“Монгол уран бүтээлч” булангаараа Монголын олон чадварлаг архитекторуудын бүтээн байгуулсан, сүндэрлэн боссон барилгыг тухайн архитекторын хамт онцлон танилцуулдаг билээ.

Барилгын салбарт бидний мэдэхгүй, өөрийн дотоод ертөнцтэй, мэргэжилдээ шимтэн дурласан олон чадварлаг архитекторууд байдаг. Тэдний нэг болох ЧАНС ХХК-ийн ерөнхий архитектор, Хүрээ архитекторууд ТББ-ын хамтран үүсгэн байгуулагч, Үзүүрлэгч клубийн санаачлагч, Мэргэшсэн архитектор Б.Уянгыг онцлон түүний зургаар бүтсэн “ГОВЬ КАРАВАНСЕРАЙ” жуулчны баазыг танилцуулж байна. Тэрээр ШУТИС-БАС-ийн магистр зэрэгтэй, салбартаа 14 жил ажиллажээ.

Таны хувьд зургийн санаа ямар цаг мөчид бий болдог бол? Шинэ төслийн ажил эхлүүлэх үеийн мэдрэмжээсээ хуваалцаач?

Янз бүрийн байдлаар л санаа шийдлээ олж болно. Миний хувьд их бодно, судална, бас хүмүүстэй их ярилцах гэж хичээдэг. Яагаад гэхээр эмэгтэйчүүд асуудлаа ярилцаж байхдаа шийддэг онцлогтой юм билээ. Санаа яаж төрдөг тухай ярихад эхлээд ажлын процессыг ярих хэрэгтэй. Жишээ нь нэг төслөөс нөгөө төсөл рүү шууд орох нь их хэцүү. Учир нь өмнөх төсөлдөө хэт гүнзгий орчихсон байдаг. Цаг алдахгүй шинэ төсөлрүүгээ шилжих шаардлагатай үед архитекторууд өөр өөрийн арга барилтай байх. Миний хувьд шинэ төсөл рүү хурдан орохын тулд тухайн төсөлтэй холбоотой судалгааны материал, аргачлалуудыг тайлбарласан эрдэм шинжилгээний өгүүлэл уншиж, судалдаг. Дан агуулга, зорилго, барилгын болоод хэрэглэгчийн онцлог, аргачлал бичсэн үгэн мэдээлэл уншиж хүчээр төсөлд төвлөрсний дараа ижил төстэй барилга байгууламж эсвэл зүгээр л надад таалагдсан барилгуудын зураг, бичлэг гээд зурган материалыг гүнзгий биш хөнгөн харчих хэрэгтэй байдаг. 

Ингэснээр шинэ төсөл рүү илүү хурдан шилждэг, энэ болохоор миний хувийн арга. Тэгээд уншиж судалсан олон өгүүлэл материалаа өөрийн оюунаар шүүж үзээд Монголд энэ нь хөрсөнд бууна, буухгүй гэж ялгаад төсөлдөө аргачлалуудыг тусгаад явдаг. Төслийнхөө хэлбэр дүрс гэхээсээ илүүтэйгээр эхлээд агуулгыг нь шингээж, зорилгоо тодорхойлдог. Өөрөөр хэлбэл судалгааг агуулга болгон хөгжүүлж хэлбэр, орон зайгаар агуулгаа илэрхийлэх гэж оролддог гэсэн үг. 

Барилгын зураг дээр хуулбарлах гэдэг асуудал яригддаг. Энэ тухай та юу хэлэх вэ?

Мэдээж хуулах тухайд эсрэг байр суурьтай. Гэхдээ би бас юм үзэж хардаг учир огт санаа, сэдэл авдаггүй гэсэн үг биш. Дэлхий дээр хэдэн улс, хэдэн архитектор байгаа билээ. Тэр олон хүмүүс оролдож болох бараг бүх дүрс, хэлбэр дизайныг хийгээд үзчихсэн байдаг. Өөрөөр хэлбэл шив шинэ юм хийх гэхээсээ илүү өөр ялгаатай юм хийх гэж оролдох нь зөв байх. Жишээ нь Говь каравансерай төслийн гол хэлбэрийг захиалагч тал эхний санаа шийдлийг хүлээж аваагүй учир их л ууртайгаар гаргаж байсан. Одоогийнхоосоо омголон ч байж. Хэвтэж байхад од харна гэсэн захиалагчийн хүсэлт байсан. 

