Аливаа аж ахуйн нэг байгууллагын үйл ажиллагаа нь мэргэжилтэй ажилтнуудын мэдлэг, ур чадвар дээр явагддагийг бид бүгд мэднэ. Тэгвэл барилгын салбарт нарийн мэргэжлийн ажилчдын тоо багасаж, ажиллах хүчин хомсдож байгааг жил бүр ярьсаар байгаа ч тодорхой үр дүнд хүрсэн, ажилчдын үнэлэмжийг нэмэгдүүлэхэд чиглэсэн арга хэмжээ аваагүй л байна. Энэ чиглэлээр олон мэргэжилтэн бэлтгэж, нарийн мэргэжлийн ажилтнуудын үнэлэмжийг нэмэгдүүлэхэд гар бие оролцож яваа “САН” ХХК-ийн Ерөнхий захирал Д.Чимэд-Очирыг энэ оны VIP зочны сүүлийн дугаартаа урилаа. 

Тэрээр дулаан хангамж, агаар сэлгэлтийн инженер мэргэжлээр 1994 онд, түүнчлэн  Бизнесийн удирдлагын арга зүй, зохион байгуулалтын менежерээр тус тус суралцаж төгссөн ба Египетийн Кайр хотод Удирдлагын менежментээр мэргэжил дээшлүүлсэн. Төслийн болон удирдлагын менежер, “Халаалт, агаар сэлгэлт” мэргэжлээр сантехникийн магистр, Монгол Улсын Зөвлөх инженер юм.

Та салбараа 30 орчим жил ажиллаж байна. Энэ хугацаанд өөрийн нийгэмд эзлэх байр сууриа тодорхойлж үзэж байв уу? 

Барилгын салбарт хөл тавиад 28 жил болжээ. Тухайн үед буюу 1990 оны эхээр хүн бүр л худалдааны чиглэлээр компани нээж бизнесээ эхлүүлж байсан. Манай компани ч энэ чиглэлээр үйл ажиллагаагаа эхлүүлсэн бөгөөд ээжээсээ өвлөж авсан компаниа хэрэглэгчдийн сэтгэл ханамжид бүрэн нийцэхүйц ажил үйлчилгээ үзүүлж барилга, дэд бүтцийн салбартаа тэргүүлэгч байр суурьтай компани болох эрхэм зорилгын хүрээнд  хөгжүүлэн ирлээ. Манай компани барилгын салбартаа анх конвектор, цахилгаан, сантехникийн жижиг эдлэл болон бусад үйлчилгээний чиглэлээр үйлдвэрлэл явуулах хувийн жижиг үйлдвэрийн хэмжээнд үйл ажиллагаагаа эхлүүлж байсан бол өнөөдөр нийслэл хот, аймаг, сумын төвийн гадна, дотор цахилгаан, сантехникийн шугам сүлжээний угсралт болон дулааны эх үүсвэр, цэвэрлэх байгууламж, түүний туслах барилга угсралтын ажил, мөн 16 давхар хүртэлх барилга угсралтын ажлыг хийж гүйцэтгэж байна. Тодруулбал, жижиг цехийн үйл ажиллагаатай байсан бол өнөөдөр барилгын салбарынхаа дэд бүтцийн үйл ажиллагаанд хувь нэмрээ оруулсан өөрийн гэсэн тодорхойлолттой, 40 гаруй ажилтантай, 100 гаруй харилцагч бэлтгэн нийлүүлэгчтэй ажил олгогч компани болтлоо өргөжсөн байна. 

Миний хувьд улс төрд ажиллах боломж байсан ч эзэмшсэн мэргэжилдээ үнэнч байх, салбартаа идэвхтэй ажиллах зорилго нь чухал байсан тул энэ хугацаанд огт улс төржиж байсангүй. МҮХАҮТ-ийн Барилга дэд бүтцийн зөвлөлийн даргын албан тушаалыг  /2012-2014 онд/ хашиж байсан, харин одоо Монголын нийгэм ахуйн барилгын холбооны удирдах зөвлөлийн гишүүн, МБҮА-ийн удирдах зөвлөлийн гишүүнээр ажиллаж байна. Энэ нь миний нийгэмд болон салбартаа гаргаж буй идэвх гэж хэлж болох юм. 

