Легал- Линк Си Би Эй ХХН-ийн зөвлөх Ж.Цолмон

ФИДИК-ийн Жишиг гэрээг дэд бүтэц, барилгын салбарт хэрэглэхэд гэрээний үр дүнд бий болж буй барилга, байгууламж нь нийтийн буюу төрийн өмч болох магадлалтай. Улмаар ямар эрх зүйн системийн хүрээнд хэрэглэж байгаа болон тухайн хэрэгжиж буй төслийн онцлог шинжээс хамааран дотоодын хууль тогтоомжид хэрхэн зааснаас шалтгаалан барилга, байгууламжийг хүлээн авах, ашиглалтад оруулахдаа эрх бүхий байгууллагын хяналт, шалгалт, зөвшөөрлийг авах шаардлага бий болохыг үгүйсгэхгүй. 

Иймд, ажил хүлээлгэн өгөх харилцааг гэрээний хүрээнд талууд өөрсдийн үүргийн үр дүнг шилжүүлж байгаа харилцаа болон төрийн эрх барих байгууллагаас тухайн барилга, байгууламжийг ашиглалтад оруулахад олгож буй зөвшөөрөлтэй холбоотой харилцаа хэмээн хоёр салган авч үзэх шаардлагатай.

Зураг төсөл боловсруулах, худалдан авалт, барилгын ажил гүйцэтгэх (EPC) гэрээ нь Монгол Улсын иргэний хуульд заасан холимог гэрээний шинжтэй гэрээ байх бөгөөд талуудын хооронд байгуулагдсан гэрээний дагуу гүйцэтгэгчээс захиалагч талд барилга байгууламж, дэд бүтэц, захиалагч талаас гэрээний төлбөрийг шилжүүлж буй харилцаа нь эрх зүйн хувьд адил тэгш эрх бүхий этгээдүүдийн хооронд үүсэж байх тул иргэний эрх зүйн буюу хувийн эрх зүйд хамаарна. 

EPC гэрээний 10.1 дэх хэсэгт “9.4 дүгээр Дэд Заалтад [Гүйцэтгэлд хийх туршилтад тэнцэхгүй байх] зааснаас бусад тохиолдолд Захиалагч нь Ажлыг (i) 8.2 дугаар Дэд Заалт [Ажил гүйцэтгэх хугацаа]-д заасан асуудлуудыг хамруулан мөн дор дурдсан (a) дэд хэсэгт өөрөөр заагаагүй бол Гэрээний дагуу бүх Ажил гүйцэтгэгдсэн, (ii) Ажил хүлээн авсан гэрчилгээ олгогдсон эсхүл энэхүү дэд заалтын дагуу олгогдсон хэмээн үзсэн тохиолдолд хүлээн авна” хэмээн заасан.

Харин иргэний хуулийн зохицуулалтаас үзэхэд үүрэг гүйцэтгэгч нь үүргээ зохих ёсоор гүйцэтгэсэн, үүрэг гүйцэтгүүлэгч нь гүйцэтгэвэл зохих үүргийн гүйцэтгэлийн оронд өөр үүргийн гүйцэтгэлийг хүлээн авсан, талууд өмнөх үүргийг солихоор тохиролцсон^[1] тохиолдолд үүрэг дуусгавар болохоор заасан байна. 

Хэдийгээр гүйцэтгэгч нь гэрээгээр тохиролцсон үүргээ биелүүлж үр дүнг хүлээлгэн өгч байгаа боловч EPC гэрээний дагуу хүлээлгэн өгсөн ажилд доголдол илэрсэн бол тухайн доголдлыг арилгахыг шаардах эрх Захиалагч талд хэвээр хадгалагддаг. 

EPC гэрээний ерөнхий нөхцөлийн 10.1 дэх хэсэгт “Гүйцэтгэгч нь ажлыг бүрэн гүйцэтгэн хүлээлгэн өгөхөд бэлэн болсон хэмээн үзсэн өдрөөс 14 хоногоос доошгүй хоногийн дараа ажил хүлээлцсэн гэрчилгээ авах тухай захиалагчид мэдэгдэл хүргүүлэн хүсэлт гаргана. Хэрэв ажлууд нь хэсгүүдэд хуваагдаж байгаа бол гүйцэтгэгч нь хэсэг тус бүрд хүлээн авсан гэрчилгээ авахаар хүсэлт гаргаж болно.” гэж заасан. 

Ийнхүү Захиалагч хүсэлтийг хүлээн авснаар захиалагчийн зүгээс дараах шийдвэрүүдийн аль нэгийг гаргана.