Хүнийг дэр дэрлээд орон дээр хэвтэх үеийн харах өнцгийг тааруулан налуу шилэн цонх гаргаж, тухайн цонхны өнцгийн дагуу барилгын гадна ханыг газар хүртэл үргэлжлүүлснээр тухайн гол хэлбэр тодорхойлогдсон. Гэтэл би хожим морины зүчээний төсөл дээр ажиллаж байхдаа ижил төстэй барилга судалж яваад зүчээнд тухайн хэлбэр, орон зайг их ашигладагтай таарсан. Тэгэхээр 100 хувь хуулчихаар ичгүүртэй. Яагаад гэхээр залхуу арга байхгүй юу. Архитектор хүн судалж, харж, эрэлхийлж байхдаа ч юу хийхээ ойлгож болно. Өмнө хэлсэнчлэн зүгээр хүнтэй ярилцаж байхдаа ч санаа олж болно эсвэл цонхоор нар тусаад, энд мод ургаж байна гэдгийн өгч байгаа мэдрэмжээс ч хүн цааш нь ургуулаад бодчихно. Тэр төсөөлөл, уур амьсгал, мэдрэмжийн эхлэлийг олчихсон байхад барилгын зургаа хуулахгүйгээр өөрөөр гаргаад ирэх боломжтой гэж боддог.

Мэргэжлээсээ авдаг дотоод мэдрэмж тань ямар байдаг бол?

Энэ мэргэжил надад үгээр тайлбарлахад хэцүү ер бусын мэдрэмжийг өгдөг, цаг хугацааанд тодорхой өөрчлөлт орж байгаа ч миний дотор байгаа хэвэндээ. Цээжин дотроо огших мэдрэмжийг хүн бүр л мэдэрч байсан байх. Бага байхдаа зурах авьяастай хүүхэд байсан. Уран зураач уу эсвэл архитектор уу гэж бодож байгаад энэ мэргэжлээ сонгосон юм. Сурч байхдаа дотоод мэдрэмждээ хөтлөгдөн оюутны төслүүдээ хийхдээ барилга, гадна орон зай хоёрыг уялдуулах гээд л, тэр үеийнхээ нөөцийн хүрээнд гаргаж хийх гээд л оролддог байсан. Тэр зарчим, тэр мэдрэмж үргэлжилсээр л байгаа. Энэ оролдого маань одоо бол түгээмэл сэдэв болсон мөн би туршлага хуримтлуулаад оролдлого төдий гэхээс илүү үзэл санааны түвшин ахиулаад судлаад явж байна.

Архитектор хүн гэдэг уран сэтгэмж өндөртэй хүмүүс байдаг байх. Энэ өгөгдөл таны хувьд өгөгдсөн зүйл гэж хэлж болох юм байна? Ер нь архитектор хүн өгөгдөлтэй төрдөг үү?

Төрмөл ур чадварууд байгаа. Энэ бол тодорхой. Гэхдээ туршлага, цаг хугацаа, хичээл зүтгэл зэргээр бүтээж болно. Гэхдээ хамгийн гол нь хүсэл зорилго чухал. Хүн хүссэн зүйлээ хийхээр цаанаасаа л чадаад байдаг шүү дээ. Тэрэнтэй адилхан би хүсэж байсан, тэгээд бас чадаад байсан учраас улам бүр хичээж, урамшиж сурч, ажилласан.

Монголоос суралцах, мэдэх зүйл ихтэй архитектор гэвэл хэнийг хэлэх вэ?