Бизнесийн хүрээндээ ямар зарчмыг гол шугамаа болгон баримталдаг вэ?

Бизнес гэдэг бол харилцаа. Харин тэр харилцаа нь итгэл дээр л тогтдог. Сүүлийн үед бизнест нэг нэгэндээ худал хэлдэг, хариуцлагагүй ханддаг /хулхиддаг/ зүйл их байна. Манай салбарт ч энэ үзэгдэл байгаа нь харамсалтай. Би үүний эсрэг байр суурьтай хүн. Аливаад хариуцлагатай хандах /хүн хулхиддаггүй/, хэлсэндээ хүрдэг байх зарчмыг үргэлж баримталж ирсэн. Энэ бол миний хувьд нийгэмд оруулж буй өөрийн гэсэн томоохон хувь нэмэр гэж үзэж байна. Учир нь би энэ зарчмыг баримталж байна гэдэг нь эргэн тойрны хүмүүс, байгууллагын ажилтан, хамт олноо үүнд сургаж байна гэсэн үг. Тэдгээр хүмүүс мөн л адил үүнийг эргэн тойрондоо түгээнэ. Ингээд том дүр зургаар нь харвал салбарыг эрүүлжүүлэх зүйлийн эхлэлийг өөрөөсөө эхэлж байна гэж хэлж болох юм даа. 

Тэгвэл та хамт олноо хэрхэн манлайлдаг вэ? 

Ямар ч төрлийн байгууллагыг чанартай хүний нөөц л авч явдаг. Харин тэдгээр хүмүүсийг чадавхжуулах зүйлийг удирдагч бий болгоно. Миний хувьд инженер техникч, нарийн мэргэжлийн ажилтнуудаа давтан сургалтад хамрагдахад нь дэмждэг, аливаа ажлыг хамтдаа багийн тоглолтоор явуулдаг. Жишээлбэл, тухайн төслийн ажлыг ИТА болон ажилтнуудтайгаа хамтран зөвлөлдөж ажлын гүйцэтгэлд нэг зүгт харан, чанартай гүйцэтгэлтэй хийхийн тулд ажлын онцлогоо мэдсэн байх, яагаад хийж байгаагаа ойлгох, үүнийг хийснээр гарах үр дүнг харсан байх зэргийг тайлбарлаж мэдлэгжүүлдэг. Юу хийж байгаагаа ойлгочихвол механикаар “халтуур” хийхгүйгээр өөрийгөө илүү үнэлж эхэлдэг. 

Би Философи сонирхдог, түүндээ ч дуртай. Философиор дамжуулан нийгмийн мөн чанар, хүний хөгжил, суурь үзэл санаа зэргийг мэдэж авдаг. Мэдлэг нь тухайн хүнийг хөгжүүлж, боловсруулж, улам л ухамсартай, зөв төлөвшилтэй хүн болгодог гэж үздэг. 

Танай байгууллагын бусдаас онцгой үйл ажиллагааны зарчим юу вэ?  

Хамгийн сүүлийн үеийн технологи шингэсэн, хүний эрүүл мэндэд сөрөг нөлөөгүй хоргүй бүтээгдэхүүнийг бид нийгэмд нийлүүлэх хүсэлтэй. Хортой будаг, эмульс нь үүнтэй ажиллаж буй ажилтнуудын эрүүл мэндэд шууд нөлөөлж байдаг. Орчин цагт хүн бүр эрүүл мэндээ боддог болсон байна. Зөвхөн үнээр өрсөлдөнө гэдэг бол хэт өрөөсгөл, буруу өрсөлдөөн юм. Үүний үр дагавар нь хямд боловч чанаргүй үйлдвэрлэл, бүтээгдэхүүнийг бий болгох сөрөг талтай. Бизнес явуулж буй хүмүүс эхлээд өөрсдөө мэдлэгжих хэрэгтэй. Ингэснээр зөвхөн мөнгө олох бус зөв чиглэлээр өрсөлдөөд явах эхлэл тавигдана. 

