“Барилгын хөгжлийн төв”-ийн Норм, нормативын хэлтсийн дарга Д.Алтанхуягаас  норм нормативын баримт бичгийн талаарх мэдээллийг тодруулан хүргэж байна. 

Сүүлийн жилүүдэд норм нормативын хэдэн баримт бичгийг боловсруулсан бэ? 

2014 оноос хойш нийт 118 норм нормативын баримт бичгийг бид шинээр болон шинэчлэн боловсруулаад байна. Хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж байгаа 408  норм нормативын баримт бичиг байна. Үүнд засгийн газрын тогтоол 1, барилгын норм ба дүрэм 181, барилгын дүрэм 145, удирдлагын баримт бичиг 15, альбом 5, эталон зураг 1, журам 4, СНиП 30, техникийн дүрэм 16, үндсэн чиглэл 3, заавар 7 байна. 2016-2018 оны хооронд барилга байгууламжийн найдвартай байдал, барилгын бүтээц, эзлэхүүн төлөвлөлтийн норм шинэчлэхээр төлөвлөгөөнд түлхүү тусгаж ажилласан. 

2019 онд барилга байгууламжийн норм нормативын баримт бичгийн ерөнхий тогтолцоо шинэчлэгдэн батлагдсан. Үүнтэй холбоотойгоор хот төлөвлөлт, эзлэхүүн төлөвлөлтийн нормуудыг боловсруулахаар тусгасан. Жишээ нь эмнэлгийн барилга, сургууль, цэцэрлэг, олон нийт, орон сууц, олон төрлийн барилга гэх мэт эзлэхүүн төлөвлөлтийн нормуудыг шинэчлэхээр түлхүү төлөвлөгөөнд оруулсан. 2021 онд техникийн зохицуулалтыг боловсруулах тал дээр илүү анхаарч ажилласан. 2021-2022 онд төсвийн суурь нормоо шинэчлэх ажил бас хийгдэж байна.

Норм нормативын баримт бичиг боловсруулах үйл ажиллагааны үе шатуудад гарч буй асуудал юу вэ? 

Боловсруулах үйл ажиллагаа нь бэлтгэл үе шат, боловсруулах үе шат, батлах үе шат гэсэн гурван үе шаттай. Үүн дээр шат бүрт асуудал, одоогийн байдал, шийдэх арга зам, ач холбогдолын талаар яръя. Бэлтгэл үе шатын асуудал нь барилга байгууламжийн норм нормативын сангийн төлөвлөгөө. Тогтолцоонд зааснаар 2-р сарын 15-ны төлөвлөгөө батлагдах ёстой. Төлөвлөгөө батлагдсанаар сангийн яамны tender.gov.mn сайтад тухайн онд шинээр боловсруулагдах төслийн нэрс бүгд нээлттэй ил тодоор бүртгэгддэг. Энэхүү цахим хуудсанд хандан танилцах боломжтой. Төлөвлөгөөнд туссан ажлуудыг сангийн яаманд бүртгүүлсний дараа техникийн даалгавар боловсруулж БХБЯамаар батлуулдаг. Үүний дараа гүйцэтгэгч сонгон шалгаруулж, боловсруулах ажлыг эхлүүлдэг. Энэ нь бэлтгэл үе шат юм. Тогтолцоонд төлөвлөгөө батлуулах хугацааг тухайн оны 1 сард батлуулахаар өөрчлөлт оруулах шаардлагатай.

Хугацаа наашилснаар сангийн яаманд бүртгүүлэх хугацааны зөрүү арилна. Бид шинээр боловсруулах норм дүрмээ төлөвлөхдөө тогтолцоонд зааснаар иргэн, аж ахуйн нэгж байгууллагын санал, санаачилга, олон нийтийн санал асуулга авч мөн баримт бичгийн хэрэгжилтийн түвшин тогтоосон үзлэгийн төвшний үр дүнд суурилахаас гадна боловсруулагдаж буй норм дүрэмд эшлэл татагдсан баримт бичгийг цогц байдлаар гаргахаар оруулдаг. Мөн нэн шаардлагатай норматив баримт бичгийг судалж оруулдаг. Төлөвлөлтийн шатнаас эхлээд үзэхэд бид салбарын эрдэм шинжилгээ, судалгааны институт байгуулах шаардлага нэгэнт бий болсон гэж боддог. 

Боловсруулалтын үе шатанд барилга байгууламжийн норм, нормативын тогтолцооны өөрчлөлт. Зөвлөх үйлчилгээний тендер зарлахад хүн оролцдоггүй дахин дахин зарлаж хугацаа алдах, тендерт нэг материал ирж сонгохоос өөр аргагүй байдалд ордог. Гүйцэтгэгч олдохгүй учир нэг зөвлөхтэй дээд тал нь 5 хүртэлх ажилд гэрээ байгуулах. Норм нормативын баримт бичиг боловсруулах боловсон хүчин дутмаг, нэг үеэрээ тасарсан гэсэн асуудлууд энэ үе шатанд байхаас гадна БХБЯ-наас 2021 онд хийсэн дотоод эрсдэлийн үнэлгээнд “Норм, нормативын баримт бичгийг боловсруулах мэргэжлийн боловсон хүчин дутмаг, нэг байгууллагатай хэд хэдэн гэрээ байгуулдаг” эрсдэлтэй гэж дүгнэлт гарсан. Өнгөрсөн жил бид 152 төсөл арга хэмжээг гүйцэтгэхэд 67 зөвлөхтэй гэрээ байгуулсан. Үүнээс таван ажилтай 2 зөвлөх, дөрвөн ажилтай 2 зөвлөх байгаа нь нийт ажлын 12 хувийг эзэлж байна. Энэ нь зөвлөх олдохгүй байгаа, боловсон хүчин дутмаг байгааг тодорхой харуулж байна. 