Миний хувьд өнөө цагийн хүндэлж явдаг, бүтээлүүдээс нь суралцдаг хоёр архитектор байдаг. Эхний хүн нь ШУТИС, БАС-ын ахлах багш одоо Франц улсад доктороор суралцаж байгаа С.Амгалан гээд бидэнд хичээл зааж байсан багш маань байдаг. Үлгэрлэл их үзүүлдэг их урам зориг өгдөг авьяас билгийн ундарга болсон хүн бий. Монголд байхгүй байгаа ч онлайнаар нөлөөлсөөр л байгаа. Би олон ч жил суралцаж явна даа. Ганц багш байхаас гадна олон төслүүд хийдэг манай салбарынхан ер нь сайн мэднэ дээ. Харин нөгөө хүн нь Анаграм ХХК-ийн захирал, архитектор Б.Золбоо, яг ажлын талбарт ажиллаж байгаа тэгээд сайн ч явж байгаа, сайн ч архитектор. Өнгөрсөн хавар зураг төслөөр нь баригдсан Степпэ Арена төсөл дээр нь очиж үзсэн. 

Хэдий том барилга боловч орон зайн харьцаа хэмжээ нь хүний масштабтай байгаа нь тун тааламжтай мэдрэмж төрүүлэхүйц, газрын хэвгийд маш сайн зохицсон. Мөн тухайн төрлийн барилгад шаардлагатай орон зайг зөв зохистой дэглэхээс гадна симболик дүр төрхийг бүрдүүлэх, түүгээрээ ялгарал үүсгэх ёстой байдгийг тун чадмаг гаргасан байсан. Зөвхөн тухайн төсөл гэлтгүй ер нь хийж байгаа ажлуудаар нь их бахархдаг. Өөр архитекторууд зөндөө бий, энэ хоёр архитекторыг хийж чадаж байна, мэргэжлийн байж гялалзаж чадаж байна гэж үнэлдэг учир онцоллоо.

Архитекторууд дотроо олон урсгалаар бүтээлээ туурвидаг шүү дээ. Таны хувьд аль нэгээр нь дагнах бодол байдаг уу?

Миний хувьд яг ийм урсгалын архитектур хийнэ гэж бодож зориод байдаггүй. Гэхдээ дуртай бүтэц, орон зайн зохион байгуулалт, архитектурын сонирхол бол бий. Энэ цаг үе од архитекторуудын эрин дуусах тийшээ хандлагатай явж байгаа. Шинэ тутам хэрэгцээ шаардлага, хүрээлэн буй орчны харилцан нөлөө, хотын нягтрал урд өмнөхөөсөө ихсэж байгаа гэх мэт олон асуудлуудаас хамаарсан зөв төлөвлөлтийг өөрсдийн дизайны хэлээр хүргэхийг илүүтэй зорьдог болсон юм болов уу гэж бодож байна. Илүү нийгмийн, эдийн засгийн эерэг нөлөөтэй, хүнээ бодсон, сайхан амьдралын хэв маягийг дэмжсэн байдаг болсон. 

Манай хотод бол өмнө нь тодорхой үеүдэд баригдаж байсан барилгууд тухайн цаг үеэ төлөөлж чаддаг. Тэдгээрээс дурдвал нураагаад шинэ барилга босгочихдог Байгалийн түүхийн музей, хагас нураагаад орхичихсон Урт цагааны барилга гэх мэт олон нэр хэлж болно. Эдгээр барилгууд өөрийн цаг үедээ хотынхоо бүтцийг агуулгаараа, хэлбэр хийцээрээ гүйцээж бүтэн болгож чадаж байсан. Харин одоо бол хэлэхэд хэцүү. Түрүүн хэлсэн шиг нийгмийн, эдийн засгийн эерэг нөлөөтэй, хүнээ бодсон зөв барилга байж хүрээлэн буй орчиндоо сайнаар нөлөөлж чадаж байна уу гэж харвал олон улстай харьцуулахад өөр. Бидний судлаад байгаа зүйлс манайд явж буй үйл явцаас их ялгаатай. Мэдсэн мэдлэгийн хэмжээгээр Монголд ажиллаж чаддагүйдээ гунигтай л байдаг.

Архитекторууд дандаа нэг төрлийн барилга зураад байдаггүй байх. Таны хувьд илүүтэй мэргэшиж ажиллах хүсэлтэй байдаг уу?

