Өмгөөллийн барристер кастос ХХК-ийн 

байгууллага хариуцсан ажилтан Д.Анужин

Барилгын тухай хуульд зааснаар барилгын ажил гэж бүх төрлийн барилга байгууламжийн ажлыг гүйцэтгэх талбайг бэлтгэх, бүрдэл хэсгийг угсрах, шинэчлэн барих, буулгах, засварын ажил гүйцэтгэх, тоног төхөөрөмж суурилуулах үйл ажиллагааг ойлгодог. 

Барилгын ажил гүйцэтгэх гэрээний талуудын хувьд захиалагч, гүйцэтгэгч гэсэн ерөнхий оролцогчид байх бөгөөд гүйцэтгэгч нь туслан гүйцэтгэгчтэй гэрээ байгуулж, ерөнхий гүйцэтгэгчийн чиг үүргийг гүйцэтгэх тохиолдол байдаг. Энэ тохиолдолд туслан гүйцэтгэгчийн ажлын үр дүн, эрсдэлийг ерөнхий гүйцэтгэгч нь захиалагчийн өмнө хариуцдагаараа онцлог юм. 

Цар тахлын нөхцөл байдлаас үүдэн барилгын материал татан авалт хойшлох, барилгын ажил тодорхойгүй хугацаагаар саатах гэх мэт нөхцөл байдалд хүрсэн өнгөрсөн 2 жилийн хугацаанд барилгын материалын үнэ өсөх хандлагатай байсан.  Иргэний хуулийн 345 дугаар зүйлийн 345.2 дахь хэсэгт “Гэрээ байгуулах үед урьдчилан төлөвлөх боломжгүй байснаас төсвийн хэмжээ нэмэгдэхээр байвал ажил гүйцэтгэгч энэ тухай захиалагчид нэн даруй мэдэгдэх үүрэгтэй”  гэж заасан бөгөөд сүүлийн үед барилгын ажлын төсөвт өртөг нэмэгдсэнтэй холбоотойгоор гэрээг цуцлах, дуусгавар болгох зэрэг талуудын хооронд маргаан ихээхэн үүсч байна.

Олон улсад үнэ тогтоох ажлын гүйцэтгэлийн үе шатанд буюу ажлын гүйцэтгэлийг хэсэгчлэн хүлээн авч түүний төлбөрийг төлөх, санхүүжилтийг гүйцэтгэлийг хүлээн авахаас өмнө хэсэгчлэн урьдчилан олгож, гүйцэтгэгч нь олгосон санхүүжүүлтийн хүрээнд ажлыг гүйцэтгэх мөн  дараа төлөх буюу ажлыг бүрэн гүйцэтгэж, ажлын үр дүнг хүлээлгэн өгөх үед хөлс төлөх аргуудыг ашигладаг байна. 

Ажлын гүйцэтгэлийн үе шатанд буюу ажлын гүйцэтгэлийг хэсэгчлэн хүлээн авч, төлбөр төлөх арга нь талууд гэрээндээ ажлыг гүйцэтгэх графикийг сайтар харилцан тохиролцож тусгасан байхыг шаардах ба гүйцэтгэгч нь графикт урьдчилж заасан хугацаанд ажлыг хүлээлгэн өгч, захиалагч ажлыг хэсэгчлэн хүлээн авах үед түүний санхүүжилтийг олгодгоороо талуудын хэн алинд нь маргаан багатай хялбар байдаг. Харин төслийн цар хүрээ, хийгдэх ажил, материалын татан авалт зэрэг хүчин зүйлсээс шалтгаалан захиалагч, гүйцэтгэгчид их хэмжээний төлбөр хуримтлагдуулахгүйгээр хэсэгчлэн төлөх, урьдчилан төлөх зэргээр талууд гэрээгээр нарийвчлан зохицуулах боломжтой юм. 

Томоохон төслийн хувьд дараа төлөх арга оновчгүй буюу төвөгшил багатай барилга эсхүл барилгын ажлын зөвшөөрөл шаардахгүй барилгын ажил гүйцэтгэх гэрээнд илүү тохиромжтой байдаг байна. 

