Легал-Линк Си Би Эй ХХН-ийн зөвлөх Ж.Цолмон

Аливаа гэрээний үүргийн гүйцэтгэлийг хангах, эрсдэлийг бууруулах олон аргууд байдаг бөгөөд Монгол Улсын Иргэний хуульд үүргийн гүйцэтгэлийг хангах анз, дэнчин, баталгаа, барьцаа, батлан даалт, үүргийн гүйцэтгэлийг хангуулахаар эд хөрөнгө өмчлөлд шилжүүлэх гэрээ /фидуци/, хуульд заасан бусад  гэсэн арга^[1]-уудыг ашиглаж болохоор зохицуулсан байдаг.

ФИДИК-ээс гаргасан EPC загвар гэрээний хувьд гэрээний үүргийн гүйцэтгэлийг хангах, эрсдэлийг бууруулах аргуудаас баталгааны аргыг түлхүү ашигладаг бөгөөд дараах баталгааг гаргахаар заасан байна.

Үүнд:

• Гүйцэтгэлийн баталгаа
• Урьдчилгаа төлбөрийн баталгаа 
• Суутган барих мөнгөн дүн
• Толгой компанийн баталгаа

EPC гэрээний хувьд үнийн дүн өндөр төсөл дээр хэрэгждэг утгаараа баталгаа нь захиалагчийн төлбөрийн эрсдэлийг бууруулах, доголдолгүй эд хөрөнгө болон чанар стандартыг хангасан барилга байгууламж хүлээн авах боломжоор хангадаг. Иймд баталгааны үнийн дүнг захиалагч болон гүйцэтгэгч талууд харилцан тохиролцсоны үндсэн дээр гэрээний нийт үнийн дүнгээс  хувиар тооцон Гүйцэтгэгч гаргадгаараа онцлог юм. Тус гаргасан баталгаанд ихэвчлэн банк, санхүүгийн байгууллага оролцдог. Үүний үр дүнд тус гэрээний санхүүжилт худалдан авалтын хүрээнд оролцогч талууд гурван талт харилцааг бий болгодог.

ГҮЙЦЭТГЭЛИЙН БАТАЛГАА

ЕРС гэрээнд Гүйцэтгэлийн баталгааг гүйцэтгэгч гэрээний үүргээ зохих ёсоор биелүүлэхээ баталгаажуулж өөрийн зардлаар гэрээний тусгай нөхцөлд заасан үнийн дүн, мөнгөн тэмдэгтээр гаргана хэмээн заасан байдаг. Ихэвчлэн гүйцэтгэгч нь гэрээний заалтыг зөрчих, гэрээг зөрчихөөс урьдчилан сэргийлэх, захиалагчид учирсан эдийн засгийн алдагдлыг нөхөх, учирсан доголдлыг арилгах зорилгоор ашигладаг.  

Гүйцэтгэгч нь Гүйцэтгэлийн баталгааг гэрээнд гарын үсэг зурснаас хойш 28 хоногийн дотор захиалагчид хүргүүлэх үүрэг хүлээдэг бөгөөд гэрээний нийт үнийн дүнгийн  5% - 15% хүртэлх хувь хэмжээтэй^[2] байж болно.   

Захиалагч нь EPC гэрээний дагуу дараах тохиолдолд Гүйцэтгэлийн баталгаанаас гаргуулахаар нэхэмжлэл гаргах эрхтэй байхаар заасан.^[3] 

Үүнд:

• Гүйцэтгэгч нь гүйцэтгэлийн баталгааны хугацааг сунгах үүргээ биелүүлээгүй тохиолдолд захиалагч нь гүйцэтгэлийн баталгааны дүнг бүхэлд нь нэхэмжлэх эрхтэй.  
• Гүйцэтгэгч нь захиалагчид төлөх төлбөрөө харилцан тохиролцсоноор эсхүл маргаан шийдвэрлэх зөвлөлийн шийдвэрээр эсхүл арбитрын шийдвэр гарсан өдрөөс хойш 42 хоногийн дотор захиалагчид төлөөгүй бол
• Доголдол арилгах тухай мэдэгдлийг гүйцэтгэгчид хүргүүлсэн өдрөөс хойш 42 хоногийн дотор эсхүл мэдэгдэлд дурдсан өөр хугацааны дотор арилгаагүй бол;
• Гэрээг цуцлах мэдэгдэл хүргүүлсэн эсэхээс үл хамааран Захиалагчийн зүгээс Гэрээг цуцлах нөхцөл байдал үүссэн бол; эсхүл 
• Хэрэв гүйцэтгэгч аливаа доголдолтой болон гэмтсэн байгууламжийг талбайгаас гаргасан ба тухайн доголдлыг арилгах гүйцэтгэгчийн мэдэгдэлд заасан холбогдох хугацааг (эсхүл Захиалагчтай зөвшилцсөн бусад хугацаанд) дуусахаас өмнө уг машин механизмыг засварлаагүй, барилгын талбайд буцаан авчраагүй, дахин суурилуулаагүй, дахин шалгаж туршаагүй бол Захиалагч гүйцэтгэлийн баталгаанаас гаргуулахаар шаардах эрхтэй байна. 

