Мэргэшсэн инженер Б.МӨНХБААТАР 

Амины сууцны барилгууд гэлтгүй томоохон орон сууц олон нийтийн барилга дээр ч бараг байнга алддаг эсвэл огт хийдэггүй орхидог хийц хэсэглэл бол гадаргуугийн ус зайлуулалт буюу бетон хаяавч юм.

Гадаргуугийн ус зайлуулах хаяавчийг үндсэндээ олон төрөл, олон янзын зориулалтаар хийдэг ч дээрх зурагт үзүүлсэн байдлаар ерөнхийд нь 4 ангилж болно.

1. Бетон хаяавчаар ус зайлуулах

2. Газар доогуур шугам хоолойгоор ус зайлуулах

3. Ус зайлуулах сувгаар ил зайлуулах

4. Ус шингээх дренаж бүхий сувгаар зайлуулах гэх мэт

Манай нөхцөлд дээрх 4 төрлийн эхний буюу бетон хаяавчийг түлхүү ашигладаг.

Яг үнэндээ ямар хэрэгтэй хийц эдлэл вэ?

Хаяавчны үндсэн гол зорилго, давуу тал нь:

1. Барилгын суурийг бүх төрлийн гадаргын уснаас хамгаалах

2. Барилгын цоколь хэсгийг механик эвдрэл үүсгэх үйл ажиллагаанаас тусгаарлах үүрэгтэй

3. Барилгыг шууд хөрс, зам талбайтай харьцахгүй байх нөхцөлийг хангадаг

4. Орчны үйл ажиллагаанаас шалтгаалсан эвдрэл (хөрс, ус, бусад төрлийн механик болон байгалийн хүчин зүйл) –ийн эхний шинж тэмдэг бетон хаяавчин дээр түрүүлж илэрдэг тул мэргэжилтнүүд барилгын бетон хаяавчийг түрүүлж ажигладаг.

5. Бетон хаяавч өргөн бол 1,0-ээс дээш 1,5 м хүртэл өргөн бол явган хүний замыг орлодог.

6. Бетон хаяавчтай барилга нь бетон хаяавчгүй барилгыг бодвол жижиг мэрэгч үүрлэх магадлал 50 хувь бага байдаг байна.

7. Бетон хаяавч барилгын өнгө үзэмжийг нэмэгдүүлдэг.

8. Бетон хаяавчтай нөхцөлд шар өвсний галын аюулаас хамгаалагдах магадлал нэмэгддэг.

Бетон хаяавчийг яаж төлөвлөх вэ?

Бетон хаяавчийг ил болон далд хэлбэртэй төлөвлөж болно. Эдгээр төрлийн хаяавчийг асфальт, бетон гэх мэт ямар ч материалаар хийж болох ч манай нөхцөлд бетон нь илүү хямд, энгийн сонголт юм. Далд хаяавч нь өөрөө хэт их гадаргын устай газар илүү зохимжтой мөн түүнчлэн барилгынхаа эргэн тойронд ногоон байгууламж байхыг илүүд үздэг захиалагчид ч үүнийг хийлгэдэг. Гэхдээ энэ төрлийн хаяавчийг мэргэжлийн байгууллагаар гүйцэтгүүлэх нь зүйтэй. 

Бетон хаяавчийг гол нь барилгын периметрийн дагуу битүү тасралтгүй хийх нь үр нөлөөгөө өгнө. Хэмжээний хувьд 10-15 см хүртэл зузаантай барилгын суурийн дээд ирмэг хананы доод ирмэг хоёрын уулзварыг хааж газрын хөрс рүү уруудсан маягтай гүйцэтгэх нь илүү үр дүнтэй. Хэрвээ хэт налуу болохоор бол нэг метрт 1-1,5 см унахаар гүйцэтгэнэ.

Хаяавчны өргөн 80 см-150 см буюу 0,8-1,5 метр хүртэл байх нь зохистой ба дээрх хэмжээнүүдээс хэт багадах эсвэл хэт томруулах нь үр ашиггүй эсвэл байшингийн үзэмжид сөрөг нөлөө үзүүлнэ. 

Бетон хаяавчийг яаж гүйцэтгэх вэ?

Бетон хаяавчийн доорх буюу суурийн хажуугийн хөрсийг зөв сонгон хийж мөн нягтруулах ажлыг сайтар гүйцэтгэсэн байх шаардлагатай. Үүний тулд эхнээсээ барилгын сууриас гарсан хэсгийн шороог зөвхөн хар шороон ургамлын үе бүхий хэсгийг нэг ялгаж овоолоод үндсэн хөрс бүхий шаварлаг багатай хэсгийг тусад нь ялгаж 2 тусдаа хийвэл дараах ажилбарууд багасна.

Хэрэв үндсэн хөрс шаварлаг ихтэй, нарийн тоосжилт ихтэй хөрс бол түүнийг сайн чанарын хайрга, дайрга эсвэл тоосжилт багатай бохир хайргаар ч орлуулж гүйцэтгэж болно. 

Суурийн хажуугаар чигжих хөрсийг 15-20 см тутамд бага зэрэг чийглээд гар аргаар нягтруулалт хийвэл үр дүнтэй. Түүнээс хэтэрвэл нягтруулалт үр дүн муутай болдог. Манай нөхцөлд бүгдийг нь нэг хийгээд булчхаад хамгийн дээд талын үеийг л нягтруулалт хийж байгаа нь нийтлэг байдаг тул барилга бариулах үеэсээ энэ нөхцөлөө, шаардлагаа тавьдаг байх хэрэгтэй байна.

Ийнхүү сайтар нягтруулалт хийсэн тохиолдолд зөвхөн бетон хаяавч сайн чанартай болохоос зогсохгүй барилгын суурь болон түүний хананд хөрсний болон гадаргын, гүний усны ямар нэгэн нөлөөлөл бага учирдаг.

Сайтар нягтруулсан хөрс нь 1см3-дээ 1,65 грамм хүртэл ачаалал даах чадвартай буюу өргөн мөртэй лантуугаар дэлсэхэд мөр бараг мэдэгдэхтэй үгүйтэй үзэгдэнэ.

Бетон хаяавчийн бетон маркийг 100 маркаас дошлуулахгүй түүнээс хэтрүүлэхгүй байх ба уртын дагуу 0,8-1,2 м тутамд хөндлөн хуваалт хийж бетоныг хучих, услах зэрэг арчлалтыг хийнэ. Гадаргууд 1,5 мм-ээс дээш хялгасан хагарал байхыг зөвшөөрөхгүй.

Хэрэв хөрсний нягтруулалт сайн болсон гэж үзээгүй бол (хэт муу байж бас болохгүй) Ф6 болон ф8 арматураар 200х200 харьцаатай сетэк болгон битүү арматурчилж цутгавал хөрсний бага зэргийн хөдөлгөөнд бетон эдлэл тэсвэртэй байх болно.

Бетон хаяавчны зузааныг нэг хэмжээтэй байхыг анхаараарай. Учир нь амьдралд дээр газрыг тэгшлээд түүн дээрээ налуулаад цутгахдаа налуу хэсэгт зузааныг нь багасгаж байгаа нь тэр хэсгээсээ түрүүлж эвдрэхэд хүргэдэг.

Эцэст нь хэлэхэд хэрэв гадаргын усны аюул танай байшинд нөлөөлөх боломжтой гэж үзвэл заавал бетон хаяавч хийгээрэй!