Карьерын эхэн үед бүх л төрлийн барилга байгууламж руу ороод ажиллах хэрэгтэй гэж боддог. Харин цаашдаа чиглэлээ өөрөө нарийвчлаад ажиллах нь зөв санагддаг. Эхлээд зураг дээр ажиллах, багшлах, акедмик төрлийн судалгаа хийх, угсралтын талын ажил дээр ажиллах эсвэл визуал хийх архитектор болох уу гэдгээ шийдэх хэрэгтэй. Учир нь хүн бүгдийг хийдэг болох хэцүү шүү дээ. Харин үүний дараа тухайн сонгосон төрөл дотроо нарийвчлаад ямар чиглэлээр илүү гүнзгийрэх вэ гэдгээ тодорхойлох хэрэгтэй.

Надад хоёр сонголт байсан нь багшлаад академик чиглэлээр явах эсвэл зураг дээр ажиллах байсан. Одоогоор зургийн практик талбарт ажилласнаар туршлагатай болоод магад болбол нөгөө тал руу хөрвөж болох юмаа гэж удаан бодож шийдээд цагийн багш хийхээ больсон. Барилгын төрлийн хувьд олон төрлийн л барилга дээр ажиллаж үзсэн. Лабораторийн барилгаас, өндөр оффис гэх зэрэг. Гэхдээ аялал жуулчлал, сургалтын зориулалттай барилга байгууламж, орон сууц гэсэн гурван чиглэлд илүү судалсан гэх юм уу, тухайн төрлийн архитектурыг ойлгож чаддаг болж яваа гэж хэлж болох юм. 

Ажил дээрээ баримталдаг таны зарчим юу вэ?

Архитекторууд бүх юмны уулзвар дээр тохиолдлоор байгаад байдаг юм. Түүний адилаар би ч мөн олон харилцагч талуудын олсыг татаад барьчихсан зогсож байгаа. Тиймээс аливаа зүйлийг тэнцвэртэйгээр зөв байр сууринд байлгах гэж оролддог. Хэт архитектур дизайн эсвэл инженерчлэл, захиалагчийн аль нэгийг туйлын шүтээд байж болохгүй. Тэрний цаана мөнгө, нийгмийн үр ашигтай байх хэрэгтэй. Мөн тухайн барилга өөрөө амьд байх хэрэгтэй, дотор нь явж байгаа үйл ажиллагаа аз жаргалтай явагдах ёстой. Энэ зүйл дээр бол энэ нь зөв шүү гэдгийг ойлгоод, олоод, хүмүүст таниулаад, түүнийгээ зориод үр дүнд нь хүрч чадаж байх тийм тэнцвэрийг олж байх нь гол зарчим юм болов уу гэж бодсон.

Монголын архитектурын хөгжлийг өнөө цагаар дүгнэвэл юу гэх вэ?

Ажил дээр дөнгөж гарч байх буюу 10 гаруй жилийн өмнө архитектурын чиглэлд технологийн чадамж дутмаг байсан. Харин одоо хөгжиж байгаа нь бидний зурсан зураг илүү үнэн, бодит болж сайжирч байна. Хэдий тийм боловч энэ салбарын одоогийн байдлыг “архитектурын шилжээд л явж байгаа үе” гэж хэлнэ. Өндөр хөгжилтэй улс оронтой харьцуулахад шилжилтийн үе учраас залуу нас, ирэн дээрээ явж байгаа бидний үеийнхний хувьд эрч хүчээ үрээд дуусгахаас өөр сонголтгүй цаг үе шиг санагддаг. 

Үүнийг цааш нь задлаад харах юм бол нийгмийн тухай асуудал болчихно. Архитектур хөгжсөн улсад нийгмийн мэдлэг, боловсрол сайн байгаад байдаг. Мэдлэг боловсрол гэхээр ганцхан боловсролын системийн асуудал биш. Хувь хүний хөгжил, хүмүүжил, бие хүний чадамж гэдэг асуудлууд ч яригдана. Мөн манай улс хотжиж, нэг газраа тогтвортой амьдраад удаагүй. Манай мэргэжил ч үнэлэмж муу, ойлголт нь нийтэд бага түгсэн мөн манай улс орны эдийн засгийн чадамж гэх мэт олон талын асуудлууд нөлөөлж байгаа байх. 