• Ажилд доголдол илрээгүй тохиолдолд ажлыг хүлээн авч, хүлээн авах гэрчилгээг гүйцэтгэгчид олгох
• Ажилд доголдол илэрсэн хэдий ч тус доголдол нь ажлын зорилгод үл харшлах, жижиг доголдол болохыг дараа арилгуулахаар хүлээн авах
• Ажлыг хүлээн авахаас татгалзах

Ажлыг хүлээн авснаас хойш 14 хоногийн дотор “Ажил эсхүл багц ажлыг зориулалтын дагуу ашиглахад бодит нөлөө үзүүлэхгүй бүрэн гүйцэтгэж дуусаагүй ажил болон доголдлыг үл харгалзан (энэхүү ажлыг дуусгах эсхүл доголдлыг арилгах хүртэл) ажил эсхүл багц ажлыг гэрээний дагуу гүйцэтгэж дууссан хугацааг зааж ажил хүлээн авсан гэрчилгээг гүйцэтгэгчид олгоно.”^[2] Хэрэв захиалагч ажил хүлээн авсан тухай гэрчилгээг олгохоос татгалзахыг хүсэж байгаа тохиолдолд тус 14 хоногт багтаан “Гүйцэтгэгчийн хийж гүйцэтгэх шаардлагатай байгаа ажил болон шалтгааныг тодорхойлон хүсэлтийг хүлээн авахаас татгалзаж”^[3] болно. Мөн түүнчлэн захиалагч тус хугацаанд багтаан дээрх дурдсан үйлдлийг хийгээгүй тохиолдолд  олгогдсон хугацааны сүүлийн өдөр ажил хүлээн авах гэрчилгээ олгогдсонд тооцохыг анхаарах нь зүйтэй.

EPC гэрээний 10.1-д заасан ажил хүлээн авах гэрчилгээ нь Гүйцэтгэгч тал гэрээгээр хүлээсэн үүргээ гүйцэтгэсэн болохыг баталгаажуулж Захиалагч талаас олгож буй баримт бичиг байх бөгөөд тус үүргийн гүйцэтгэлийг бүхэлд нь болон хэсэгчлэн хүлээн авсан болохыг нотолно.

Ажил хүлээн авах харилцаанаас үүдэлтэйгээр иргэний хуульд ажил хүлээн авах гэрчилгээтэй холбоотой дараах зохицуулалтуудыг тусгасан. 

Үүнд:

236.3. Үүрэг гүйцэтгүүлэгч үүргийн гүйцэтгэлийг бүхэлд нь буюу хэсэгчлэн хүлээн авсныг гэрчлэх баримт бичгийг үүрэг гүйцэтгэгчийн шаардлагаар олгох үүрэгтэй. 

236.9. Талууд өөрөөр тохиролцоогүй бол үүргийн гүйцэтгэлийг хүлээн авсан тухай баримт бичиг олгохтой холбогдсон зардлыг үүрэг гүйцэтгэгч, харин үүрэг гүйцэтгүүлэгч оршин суугаа /оршин байгаа/ газраа өөрчилсөн, эсхүл нас барсан бөгөөд өвлөгч нь өөр газар оршин суудаг /оршин байдаг/ бол үүрэг гүйцэтгүүлэгч буюу түүний өвлөгч тус тус хариуцна.

236.10. Дараах үйлдэл хийхээс үүрэг гүйцэтгүүлэгч татгалзсан тохиолдолд үүрэг гүйцэтгэгч үүргийн гүйцэтгэлийг хүлээлгэн өгөхөөс татгалзах эрхтэй:

236.10.1. Үүргийн гүйцэтгэлийг хүлээн авсан тухай баримт бичиг олгох;

236.10.2. Энэ хуулийн 236.7-д заасан нотлох бичгийг буцааж өгөх буюу түүнийг хүчингүй болгох;

236.10.3. Үүргийн гүйцэтгэлийг хүлээн авсан тухай баримт бичигт нотлох бичгийг буцааж өгөх боломжгүй болсон тухай тэмдэглэл хийх буюу үүрэг дуусгавар болсон баримт хийж өгөх.

236.11. Энэ хуулийн 236.10-т заасан тохиолдолд үүрэг гүйцэтгүүлэгч үүргийн гүйцэтгэлийг хүлээн авах хугацаа хэтрүүлсэн гэж үзнэ.

Энэхүү зохицуулалтад туссан үүргийн гүйцэтгэлийг хүлээн авсныг гэрчлэх баримт бичиг нь EPC гэрээний зохицуулалтын дагуу Ажил хүлээн авах гэрчилгээтэй агуулгын хувьд нэг байна. Иймд Монгол улсын хууль тогтоомжийн дагуу ажил хүлээн авах гэрчилгээ олгохтой холбоотой зардлыг Гүйцэтгэгч тал гаргахаар заасан. Түүнчлэн Захиалагчийн зүгээс ажил хүлээн авах гэрчилгээг үндэслэлгүйгээр олгоогүй тохиолдолд ИХ-ийн 236.11-ийн дагуу хугацаа хэтрүүлсэн гэж үзэх бөгөөд улмаар хугацаа хэтрүүлсний хохирлыг Гүйцэтгэгч талд нөхөн төлөх эрсдэл учрах магадлалтай байна.

