртөхгүй байх чиглэлээр мэдлэг мэдээлэл олгох юм. Аянаар, иргэдийн эрх зүйн мэдлэгийг дээшлүүлэх, орон сууцтай холбоотой худалдаа хийх, үйлчилгээ авахад зөв сонгох талаар мэдлэг, ойлголтыг өгснөөр залилангийн гэмт хэргийг бууруулах, улмаар хэрэглэгчийг хамгаалахад чиглэж байна. 

Орон сууцны залилан гэдэг нь бусдын өмч хөрөнгө, эд зүйлийг заль мэх хэрэглэн булаахыг хэлнэ.

Орон сууцны залилан үйлдэх нийтлэг хэлбэр: 

Хуурамч бичиг баримт үйлдэх - Бичиг баримтын лавлагааг улсын бүртгэлээс авах боломжтой. 

Хэт хямд үнэ санал болгох - Хэтэрхий таатай нөхцөл буюу зах зээлийн үнээс бага үнэ санал болгож байгаа бол заавал шалгах хэрэгтэй. 

Нэг гэрээг олон хүнд зарах - Шалгахад бүх баримт үнэн зөв байсан хэдий ч олон хүнд зэрэг борлуулах, түрээслэхээр ярьж мөнгө авсан байх магадлалтай байдаг. 

Итгэл эвдэх - Найз нөхөд, хамаатан садан, дотнын хүмүүс буюу итгэж явсан хүмүүс ч гэсэн таныг залилах магадлалтай. Тийм учраас хувийн сэтгэл хөдлөлөөр хандахгүй байх хэрэгтэй. 

Орон сууцны залилан, луйвар 2010 онд 200 орчим, 10 гаруй жилийн хугацаанд 10 дахин өссөн байна. 

Эх сурвалж: 2022 оны МУ-ын Шүүхийн бүтэн жилийн шүүн таслах ажиллагааны нэгдсэн дүн мэдээ 

Залилах гэмт хэрэг нь 2022 онд 35.340 гэмт хэрэг бүртгэгдсэн бол нийт гэмт хэргийн 11,839 буюу 33% -ыг эзэлж байна.  2021 онд залилах гэмт хэрэг 6,558 байсан бол 2022 онд энэ төрлийн гэмт хэрэг 8%-иар өсжээ. 

Цахим орчинд үйлдэгдсэн энэ төрлийн гэмт хэргийн хохирлын хэмжээ 5.6 тэрбум төгрөгт хүрчээ.

Орон сууцны цахим залилангийн хэрэгт боловсролын бүх түвшний иргэд өртөж буйг дээрх график мэдээлэл харуулж байна. Та дээд боловсролтой байлаа гээд залилангаас хол байна гэсэн үг биш бөгөөд иргэн та өөрийн ирээдүйд өвлөгдөх үнэт хөрөнгөө худалдаж авах гэж байгаа болон амьдран суух таатай орчноо бүрдүүлэх гэж түрээсийн төлбөр төлж буйгаа ухамсарлан тухайн цаг үеийн мэдрэмжээс илүүтэйгээр мэдээлэлтэй харилцааг бий болгох нь чухал юм. Тиймээс заавал нягталж, шалгах шаардлагатай мэдээллүүдийг орхигдуулж болохгүй гэдгийг санаж байх нь зүйтэй юм. 

Орон сууцны залиланд өртөж буй хүмүүсийг насны бүлгээр ангилахад 30-34 насныхан хамгийн ихээр залиланд өртдөг байна. Энэ нас нь дунджаар иргэдийн хувьд дөнгөж тодорхой хэмжээний хуримтлалтай болдог үе юм. 

Залилангаас хэрхэн урьдчилан сэргийлэх вэ?

-    Мөнгөө шилжүүлэхээс өмнө сайтар шалгах

-    Бичиг баримтыг жинхэнэ эсэхийг шалгах

-    Авах гэж буй үл хөдлөх дээрээ заавал өөрийн биеэр очиж үзэх

-    Шаардлагатай тохиолдолд улсын бүртгэлээс лавлагаа бичиг баримт шаардах

-    Хөнгөн хуймгаа байдлаар аливаа асуудалд хандахгүй байх

-    Мэргэжлийн баталгаатай үл хөдлөх хөрөнгийн байгууллагад хандах 

-    Хянамгай байж эзэнгүй харилцааг эцэслэе.

Энэ төрлийн гэмт хэрэгт өртсөн тохиолдолд хаана хандах вэ? 

-    Цагдаагийн байгууллага

-    Таны хэргийг шалгаж байгаа мөрдөгчтэйгөө хамтран ажиллах

-    Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх газар

-    Хуулийн зөвлөгөө өгөх мэргэжлийн газар

Мөрдөн байцаах албаны залилах гэмт хэрэг мөрдөн шалгах хэлтсийн ахлах мөрдөгч, цагдаагийн хошууч Ч. Дөлгөөн

Орон сууц түрээслэх, худалдан борлуулахтай холбоотой гэмт хэрэг нь нийт залилах гэмт хэргийн хэдэн хувийг эзэлж байна вэ? 

Монгол Улсад бүртгэгдсэн залилах төрлийн гэмт хэргүүд маш олон бүртгэгдэж байгаагаас Орон сууц түрээслүүлэх, худалдан борлуулахтай холбоотой гэмт хэргүүд нэлээдгүй хувийг эзэлдэг. Үүнээс түрээсийн гэмт хэрэгтэй холбоотой буюу цахим орчинд үйлдэгдсэн гэмт хэрэг өссөн. Өөрөөр хэлбэл хөдөө орон нутгаас шилжин суурьших иргэд, оюутан залуус ирэх цагаар эх сурвалжгүй, эзэн нь тодорхойгүй хямд үнэтэй, байршил заасан, таатай нөхцөл санал болгосон зарууд түгээмэл болсноор энэ төрлийн гэмт хэргийн хохирогч болоход ихээхэн нөлөөлдөг. Энэ төрлийн гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэхийн тулд байрны  эзэнтэй биечлэн уулзах, хаяг утас, дансны дугаар таарч байгаа эсэхийг сайтар нягталж үзэх хэрэгтэй. Хэдийгээр цахим орчин нь таны цаг завыг хэмнэдэг сайн талтай ч эргээд мөн хохирогч болох боломжийг давхар олгодог юм. Монгол Улсад  2021 онд залилах төрлийн гэмт хэрэг нийт гэмт хэргийн 25 хувийг эзэлж байсан бол 2022 онд даруй 8 хувиар өсөж 33 хувийг эзэлж байна гэсэн статистик үзүүлэлттэй гарсан. 

Энэ төрлийн гэмт хэрэг үйлдсэн этгээдэд оногдуулах ял шийтгэлийн хувьд 2017 оноос хойш Монгол Улсын хэмжээнд хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж буй Эрүүгийн хуулийн 17-р бүлэгт залилах гэмт хэргийг зүйлчилсэн. 17.3.1-т хөнгөн хэлбэрийн залилах гэмт хэрэг үйлдсэн бол тухайн этгээдэд 450.000 - 14 сая хүртэлх төгрөгөөр торгох, 240 - 720 цаг хүртэл зорчих эрхийг хязгаарлах, 6 сараас 12 жил хүртэл хугацаагаар хорих ял оногдуулна гэж заасан байдаг.