Гүйцэтгэлийн баталгааны буцаан олголт

Мөнгөлөг номын 4.2.3 дахь зүйлд зааснаар Гүйцэтгэгчид гүйцэтгэлийн гэрчилгээг олгосон болон ажлын талбайг чөлөөлөх үүргээ биелүүлснээс хойш 28 хоногийн дотор захиалагч гүйцэтгэлийн баталгааг суллах үүрэгтэй. 

Монгол улсын хууль тогтоомж

Төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр бараа ажил үйлчилгээ худалдан авах тухай хуулийн 5.1.6 дахь хэсэгт “Гүйцэтгэлийн баталгаа гэж гэрээ байгуулах эрх авсан тендерт оролцогч гэрээний үүргийн биелэлтийг бүрэн хангахыг баталгаажуулж, гэрээнд гарын үсэг зурахаас өмнө захиалагчид ирүүлсэн банкны баталгаа, Засгийн газрын бонд, Засгийн газраас зөвшөөрсөн үнэт цаас” хэмээн тодорхойлсон бөгөөд гэрээний нийт үнийн дүнгийн 5% хүртэл хувиар тогтоож тендерийн баримт бичигт тусгахаар заасан байна.^[4] 

Гүйцэтгэлийн баталгаа нь гэрээ дүгнэж, бараа, ажил, үйлчилгээг хүлээлцэх хүртэл хугацаанд хүчин төгөлдөр байх бөгөөд бараа, ажил, үйлчилгээний чанарын баталгаат болон зүгшрүүлэх тохируулах хугацаанд гүйцэтгэгчийн хүлээсэн үүргийн биелэлтийг баталгаажуулах зорилгоор гэрээний нийт үнийн дүнгийн 5-10 хувийг уг хугацаа дуустал барьцаалах нөхцөлийг захиалагч тендерийн баримт бичигт нэмэлтээр тусгаж болохоор^[5] зохицуулсан байна. 

УРЬДЧИЛГАА ТӨЛБӨРИЙН БАТАЛГАА /ADVANCE PAYMENT GUARANTEE/

EPC гэрээний дагуу Захиалагч барилгын ажил эхлэхээс өмнө гарч болзошгүй худалдан авалтын зардлыг нөхөх, төслийн анхны зургийг боловсруулах зорилгоор урьдчилгаа төлбөр шаардагдах тохиолдолд хүүгүй зээл олгох хэлбэрээр урьдчилгаа төлбөрийг гүйцэтгэгч талд төлж болно. Ийнхүү Гүйцэтгэгч урьдчилгаа төлбөр авсан тохиолдолд захиалагч талд урьдчилгаа төлбөрийн баталгааг гаргах^[6] үүрэг хүлээдэг.

Уг баталгаа нь урьдчилгаа төлбөртэй тэнцүү хэмжээтэй, ижил мөнгөн дэвсгэрээр байх ба захиалагчийн зөвшөөрсөн улсад бүртгэлтэй хуулийн этгээдээр гаргуулсан, тендерийн баримт бичигт заасан, эсхүл захиалагчийн зөвшөөрсөн бусад хэлбэртэй байж болохоор зохицуулсан байна.

Урьдчилгаа төлбөрийн баталгааг Гүйцэтгэгч урьдчилгаа төлбөрийг төлсөн, суутгасан хэмжээгээр бууруулж болохоор зохицуулсан байна. 

Монгол улсын хууль тогтоомж

Төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр бараа ажил үйлчилгээ худалдан авах тухай хуулийн 5.1.8 дахь хэсэгт “урьдчилгаа төлбөрийн баталгаа” гэж захиалагч урьдчилгаа төлбөр төлөх тохиолдолд уг төлбөрийг гэрээнд заасан зориулалтын дагуу зарцуулах үүргээ баталгаажуулж гүйцэтгэгчээс захиалагчид ирүүлсэн банкны баталгаа, Засгийн газрын бонд, Засгийн газраас зөвшөөрсөн үнэт цаасыг” хэмээн тодорхойлсон байна. Гүйцэтгэгч гэрээний нийт ажлын бэлтгэл хэсгийг хангах зорилгоор урьдчилгаа төлбөрийг захиалагчаас хүлээн авах бөгөөд захиалагч гүйцэтгэгчээс урьдчилгаа төлбөртэй тэнцүү дүнтэй баталгааг хүлээн авснаар урьдчилгаа төлбөр шилждэг. Урьдчилгаа төлбөрийн баталгааг буцаан шилжүүлэхдээ тухайн дүнд гүйцэтгэлийн баталгааны дүнг оруулан тооцож болохоор хуульчилж өгсөн нь EPC гэрээний зохицуулалтаас онцлог юм.