Ийнхүү ажил хүлээн авах гэрчилгээг Захиалагч олгосноос хойш доголдол мэдэгдэх хугацаа тоологдох бөгөөд тус хугацаа дуусгавар болсон өдрөөс хойш 28 хоногийн дотор эсхүл Гүйцэтгэгчийн баримт бичгийг Гүйцэтгэгч хүргүүлсэн, ажлыг дуусгаж туршилтад оруулж, доголдлыг арилгасны дараа удахгүй олгоно хэмээн ЕРС гэрээнд зохицуулсан. ЕРС гэрээний хүрээнд доголдол мэдэгдэх хугацааг 1 жил хүртэлх байхаар зохицуулсан бөгөөд талууд тус хугацааг гэрээний тусгай нөхцөлөөр өөрчлөх боломжтой байхаар зохицуулсан байдаг.^[4]

Гүйцэтгэлийн гэрчилгээ нь ажлын бүрэн хүлээн авсанд тооцох баримт бичиг бөгөөд энэхүү гэрчилгээг Гүйцэтгэгчид олгох хүртэл Гүйцэтгэгчийн гүйцэтгэх үүрэг дуусгавар болсон гэж үзэхгүй.^[5]

Засгийн газрын 2021 оны 07 дугаар сарын 20-ны өдрийн 212 дугаар тогтоолоор шинэчлэн баталсан “Барилга байгууламжийг ашиглалтад оруулах дүрэм”-ийг баримтлан, түүний хавсралтын дагуу баримт бичгийг бүрдүүлж^[6], хүсэлтийг барилгын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллагад гаргана.^[7] 

Барилгын тухай хуульд зааснаар Захиалагч нь барилга байгууламжийг ашиглалтад оруулах ажлыг зохион байгуулах үүрэгтэй^[8] бөгөөд дээрх субъектээс ашиглалтад оруулах комиссыг ажиллуулах^[9] юм. Ийнхүү ашиглалтад оруулах комиссын дүгнэлтэд үндэслэн барилгын улсын хяналт хэрэгжүүлэх эрх бүхий байгууллага (Мэргэжлийн хяналтын байгууллага) ашиглалтын гэрчилгээг олгох бөгөөд уг гэрчилгээ олгох харилцаа нь барилгын тухай хуулиас гадна “Барилга байгууламжийн ашиглалтын гэрчилгээ олгох, паспортжуулах журам”-аар нарийвчлан зохицуулагддаг байна. Тус мэргэжлийн хяналтын байгууллага нь барилга байгууламжийн ангиллаас хамааран ялгаатай этгээд байх буюу бага, дунд төвөгшилтэй барилга байгууламжид аймаг, нийслэлийн мэргэжлийн хяналтын байгууллага,^[10] онцгой төвөгшилтэй барилга байгууламжийн ашиглалтын гэрчилгээг Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газар олгодог байна^[11]. 

Барилгын ажлын зөвшөөрөлд заасан нөхцөл, зураг төслийн дагуу гүйцэтгэснийг баталгаажуулан дээрх эрх бүхий этгээдийн шийдвэрээр барилга байгууламжийг ашиглалтад оруулна.^[12] 

Ашиглалтын гэрчилгээ нь ашиглалтад оруулснаас хойш олгох бөгөөд тус гэрчилгээг олгосноос хойш Барилга байгууламжийг ашиглалтад зүгшрүүлэх, тохируулах хугацаа тоологдохоор байна.^[13] Цаашлаад тус хугацаа дуусгавар болсон тохиолдолд гүйцэтгэгч, зураг төсөл зохиогч, захиалагч болон ашиглагч тухайн барилга байгууламжид хамтарсан үзлэг хийж, зөрчлийг арилгах талаар тэмдэглэл үйлдэх^[14] бөгөөд аль буруутай этгээд зөрчлийг арилгана.  Энэхүү хугацаа нь EPC гэрээний доголдол мэдэгдэх хугацаатай ижил ойлголтыг агуулж байгааг дурдах нь зүйтэй. 

Дээрх хуулийн болон ЕРС гэрээний зохицуулалтаас үзэхэд Гүйцэтгэгч тал нь өөрийн хийж гүйцэтгэхээр тохиролцсон ажлыг хийж дууссан тохиолдолд Захиалагч тал ажлыг хүлээн авч байх тул EPC гэрээний 10.1-ийн дагуу Захиалагч нь Гүйцэтгэгчийн хийж гүйцэтгэсэн ажлыг хүлээн авах харилцаа нь Иргэний хуульд заасан үүрэг гүйцэтгэснээр үүрэг дуусгавар болох харилцаа байна.

Барилга, байгууламжийг ашиглалтад оруулахтай холбоотойгоор эрх бүхий этгээдээс гарч буй шийдвэр нь талуудын хооронд байгуулагдсан гэрээний харилцаанаас үүдэлтэйгээр гэрээний талуудын хооронд үүсэх хувийн эрх зүйн харилцаа бус төрийн эрх барих байгууллага болон Захиалагч талын хооронд үүсэх Нийтийн эрх зүйн шинжтэй харилцаанд хамаарч байна.

Иймд тус хоёр харилцаа нь харьяалагдах эрх зүйн салбар болон холбогдох субъектүүдийн хувьд ялгаатай ойлголт юм.