Талуудын хооронд доголдолтой холбоотой аливаа маргаан үүсэхээс урьдчилан сэргийлэх, хариуцлага хуваарилах, ажлын үр дүн ямар тохиолдолд доголдолтой гэж үзэх, доголдлыг арилгах хугацаа зэргийг тодорхой тусгах шаардлагатай. 

Барилгын ажлын нэг онцлог нь доголдол ажлыг хүлээлцэх үед тэр дороо илрэх боломж бага байдаг. Иргэний хуулийн 349 дүгээр зүйлийн 349.1 дэх хэсэгт “Ажил гүйцэтгэгч гэрээний нөхцөлийг зөрчсөн буюу гүйцэтгэсэн ажилд ямар нэг доголдол байвал захиалагч энэ тухай гомдлын шаардлагыг хууль буюу гэрээнд өөрөөр заагаагүй бол ажил хүлээн авснаас хойш зургаан сарын дотор, хэвийн байдлаар хүлээн авах үед илрүүлэх боломжгүй дутагдлын тухай гомдлын шаардлагыг ажил хүлээн авснаас хойш нэг жилийн дотор гаргана. Барилга, байшингийн ийм дутагдлын талаар ажил хүлээн авснаас хойш гурван жилийн дотор гомдлын шаардлага гаргаж болно” гэж заасан байдаг.

Талууд хожим үүсэх маргаан, эрсдэлээс урьдчилан сэргийлж төслийн хүрээнд талуудын санал зөрөлдөж буй зүйлс, алдаатай, дутуу гүйцэтгэсэн ажил зэргийг зураг, бичлэг болон бичгэн баримтаар баталгаажуулах, доголдолтой холбоотой шаардлагыг бичгээр тавих, ажил хүлээлцсэн акт зэргийг үйлдэхдээ талуудын эрх бүхий төлөөлөгч гарын үсэг зурсан эсэх, тамга тэмдгээр баталгаажсан эсэхийг анхаарах нь зүйтэй юм.

Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн тухай хуулийн 28 дугаар зүйлийн 28.3 дахь хэсэгт “Захиалагч, ерөнхий болон туслан гүйцэтгэгч нь хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн стандартыг хангах, болзошгүй тохиолдлоос урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээ, үйлдвэрлэлийн осол, хурц хордлого, мэргэжлээс шалтгаалах өвчний улмаас ажилтанд учирсан хохирлыг нөхөн төлөх, амь нас, эрүүл мэндийн даатгалд хамруулах зэрэгт зайлшгүй шаардагдах хөрөнгө, хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн талаар харилцан хүлээх үүрэг, хариуцлагыг гэрээнд тодорхой тусгана. Хэрэв гэрээнд энэ талаар тусгаагүй бол тухайн асуудлыг ерөнхий гүйцэтгэгч хариуцна” гэж заасан байдаг. 

Барилгын ажил гүйцэтгэх гэрээний харилцаа нь урт хугацааны туршид үргэлжилдэг, манай улсад барилгын ажлын тасралтгүй үргэлжлэх хугацаа цаг уураас шалтгаалан дулааны улиралд явагдах боломжтой байдаг бөгөөд барилгын ажил гүйцэтгэх гэрээний харилцаанд ажлын үр дүн, түүний доголдол,   хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн стандарт, хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн талаар талуудын харилцан хүлээх үүрэг, хариуцлагыг гэрээнд тодорхой тусгаагүйгээс талуудын хооронд маргаан гарах шалтгаан болдог.

Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуй нь хөдөлмөрлөх явцад хүний ажиллах чадвар, эрүүл мэндийг хэвээр хадгалах, мөн эрүүл, аюулгүй, таатай нөхцөлд ажиллах бололцоог бий болгоход чиглэдэг. 

Барилгын ажил гүйцэтгэх гэрээнд хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн стандарт, түүнийг мөрдөх, болзошгүй эрсдэл бий болоход инженер техникийн ажилчид, талуудын аль нь хариуцах, талуудын хүлээх үүрэг зэргийг талууд, хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуй хариуцсан ажилтан, инженерийн хамтаар харилцан тохиролцсоны үндсэнд зайлшгүй тусгах шаардлагатай.