Бизнесийн явцад уналтын үе гэж байдаг. Тийм үед та хэрхэн, яаж сэргэлт авдаг вэ? 

Монголд зах зээл хямрах үед манай компани эсрэгээрээ илүү их ажилтай байдаг. Үүнийг би чадвартай мэргэжилтнүүд маань ямар ч хямралд амжилттай ажиллах арга барилаа олоод авчихсан учраас түүгээрээ тэсэж үлддэг болов уу гэж хардаг. Үүнийгээ л алдахгүй юмсан гэсэн хичээл зүтгэлээр ажлаа явуулдаг. Чадварлаг хамт олон, хүний нөөц маань миний хамгийн чухал үнэ цэнтэй баялаг юм.  

Барилгын компаниудын удирдлагуудад нөхөрсөг зөвлөгөө өгөөч гэвэл юуг зөвлөх вэ?

Салбарын стандарт, хууль эрх зүйг дагаж мөрдөх, сүүлийн үеийн технологийг бизнестээ нэвтрүүлэх нь зүйтэй гэж үзэж байна. 

Барилгын салбар бүхэлдээ хувьчлагдсан. Тэгэхээр энэ зах зээл дээр бизнесээ хэрхэн зөв явуулах вэ? 

Бизнес гэдэг бол ашиг. Ашиггүй бол тэнд бизнес явуулаад хэрэггүй. Гэхдээ дан мөнгөн ашиг харсан бизнес хол явдаггүй бөгөөд үүнээс гадна ур чадвар, туршлага, нэр хүнд, бусдад хүлээн зөвшөөрөгдөх нь чухал. Тэгэхээр бизнесийн зарчимдаа салбараа хөгжүүлж өрсөлдөх хэрэгтэй. Хуучин цагт өрсөлдөөн байгаагүй, хөрөнгө оруулагчид эрх мэдэл, мэдээллийн давуу байдлаараа /газар эзэмших, тусгай зөвшөөрөл олж авах гэх мэт/ бизнес явуулдаг байсан. Харин одоо цагт технологийн дэвшилд суурилан явагдаж байна.   

Салбараа хөгжүүлэх зарчмаар өрсөлдөх хэрэгтэй гэлээ. Тэгвэл одоогийн нөхцөл байдалд компаниудын өрсөлдөөн ямар зарчмаар явагдаад байна вэ? 

Манай компанийн хэрэгжүүлж буй төслүүд нь 8 баллын газар хөдлөлтөд тэсвэртэй, карказан бүрэн цутгамал барилгууд байна. Бид бетоны чанарт эргэлзэх шаардлагагүй болсон, лабарториудаа ч хөгжүүлчихсэн. Тэгэхээр барилгын каркас гэдэг талаасаа бүгд л адилхан чанартай баригддаг гэсэн үг. 

Харин өрсөлдөөн нь тухайн барилгын гадна өнгө үзэмжид суурилан явагдаад байна гэж хардаг. Барилга өртөг нь хэрэглэгдэж буй материал, гадна фасад зэргээс хамаарч харилцан адилгүй байдаг. Үүний зэрэгцээ нийгмийн хэрэгцээ болох өнгө үзэмж, сэтгэл ханамж, ногоон байгууламж, зогсоол, тоглоомын талбай гээд үнэтэй гэх тодотголдоо энэ бүгд багтана. 

