Монголын Амины Орон Сууцны Инновац Хөгжлийн төв 

Сүүлийн жилүүдэд дэлхийн дулаарал, уур амьсгалын өөрчлөлттэй холбоотойгоор дэлхий нийтээр бүхий л салбарт ногоон гэх тодотгол давамгайлах болсон. Ногоон барилга барих, ногоон барилга төлөвлөх гол үндэс нь эрчим хүчний хэмнэлттэй гэдгээс эхэлнэ. Олон улсад зөвхөн эрчим хүчний хэмнэлттэй гэхээсээ илүүтэйгээр тогтвортой хөгжлийн үзэл баримтлалд хэрхэн нийцэж байна вэ гэдэг ногоон барилгын үнэлгээ рүү шилжиж байна. Мөн тухайн барилга нь хүлэмжийн хийг хэчнээн хувь бууруулж байна гэдгээс шалтгаалсан үнэлгээний аргачлал, олон улсын стандартын шалгуур үзүүлэлтүүд бий болсон. Хүлэмжийн хийг бодитой бууруулж байгаа хотууд, төсөл хөтөлбөрүүдэд олон улсын санхүүгийн дэмжлэгүүд их байдаг. 

Манай банкнууд ч хүлэмжийн хийг бууруулах чиглэлийн эко бизнесийн зээлийн үйлчилгээнүүд гаргаад эхэлсэн. Олон улсын болоод манай дотоодын банкнуудын ойрын жилийн зээлийн үйлчилгээнд ногоон эдийн засгийг дэмжсэн, нийт зээлийн санхүүжилтийн 50-иас илүү хувийг ногоон зээлд олгохоо илэрхийлсэн. Тэгэхээр амины орон сууцны төсөл хэрэгжүүлэгчид, иргэд уламжлалт арга барилаасаа татгалзаж, бүтээн байгуулалтаа ногооруулах нь ойрын хөгжлийн ирээдүй, чиг хандлага тренд болох юм. 

Дэлхий нийтээр хүлэмжийн хийг бууруулах чиглэлээр эрчимтэй тэмцэж байна. Саяхан Египет улсын Шарм-эль-Шейх хотноо СОР27 /27th Conference of the Parties/ буюу уур амьсгалын тухай НҮБ-ын Суурь Конвенцод нэгдэн орсон улс орнуудын бага хурлын 27 дахь удаагийн чуулган болж өнгөрлөө. Тус чуулган нь Парисын хэлэлцээр байгуулагдсанаас хойш 7 жилийн дараа болж байгаа юм. Парисын хэлэлцээр бол уур амьсгалын өөрчлөлтийн нөлөөг сааруулж, хүлэмжийн хийн ялгарал багатай хөгжлийг бий болгох, дэлхийн дулаарлыг аж үйлдвэржилтийн хөгжлийн өмнөх үетэй харьцуулах, хязгаарлах зорилтыг дэвшүүлсэн түүхэн ач холбогдолтой баримт бичиг юм. СОР бол уг Конвенцын зорилтын хэрэгжилтийг үнэлж дүгнэх, шинэ дүрэм журмуудыг боловсруулах, оролцогч улс орнуудын хүлээсэн үүргийг хэлэлцэх зорилгоор жил бүр хуралддаг дэлхийн хэмжээний чуулган юм. 

Уур амьсгалын өөрчлөлтийн асуудлаарх дэлхийн удирдагчдын дээд түвшний уулзалтад Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх “Хүлэмжийн хийн ялгарлыг бууруулах, шингээлтийн зөрүүг ойртуулж, 2050 он гэхэд “тэглэх” зорилт тавин ажиллаж байгаагаа мэдэгдсэн юм. 

Монгол Улсын ялгаруулж буй хүлэмжийн хэмжээ дэлхийн нийт хүлэмжийн хийн ялгарлын 0,1 хувийг эзэлдэг. Улсынхаа хүн амын тоо, эдийн засгийн хэмжээтэйгээ харьцуулахад өндөр хэмжээнд тооцогддог. Манай орны хувьд нэгж эрчим хүч үйлдвэрлэхэд ялгаруулж буй нүүрстөрөгчийн хийн хэмжээ бүс нутгийн бусад орнуудтай харьцуулахад хамгийн өндөр байна. ДНБ-д ногдох СО2-ийн ялгарал дэлхийн дунджаас 10 дахин их байна. Түүнчлэн 1 ам. долларын ДНБ-ийг үйлдвэрлэхэд дэлхийн дунджаас 7 дахин их эрчим хүч зарцуулж байна. 