Банкны баталгаа

Дээр дурдсан 2 баталгааг ихэнх тохиолдолд Банкны баталгаа хэлбэрээр гаргадаг бөгөөд энэ нь Монгол улсын хууль тогтоомжоор зөвшөөрсөн хэлбэр юм. Энэ тохиолдолд Гүйцэтгэгч банктай “Банкны баталгааны гэрээ” байгуулдаг бөгөөд үүргийн харилцааг банк баталгаажуулах үүрэг хүлээдэг байна. 

Гэрээний явцад Гүйцэтгэгч үүрэг гүйцэтгүүлэгчийн өмнө хүлээсэн баталгаа бүхий үүргээ гүйцэтгээгүй бол үүрэг гүйцэтгүүлэгч нь баталгаа гаргагч банкнаас мөнгөн төлбөр төлөхийг бичгээр шаардах^[7] эрхтэй. 

Банк, үүрэг гүйцэтгүүлэгчийн өмнө хүлээсэн үүргээ биелүүлж шаардлагатай төлбөрийг шилжүүлдэг бөгөөд буцаагаад үүрэг гүйцэтгэгчид сөрөг нэхэмжлэл гаргах замаар нөхөн авдаг.

СУУТГАН БАРИХ МӨНГӨН ДҮН /RETENTION MONEY/

Суутган барих мөнгөн дүн гэж захиалагч барилгын ажил гүйцэтгэх явцад гүйцэтгэгчид төлөх төлбөрөөс тодорхой хэсгийг EPC гэрээний дагуу суутган хадгалж байгаа мөнгийг хэлэх бөгөөд гүйцэтгэгчид төлөх гэрээний үнийн дүнгийн нэг хэсэг хэмээн үздэг. Талууд захиалагчийн хөрөнгийн урсгалыг хадгалахын зэрэгцээ гүйцэтгэгч ажлыг хугацаанд нь гүйцэтгэх нэг хөшүүрэг болдог. Зарим тохиолдолд суутган барих мөнгөн дүнг бонд эсвэл баталгааны арга хэрэгслээр орлуулж болно. 

Суутган барих мөнгөн дүнг талууд харилцан тохиролцсон тохиолдол хэрэглэдэг бөгөөд захиалагч гэрээний дагуу явцын төлбөрөөс суутгаж, явцын төлбөрийг суутгасан дүнгээр гүйцэтгэгчид шилжүүлнэ. 

Суутган барих мөнгөн дүнг гүйцэтгэгч нь ажлыг доголдолтой гүйцэтгэсэн, тухайн доголдлыг арилгаагүй тохиолдолд захиалагч ашиглах боломжтой.

Буцаан олгох нөхцөл

ЕРС гэрээний дагуу гүйцэтгэсэн ажлын тодорхой хэсэгт ажил хүлээн авсан гэрчилгээг олгосон тохиолдолд суутган барих мөнгөн дүнгээс холбогдох хэсгийг буцаан төлж, доголдол мэдэгдэх хугацааны сүүлийн өдөр дуусмагц захиалагч суутган барих мөнгөн дүнгийн үлдсэн хэсгийг гүйцэтгэгчид төлнө. Энэ нь гүйцэтгэгчийг тухайлсан хэсгийн ажлыг дуусгах, барилгын дараагийн үе шатанд хийгдэх ажилд эергээр нөлөөлөх нөхцөлийг бүрдүүлдэг. Энэхүү мөнгөн дүнгийн талаар Монгол Улсын хууль тогтоомжоор зохицуулаагүй бөгөөд ФИДИК-ээс гаргасан жишиг гэрээнд ашигладаг шинэлэг ойлголт юм.

ТОЛГОЙ КОМПАНИЙН БАТАЛГАА

Толгой компанийн баталгаа нь гэрээний аль нэг талын ашиг сонирхлын төлөө гэрээгээр хүлээсэн үүргийн гүйцэтгэлийг хангуулах, хариуцлагыг нь баталгаажуулах зорилготой баталгаа юм. Баталгааны баримт бичгийг толгой компанийн зүгээс боловсруулдаг. Зөвхөн охин компани нь гэрээгээ зөрчиж, зөрчлөө арилгаж чадаагүй тохиолдолд толгой компанид хариуцлага үүсэх нөхцөл бүрддэг. Толгой компани нь гуравдагч этгээдийн өмнө хүлээх хариуцлага нь охин компанийн хариуцлагаас бага буюу тэнцүү байдлаар хамтарсан хариуцлага хүлээнэ.  

ФИДИК-ийн жишиг гэрээнүүдэд толгой компанийн баталгаатай холбоотой зүйл тусгаагүй байдаг боловч толгой компанийн баталгаа гаргаж өгөхийг шаардахаар бол тус шаардлагаа гаргаж өгөх баталгааны маягтыг багтаан Тендерт оролцогчдод өгөх зааварт хавсралтаар оруулдаг.