Нөгөө талаас эцсийн хэрэглэгч буюу худалдан авагчид болох иргэд өөрсдөө өрсөлдөөн дундаас сонголтоо зөв хийх хэрэгтэй. Хотын төвд үнэтэй эсвэл захын дүүрэгт хямд байр худалдаж авах нь тухайн хүний сонголт. Хямд байр авлаа гээд тэр хүний амьдралын чанар муудаж байна гэсэн үг биш. Хамгийн гол нь хүмүүсийн өөрсдийн ухамсар, сэтгэл ханамжийн асуудал. Байгаа орчноо өөрийн сэтгэл ханамжид нийлүүлэн амьдарч болно гэдгийг иргэд тэр бүр мэддэггүй бөгөөд үнэтэй л бол сэтгэл ханамж гэж боддог. Энэ тал дээр иргэдийг мэдлэгжүүлэх, өөрсдөө хэн нэгнээс хараат бусаар мэдлэгжих шаардлагатай. 

Өрсөлдөөн бий газар хөгжил илүү байдаг гэдэг. Өрсөлдөөнөөр дамжуулж хөгжлийг бий болгож болох юм.  

Өрсөлдөөний тухайд дээр хэлсэн. Харин хөгжлийн тухайд барилгын мэргэжлийн компаниуд сүүлийн үеийн технологиудыг нэвтрүүлээд, хэрэгжүүлээд, хэрэглээд явж байгаа нь салбар хөгжиж байгаа мэт харагдаж, дэд бүтэц талдаа ч хөгжөөд явж байна гэж хэлж болно. Гэхдээ томоохон хөрөнгө оруулалтууд ихэнхдээ улсын төсвөөр явагддаг. Улсын төсөв нь хувийн хэвшлийн бизнес биш учраас салбарын мэргэжилтэй ажилчдын үнэлгээ, цалин хөлсийг нэмэгдүүлж, цаашдын ажлын баталгааг хангаж чадахгүй байна. Мэргэжилдээ дуртай ч үнэлэмж муу бол тэд ажлаа хийхгүй. 

Манай байгууллага нь дэргэдээ “Сан” сургалтын төвтэй байсан ба түүндээ слесарь, цахилгаанчин, гагнуурчин зэрэг тусгай мэргэжлийн боловсон хүчнийг бэлддэг байлаа. Нарийн мэргэжлийн ажилтан бэлтгэхэд материалын, ашиглалтын, нарийн мэргэжлийн багшийн гэх мэт  маш өндөр зардал гардгаас гадна цаг хугацаа их шаарддаг. Олон улсын сертификаттай өндөр даралтын мэргэшсэн гагнуурчдыг бэлтгэхэд нэлээд олон жил шаардагддаг. Тэгэхээр бид улсын төсвийн ажил авч эдгээр хүмүүсээ ажиллуулаад тэндээсээ цалинжуулна гэдэг боломжгүй бөгөөд цалин, нийгмийн асуудлыг шийдэхэд улсын төсвийн ажлын хөлс хүрэлцдэггүй. Манайх тарифын үнэлгээгээ урт хугацаанд шинэчилж, хэдэн жилдээ нэг өсгөдөг. Гэтэл энэ нь инфляцын өсөлтийг гүйцдэггүй. 

Уул уурхай хөгжсөнөөс хойш манай “САН” ХХК -аас бэлтгэгдсэн ажилчид Оюу-толгой, Таван толгой зэрэг төсөлд ихээр зуучлагдаж, олон улсын сертификаттай мэргэжлийн ажилчид учраас гадагшаа ч ихээр гарч ажилладаг. Гадаадад очоод доод тал нь 5 мянган долларын цалин авч мэргэжлээ үнэлүүлж байгаа хүмүүс нийгмийн хэрэгцээгээ л дагах нь зөв. Нарийн мэргэжлийн боловсон хүчний үнэлэмжид төр анхаарахгүй бол ганц нэг компани ч биш Монгол Улс өндөр өртгөөр бэлдсэн нарийн мэргэжлийн боловсон хүчнээ гадаадад гаргаад байгаа нь хэр зохимжтой вэ гэдэг асуулт гарч ирээд байна даа. 