Бид нар мэргэжил үнэлэгдэхгүй, нийгэм нь хүлээж авахад бэлэн биш байгаа зэрэг олон асуудлыг цэгцлээд нэг шат ахиулах тийм үеийн архитекторууд гэж боддог. Асуудлууд нь цэгцрээд боломж нөөц нь тодорхой түвшинд хүрчихлээ гэж бодоход одоо байгаа архитекторууд дэлхийн түвшинөөс чадвараар дутаад байх зүйл байхгүй.

Захиалагчийн зүгээс ирдэг хүндхэн зүйл юу байдаг вэ?

Нэг үеэ бодвол хүмүүс барилгад зураг чухлыг ойлгодог болчихсон. Гэхдээ тэднээс ирдэг хамгийн хүнд зүйл нь нэг ажил хийлгээд дахиад нэгийг үнэгүй хийлгэх эсвэл нэг ажлын үнээр маш их ажил хийлгээд л байх, ажлын цар хүрээг улам тэлээд л байх гэсэн хандлага нь их хэцүү байдаг даа. /инээв/

Маш богино хугацаанд зураг гаргахыг шаардах нь их байдаг гэдэг. Энэ тал дээр таны байр суурь ямар байдаг вэ?

Миний хувьд сургууль төгссөний дараах үедээ богино хугацаатай байна, хангалттай цаг өгөхгүй байна гэдэг байсан. Зарим төслүүд үнэхээр богино хугацаатай орж ирдэг. Гэхдээ одоо бол энэ бүгдэд дасан зохицоод, сурсан байна. Жишээ нь захиалагч нартай харилцах чадвар, туршлага өссөн байна мөн нөгөө талаас барилгын зураг нь нэгхэн хүний хийдэг ажил биш багийн ажил учир зөв менежменттэй ажиллаж чадвал богино хугацаанд зураг гаргах боломжтой. Багаараа ажиллаж байгаа үед багийн гишүүддээ сэтгэл зүйн дарамт өгөлгүй, хувь хүний онцлогууд дээр үндэслэн зөв ажиллах ёстой. Сэтгэл зүйн дарамттай бол хүмүүс ямар ч сайн байсан хөдөлмөрийн бүтээмж нь буурчихдаг. Эцсийн эцэст машин биш хүн ажиллаж байгаа учир сэтгэл зүрхтэй нь ойлголцох ёстой юм шиг.

Гэхдээ богино хугацаатай, хямд тэгээд чанартай гэдэг гурван ойлголт нэгэн зэрэг орших боломжгүй учир чанартай зураг гардаг уу гэдэг өөрөө асуудал болох ёстой юм. Зурсан бид сэтгэл хангалуун үлдэж болно эсвэл үлдэхгүй ч байж болно. Энэ бол асуулт байхгүй юу, асуулт. Харин захиалагч тал богино хугацаанд, хямд зурууллаа гэж бодоход сэтгэл нь ханачихдаг болов уу? Энэ мөн л асуулт. Бид бодох л хэрэгтэй. 

Архитекторуудад зураг гаргаад барилга болоогүй төслүүд олон байдаг юм байна билээ. Барилга нь баригдаагүй шалтгаан юу байдаг вэ? Мөн баригдаагүй гэдэг тэр мэдрэмж ямар байдаг вэ?

Зураг нь баригдахгүй байх, ажлын зураг ч хийгдэхгүй төслөөрөө үлдэх эсвэл өөрчлөгдөөд өөр зүйл болоод баригдчих зэргийн цаана янз бүрийн шалтгаан бий. Гэхдээ архитекторууд төслөө хүүхэд өсгөж байгаатай адил өсгөөд, өөрийнхөө дотор барьчихсан байдаг болохоор надад бол их хүнд тусдаг бас их хямардаг. Гэхдээ заавал барилга болох зургийг зурна гэсэн санаа агуулсангүй. Төсөл болгон өөрийн амин сүнстэй байдаг болохоор тухайн төсөл дээр байгаа онцлогийг өөр төсөл дээр гаргахад хэцүү. Яг л тэр төсөл дээр гарах хувь тавилантайгаар бодож хийсэн байгаа шүү дээ. Дахиж давтах, өөр ажилд ашиглаж бараг болдоггүй. Шинэ төслийн байршил, хэрэглэгч, барилгын төрөл онцлог гээд давтагдашгүй болчихдог учир шинэ сүнс өгөөд л амьдруулаад л, аз жаргалтай барилга болгох гээд л ажилладаг.