Дэлхий даяар 2030 онд хүлэмжийн хийн ялгарлыг хүлээсэн үүргүүдийн дагуу бууруулах, 2050 он гэхэд хүлэмжийн хийн ялгарлыг 0 болгох зорилготой. Дэлхий нийтээр барилгууд ойролцоогоор эрчим хүчний 40%, усны хэрэглээний 20%-ийг ашиглаж, эргээд хатуу хог хаягдлын 30%, бохир усны 20%, хүлэмжийн хийн 30%-ийг тус тус ялгаруулдаг байна. Эндээс барилгын салбар байгаль орчинд нөлөөлөх нөлөөлөл их гэдэг нь харагдаж байгаа ба бидэнд эдгээр нөлөөллийг бууруулах шаардлага тулгараад байна.

Эрчим хүчний хэмнэлттэй ногоон барилга нь эдийн засаг, нийгэм, байгаль орны үнэ цэнийг нэгтгэдгээрээ онцлогтой. Ногоон барилга төлөвлөхөөр бол барилгын бүхий л чиглэлийн мэргэжлийн экспертүүдийн оролцоотойгоор барилгын инженер, архитектор, зураг төслийн баг, тухайн барилгад шаардлагатай оролцогч талуудын хамтын ажиллагаа нягт хамтран ажиллах шаардлагатай. Манай орны хувьд ногоон барилгын үнэлгээний систем бүрэн хэрэгжиж эхлээгүй тул одоогийн нөхцөлд ногоон барилга гэх тодотголыг эрчим хүчний хэмнэлттэй барилга гэдгээр тодорхойлдог. Барилга, Хот байгуулалтын сайд болон Эрчим хүчний сайдын 2021 оны 12 дугаар сарын 02-ны өдрийн А/257, А/252 дугаар хамтарсан тушаалаар “Барилгын эрчим хүчний гэрчилгээ олгох журам” баталсан. Үүнтэй холбоотойгоор Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт шинээр төлөвлөх, өргөтгөх, шинэчлэх, сэргээн засварлах, ашиглагдаж буй барилга байгууламжийн эрчим хүчний хэрэглээ (хэрэглээ)-г тооцон үр ашгийн үзүүлэлтээр ангилж гэрчилгээ олгож баталгаажуулж эхлээд байна. 

Монголын амины орон сууцны инновац хөгжлийн төв иргэд болон төсөл хэрэгжүүлэгчдэд эрчим хүчний хэмнэлттэй дулаан алдагдалгүй, эрчим хүчний үнэлгээний гэрчилгээтэй жишиг амины орон сууцны зураг төслийг боловсруулж, захиалагчийн хяналтыг хийн ажиллаж байна. Банкнуудын эрчим хүчний хэмнэлтэд амины орон сууцны ногоон зээлийн шалгууруудын нэг нь энэхүү эрчим хүчний үнэлгээний гэрчилгээ юм. Эрчим хүчний хэмнэлттэй амины орон сууц барих гэж байгаа иргэд юун түрүүнд мэргэжлийн байгууллагын зөвлөгөө, мэдээллийг авч зураг төслөө хийлгэж, гүйцэтгэлийн явцад ажлын зургийн дагуу хийгдэх нь чухал юм.

Эрчим хүчний хэмнэлттэй барилгыг дараах үзүүлэлтээр тодорхойлно.

Эрчим хүчний хэмнэлттэй амины орон сууц гэдэг нь халаалтын эрчим хүчний хэрэглээг 20-80% бууруулсан барилгыг хэлнэ. 

Эрчим хүчний хэмнэлттэй байшин барихад дараах технологийг зураг төсөлд баримтална.

1. Нарны энерги буюу байгалийн гэрэлтүүлэг, дулааныг цонхоороо өдрийн туршид хүлээж авах шийдэлтэй байх. Өрөө тасалгаануудын цонхыг нар тусах өмнө зүгт байрлуулж, цонхны дулаан алдагдал, хана, хучилт зэргийг сүүдэрлэхгүй байх талаас нь зүг чигийг зөв төлөвлөх нь чухал юм.

2. Барилгын дулаан алдах хэсгүүдээр битүүмжлэлээ сайжруулах

3. Эрчим хүчний хэмнэлттэй чанартай цонх, шилэн багцыг стандартын дагуу операторчноор суурилуулах

4. Агаар сэлгэх тохируулгатай , дотор агаарын чанар

5. Халаалтын систем нь өрөөний агаарын температурт тохирсон тохируулгатай байх.