Эдгээр ажилтнуудын нийгмийн асуудлын хэрхэн шийдвэрлэх нь зөв бол? 

Тусгай мэргэжлийн компанийн үйл ажиллагаа чадвартай ажилтнуудын нуруун дээр л явагддаг. Тэгэхээр эдгээр чадвартай ажилтнуудын цалингийн жишиг дээрээс нь улирлын чанартай ажил тул үүнд тохирсон менежмент маш чухал бөгөөд дутагдалтай байна. 

Үүнийг шийдвэрлэхийн тулд төсөвт үнэлгээгээ бид шинэчлэх ёстой. Тухайн үеийн индекс рүүгээ орох ёстой. Үүнийг дандаа хоцроодог. Тэгээд хамгийн хямд үнийг тендерт шалгаруулдаг нь өрсөлдөөн шударга бус явагддаг гэсэн үг. Мэргэжлээрээ бахархаж, ажлаа зөв, чанартай хийдэг ажилтнууд тухайн ажлыг хямд зардлаар хийх боломжгүй. Энэ байдал салбарын хөгжилд саад болж байна. 

Барилгыг дагасан бизнес улирлын чанартай байдаг тул ажилчид бригадын хэлбэрт шилжсэн нь нууц биш, харин татвараа төлөөд явж буй тусгай зөвшөөрөлтэй компаниуд тендер аваад бага үнэлгээтэй, байнгын тогтмол орлогогүй буюу бригадуудыг улсын хямд төсөвт нийцүүлэхийн тулд зуучлан авч ажиллуулдаг. Энэ явдал одоохондоо хуулиар зохицуулагдаагүй тул зуучлагч цалингаа өгдөггүй гэх асуудал салбараар дүүрэн байна. Салбараа хамгаалж бизнес хийх хэрэгтэй байтал зарим нь маш “зэрлэг хэлбэр”-ээр ажиллаж байна.   

Үүн дээр төрийн бодлого алдаатай байгаа гэж хэлэх үү?

Манай улсын төрийн систем алдаатай, салбаруудад чиглэсэн төрийн бодлого тодорхойгүй байгаагаас болоод бид нийгмээрээ хямарчихсан байна. Үүнийг засахын тулд төрийн байгууллага хувийн хэвшлийн уялдааг түншлэл болгоод төрийн бус байгууллагуудаар дамжуулаад системээ өөрчлөх хэрэгтэй. Тухайлбал, МБҮА-иар дамжуулаад тусгай зөвшөөрлийн ажлыг хэрэгжүүлж байна. Гэвч МБҮА нь өөрсдөө тусгай зөвшөөрлийн журмаа боловсруулаад, бие дааж хийх нь илүү үр дүнтэй. Түүнээс биш барилгын яамны журмын дагуу шалгалт болон сертификат олгох ажлыг л хийж байгаа нь үр дүнгүй, бодитоор хэрэгжихгүй  байна гэж хардаг.  

Стандартыг зөвхөн төр гаргах ёстой юу? 

Стандарт гэдэг зүйлийг манайхан л зөвхөн төрийн ажил гэж ойлгодог. Тухайн салбарын мэргэжлийн хүмүүс өөрсдөө хөгжүүлдэг зүйлийг манайд төр өмнөөс нь хийгээд байдаг нь өрөөсгөл. Дэлхий даяар мөрдөгддөг олон улсын стандарт, норм дүрмүүдийг тухайн салбарын төрийн бус байгууллагууд гаргадаг. Харин бидний хувьд энэ систем нь хуучны холимог байсан үеэрээ явагдаад байна. Тэгэхээр төрийн бусуудыг нэгтгэсэн нэг том байгууллага үүсгээд түүн дотроо салбарын асуудлаа хэлэлцэн нэгтгэх хэрэгтэй. Одоо манай төрийн бусууд нэгдэл байхгүй, бүгд хувь хувьдаа ямар нэгэн шийдсэн асуудалгүй л байна. 