 Архитектор, инженер хоёрын ажлын уялдаа холбоо ямар байх хэрэгтэй бол?

Аливаа ажлын 50 хувь нь харилцаа байдаг. Харилцаа гэдэг бол миний бодлоор хүндлэл буюу харилцан нэгнийгээ хүндлэх юм. Бидний хийж байгаа ажлуудыг бүтнээр нь харвал нэг л зүйл учраас эцсийн үр дүнд нь зөв хүрэх ёстой. Харилцааны тал дээр архитекторуудад ачаалал илүү ирдэг байж магадгүй. Өөрийн ажлын баг, захиалагч, инженерүүдтэй гэх зэрэг заавал харилцах шаардлагатай олон талууд байдаг. Би бол илүүтэй мэдрэмжид суурилаад харилцдаг. Гэхдээ мэдрэмжээс гадна бас олон төрлийн таньж мэдэх аргачлалууд судлаад мэдлэгтэй болж байгаа. Олон талын, төрөл бүрийн хүмүүстэй харилцах нь бараг миний хобби болсон.

Хүмүүстэй харилцах хоббиныхоо талаар хуваалцаач? 

Суурь хүн маань EQ өгөгдөл сайн байсан. Тэгээд дараа нь ШУТИС-БАС-д 2016-2018 онд багшилж байх үедээ оюутнуудтай ажиллах арга барилыг хэрэгжүүлэх явцад суурь нь гүнзгий тавигдсан юм. Түүнээс хойш ажлын хүмүүстэй тухайн хүнийг таньж мэдээд, тэр хүнтэй ямар арга барилаар ажиллах, юу хүсэж сонирхдог юм, хэрхэн яаж хөгжүүлэх үү, яаж ажиллавал бүгд аз жаргалтай байж болох уу гэдгийг эрэлхийлдэг болсон. Хамт олны тухайд хүн тус бүр бие даасан оюун ухаантай бие хүн байгаасай гэж хүсдэг учир нэг хэв, хэлбэрт барихгүйг боддог. Тийм хүмүүсийг ч таньж, эрж олоод өөрийн багт багтаан хамтарч ажилламаар байдаг. Өөрөөр хэлбэл ажилтан биш хамтрагчид гэж хүндэлж харилцдаг. Тодорхой ахалж ажилладаг хүний хувьд бие хүн байж хөгжих боломжоор нь хангаад, өөхшүүлэн дэмжих ёстой. Ингэхийн тулд тэдгээр хүмүүсийг таних ёстой гэдэг нь энэ хоббины зорилго юм болов уу даа.

Таны зургаар бүтсэн “ГОВЬ КАРАВАНСЕРАЙ” жуулчны баазын онцлогийг тайлбарлавал?

Тухайн төслийн ажил 2017 оноос эхэлсэн. Тэр үед зурахдаа бүтэн зурсан ч баригдаагүй үлдсэн баруун талын хэсэгт одоо хэрэгцээ шаардлагын хувьд өөрчлөх шаардлагатай болоод дахин шинэчилсэн зураг төсөл боловсруулж байгаа. Дэлхийн өөр газарт байхгүй, яг л энд таарсан барилга хийчих юмсан гэж их л толгойгоо гашилгаж, судалгаа хийсэндээ.