Барилга, байгууламж барихын эхлэл нь дэд бүтэц гэдэг. Манай улсын дэд бүтцийн шийдэл, хөгжил ямар түвшинд байна вэ?

Дэд бүтцийн талаар яривал манайх дулааны шугам сүлжээ, агааржуулалтын технологи социалист нийгэм буюу Оросын инженерүүдийн тусламжтайгаар төв суурин газраа сайн хангагдсан өндөр хөгжсөн улс гэж хэлнэ. Ерэн хэдэн онд Хятадын дэд бүтэцтэй харьцуулахад хамаагүй өндөр хөгжилтэй байсан. Гэхдээ тэр үедээ шүү дээ. Харин одоо хоцорчихсон байгааг бид бүгд харж байна. 

Хуучин Хотын дарга асан Г.Мөнхбаяр хонгилын системийг хэрэгжүүлж Улаанбаатарын хэсэг газар хийж эхлүүлж байсан. Үүнийг одоогийн Хотын дарга үргэлжлүүлэх талаар ярьж буй нь зөв зам руугаа чиглэгдэж байна гэж хардаг. Хонгилын системийг шийдсэнээр дэд бүтцийг жил бүр газар дээрээс нь ухаж ногоон байгууламж, зам талбайг сүйтгэн ачаалал үүсгэх шаардлагагүй болно. 

Бид Сингапурын инженерүүдтэй уулзалт хийх үед манай хотын дэд бүтцийн шийдлийг хараад “шийдэхэд хамгийн хэцүү цаг үе нь ирж байгаа тул хонгилын систем рүү хурдан шилжүүлэх шаардлагатай” гэх зөвлөмжийг өгч, хөрөнгө оруулалт хийх боломжтойгоо ч илэрхийлж байсан. Бид энэ хэмжээний томоохон ажлыг өөрсдөө хийхээс илүүтэйгээр гаднын хөрөнгө оруулалт авах нь хамгийн үр дүнтэй, боломжтой байх болно. 

Харин гаднаас хөрөнгө оруулалт авахад тулгарч буй асуудал нь бид үнэ, тарифын асуудалтай бөгөөд хөрөнгө оруулалт аваад үүнийгээ эргээд нөхөх ёстой. Үүнийг тарифын шийдлээр эсвэл улс зээлээр хөрөнгө оруулалт татна гэвэл баталгаа хэрэгтэй. Гэтэл манай улсын өрийн тааз өндөр болсон. Эрчим хүчний тарифыг одоог хүртэл чөлөөлөөгүй. Төсвөөс алдагдалтай, албаар барьж явдаг. Энэ нь нэг талдаа салбарын хөгжил, хөрөнгө оруулалтад маш их саад болдог. 

Барилга барихдаа эхлээд дэд бүтцээ шийдэх хэрэгтэй. Гэтэл манайд дэд бүтэц нь сүүлд нь хийгдээд байдаг? 

Гаднын орны жишгээр бол тэд эхлээд газар дээрээ дэд бүтцээ шийдээд, тэгээд газраа хүсээд, барилгаа барьдаг зарчимтай. Гэтэл манайд үүнийг хэрэгжүүлэх гэж үзтэл дэмжигдээгүй. Манайд гэр хорооллыг барилгажуулах систем нь буруу байна. Эхлээд газар чөлөөлөх ажилд төр оролцож иргэдээ мэдээллээр ханган, баталгаа өгч, түр орон сууцыг нь шийдчихээд дэд бүтцээ хийж үүний дараа компаниудаа шалгаруулах нь зүйтэй. Ингэж байж хүн амьдрах таатай нөхцөлийг бүрдүүлсэн зөв төлөвлөлт болно. Одоо хувийн компаниуд дахин төлөвлөлтөд оролцоод явж байгаа ч зогсоол, ногоон байгууламжийн хүрэлцээгүй байдал нь бетонон ширэнгийг нэмсээр л байна. Дагуул хотуудыг ч мөн адил эхлээд дэд бүтцээ шийдээд дараа нь ажлын байр бий болгох үйлдвэрүүд байгуулснаар ажлын байр, бизнесээ дагаад суурин хүмүүс бий болно. Ер нь бол төрийн оролцоо дэд бүтцэд маш чухал юм. 

Ногоон барилга дэлхийд мөн ялгаагүй манайд ч хөгжөөд явж байна. Ногоон барилгын үр ашгийг та юу гэж хардаг вэ? 

Ногоон барилга бүтээн байгуулах нь зардал өндөртэй байдаг. Барилгын компаниуд барилгаасаа өндөр ашиг хардаг байсан бол одоо цагт тодорхой хувийн ашигтайгаар тухайн барилгынхаа онцлог, чанар, ногоон байлгах чиглэл рүү явж байна.

Дэлхийн улс орнуудын барилгын компаниуд ногоон барилгаараа өрсөлддөг болсон. Манайд ч мөн адил тун удалгүй үүгээрээ өрсөлдөх болно. Бид дэлхийн хөгжлөөс нэг их хоцроогүй боловч манайх үйлдвэрлэгч орон биш юм. 

Үйлдвэрлэгч улс биш учраас Хятад хилээ хаахад л хямардаг байдалтайгаа дасаад байх шиг? 

Дэлхийн зах зээл дээр нүүрсний үнэ буурахад нэг хямарна, Хятад хилээ хаахад бас нэг хямардаг нь үнэн. Иймэрхүү байдлаас гарахад урт цаг хугацаа шаардлагатай тул уул уурхайгаас олж буй мөнгөнөөс хуримталж ирээдүйн хөгжил рүү төвлөрүүлэх зэрэг алсыг харсан том стратеги бодлого хэрэгтэй байна.

Үйлдвэрлэнэ гэдэг нь суурь металл төмөр боловсруулах, ган гулдмай хийх, зэсээ өөрсдөө боловсруулахаас эхлээд хөгжүүлэх хэрэгтэй. Үүнийг дагаад суурь буюу уул уурхайн бүтээгдэхүүн боловсруулах, дагалдах үйлдвэрлэл нь хөгжихөөр цаашдаа хөрөнгө оруулалт орж ирэх боломжийг нээдэг. Нефт боловсруулах үйлдвэр бий болсноор үүнийг дагаад нефтийн химийн үйлдвэрүүд дагаж хөгжих буюу ер нь нэг л үйлдвэр босчихвол дагалдах үйлдвэрүүд хөгжөөд л ирнэ. Ингэж байж эдийн засгийн баталгаатай байдал бий болно. 

Томоохон үйлдвэрүүд байгуулахад заавал төрийн оролцоо шаардлагатай байх? 

Их хэмжээний хөрөнгө оруулалт шаардагдах учраас төрийн оролцоо зайлшгүй хэрэгтэй. Томоохон үйлдвэр бий болгоход их хэмжээний хөрөнгө оруулах чадвартай хөрөнгө оруулагч Монголд одоогоор байхгүй байна. Гаднын хөрөнгө оруулалт авахаар нөгөө өрийн таазны асуудал яригдана. Нийгмийн халамж, төсвийн алдагдлыг нөхөх байдлаар гаднаас зээл, тусламж аваад байгаа нь улсаа хөгжүүлэх тал дээр бодлогын алдаа гараад байна гэсэн үг. 

Ярилцлагынхаа төгсгөлд салбарын ирээдүйн төсөөллийг тань асуумаар санагдлаа? 

Салбарынхаа ирээдүйг маш эерэг, өөдрөгөөр төсөөлж байна. Ногоон барилга, дэд бүтэц, цаашдын барилгын хөгжил олон улсын жишигт хүрсэн, орон сууц барилгууд баригдсан, хот хөдөөгийн ялгаа арилсан, хаана ч амьдарсан ижил стандарт бүхий орон байр, орчныг бүрдүүлэхэд хувь нэмрээ оруулцгаая.  

Ц.СОЛОНГО