Зураг 2. Төслийн талбайн анх харагдах байдлыг үзүүлсэн рэндэр зураг

Тухайн төслийн газар зүйн орчин ямар байна, хөрс, ургамал, шороо чулууны төрх, өнгө, хэлбэр бүтэц ямар байна гээд таньж мэдэн судалснаар зорилгоо тодорхойлон, ажил эхэлсэн. Ерөнхий төлөвлөгөөний концепц, зарчмаас эхлээд сайжруулалт хийгдэх шаардлагатай болсон. Ирж буй зочид ариун цэврийн өрөө, шүршүүр зэрэг өрөө тасалгааны хаалга чиглэн харсан барилгын нүүр тал руу чиглэн ирж байсныг хаах зорилгоор угтах барилга нэмсэн. Ресторан, амралтын байрнууд нэг нэгнийхээ үзэгдэх орчинг хаахгүй байхаар гол тэнхлэгүүдийг гаргаж өгсөн. 

Зураг 3. Орчны текстур, өнгө төрх судалгаа зургууд

Анхны эскизээр бол барилгууд 4 бүлэгт хуваан тал тал тийш харуулснаар голд үүсэх орон зайд нийтээрээ байх, бичил үйл ажиллагаа зохион байгуулах орон зай үүсгэхийг хүсэж байсан боловч эхний даалгаврын өрөөний тоо нэмэгдсэнээр барилгыг байрлуулах бүтэц өөрчлөгдсөн. Энэ нь ритмтэй характер үүсгэж байгаа ч дуу чимээ сарнихгүй байх сөрөг нөлөө үзүүлсэн. Барилгын өнгийг фото зургаас газрын өнгийг аваад л рэндэр зурагтаа тусгаж хийсэн нь маш зөв болсон. Мөн интерьер дээр Дундговьд өссөн, ШУТИС, ҮТДС-ийг төгссөн П.Хулан гээд интерьер дизайнер ажилласан бөгөөд төслийн мөн чанарыг сайн хадгалж, үргэлжлүүлсэн гэж талархдаг.

Зураг 4. Анхны гар клаурзур

Барилга нь том талбайтай хэрнээ дан шилэн цонхтой, 24-ийн тоосгон нимгэн ханатай. Энэ нь тухайн үедээ бусад архитекторуудад говьд байгаа барилгын гол онцлог нь сэрүүн байх, гэтэл энэ нимгэн хана, том цонхтой байна гэх эсэргүүцэлтэй тулсан. 

Би ч өөрөө тэрийгээ мэдэж байсан. Ядаж 2 давхар шилтэй цонх, дулаалгын материалаар барилгаа сайжруулбал гэдэг саналыг гаргаж байсан ч аялал жуулчлалын бизнес, аялагчдын онцлогтой хамааралтайгаар барилгын хийц материал зэрэг маш энгийн, хямд, түр хугацааны гэсэн зорилготой байх нь зөв гэдэг дээр захиалагч тал зогссон тул тухайн шийдлээр явсан. Гэхдээ одоо бодоход, өөрөө очиж амрахад тэр нь зөв болсон гэж боддог. Амрагчид ихэнхдээ хоёр л хононо тиймээс энэ нь амьдрах биш түр байрлах сууц юм. 

Мөн цагаан суварга нь хотоос ойр тул дамжин өнгөрөх зорилгоор хүмүүс их очдог. Эхний очих өдрөө орой болсон үед ирдэг. Говийн орой хэчнээн тухтай билээ дээ. Өдөржин төөнөсөн өрөөнд орой ороход бүлэнцүү дулаан байх нь хүнд тухтай мэдрэгддэг. Ер нь хүнд эцэс сүүлд нь зураг, мэдрэмж хоёр л дурсамж болж үлддэг шүү дээ. Өдрийн цагаар ихэнх нь ойр орчимдоо аялаад эсвэл элдэв үйл ажиллагаа гээд өрөөндөө тогтож байх нь ховор гэх зэрэг шалтгаанаар зардлыг болох хэмжээнд хэмнэсэн нь энэ төслийг амьд, амжилттай болоход зөв нөлөөлсөн гэж боддог. 

Говь руу хийх аяллын хамгийн таатай үе нь 8-10 сарын хооронд байх бөгөөд хэт халахгүй хүйт ороогүй таардаг юм. Зэлүүд, алс хараатай, чимээ анир үгүй амар амгалан газардаа. 

Байгалийн энэ сайхан газруудад "байгалийг муухай болгохгүй" зөв архитектур хийгдэж үнэлэгдэж, хайрлагдах болтугай.

Ц.СОЛОНГО