Дээрх асуудлыг шийдвэрлэхийн тулд авах арга хэмжээг та юу гэж харж байна?

Асуудлыг шийдвэрлэхийн тулд норм нормативын баримт бичиг боловсруулах ажлыг хийх инженер техникийн ажилчид, зөвлөхүүдийг нарийвчилсан гадаад, дотоодын сургалтад хамруулах, боловсон хүчин бэлтгэх бодлого тодорхойлох, норм дүрэм боловсруулах ажилд оролцсон залуу инженерүүдийн мэргэжлийн зэргийг нь хугацаанаас нь өмнө олгодог, сунгадаг, ахиулдаг болох хэрэгтэй байна. Мөн норм нормативын баримт бичиг боловсруулах үнэлгээг нэмэгдүүлэх ёстой. Саяхан бид ТНБДаргын 2022 оны 3 сарын 4-ний өдрийн А/89 тоот тушаалаар норм боловсруулах ажлын жишиг үнэлгээ тооцох журмыг шинээр батлуулсан. Энэ нь өмнө боловсруулж байсан үнэлгээнээс өссөн байгаа.

Харин сүүлийн үе шат буюу батлах шатны тухайд гэвэл барилгын тухай хуульд 2017 онд өөрчлөлт орж, авто замын хэсгийг салгасан. Өөрчлөлтийн дагуу авто замын салбар тусдаа нормчлолын сантай болсон, мөн эрчим хүчний салбарынхан тусдаа норм боловсруулж байна. Тус тусдаа норм дүрэм боловсруулж байгаа нь тухайн нормуудын давхцал, зөрүүтэй байдал үүсч эхлээд байна. 

Тиймээс аль ч салбар МУЗГазрын 106-р тогтоолыг мөрдөж ажиллах хэрэгтэй байна. Хоорондоо зөвшилцөх, техникийн даалгаврын шатанд нэгтгэх, баримт бичгийг боловсруулж дуусгаад БХБСайдаар дугаартай батлуулах, нэгдсэн нэг дугаар олгох зэрэг ажлууд хийгдэхгүй байгаа тул ХЗЯаманд ЗХХАктаар бүртгүүлэх боломжгүй байдал үүсч буцаагдаж байна. Ийм учраас МУЗГазрын 106-р тогтоолыг баримтлан хамтран ажиллах ёстой.

Энэ бүрдээс нэгтгэн дүгнэхэд норм нормативын баримт бичиг боловсруулах, их дээд сургуулиудад хийсэн салбарын судалгаа шинжилгээг үнэлэх зааварчлах, барилгын яамны стратеги төлөвлөгөөний аргачлалыг боловсруулдаг эрдэм шинжилгээ судалгааны институтийг байгуулж асуудлыг шийдвэрлэх нь бидний гарц гэж харж байна. 

Норм дүрэм боловсруулах хугацаан дээр түгээмэл гардаг асуудал юу вэ?

Бид боловсруулагчтай гэрээг өөрсдийн ирүүлсэн хугацаагаар нь гэрээ байгуулдаг ч боловсруулах явц удаашрах, цаашид гүйцэтгэж чадахгүй болох, гүйцэтгэж байх хугацаанд эх материал шинэчлэгдэх гэх мэт асуудлууд түгээмэл байдаг. Мөн тогтолцоонд норм дүрэм боловсруулах явцад зохион байгуулж байгаа төрийн захиргааны байгууллагаас зарцуулах хугацаа нь нийт 136 хоног байна. Энэ нь өөрөө бас чамгүй их хугацааг нэг норм дээр зарцуулж байна. Нэг мэргэжилтэн дээр арав гаруй норм хуваарилагддаг бол нийт 1360 хоног ноогдох жишээтэй. Тийм учир эрдэм шинжилгээний байгууллага байгуулж судалгаа шинжилгээний үндсэн дээр цөөн тооны нэн шаардлагатай норм дүрмээ чанартай боловсруулах нь зөв систем юм гэж бодож байна.

Техникийн зохицуулалтын системийн үндсэн суурь бааз нь норм, нормативын баримт бичиг байдаг тухайд? 

Манай улсын барилгын салбарт хангалттай норм, нормативын баримт бичиг бий. Гэхдээ энэ нь техникийн зохицуулалт батлагдсаны дараа шууд хэрэглэж болох уу, цаашид яах ёстой вэ гэсэн асуудал тулгарч байна. Техникийн зохицуулалт нэвтрэн, мөрдөж эхэлсний дараагаар норм нормативын баримт бичигт заавал үзлэг хийх хэрэгтэй. Уг үзлэгээр энэхүү мөрдөж байгаа норм дүрмийн хэдэн хувийг шинэчлэх ёстой, хэдэн хувьд нь өөрчлөлт оруулах, барилгын норм дүрмийн тоо, заавал мөрдөх шинж чанартай баримт бичгийн тоог цөөлөх үү, зөвлөмжийн чанартай баримт бичгийн тоог ихэсгэх үү ямар гарц гаргалгаа байна гэх мэт асуудлыг зохицуулах чиглэлээ тодорхойлно. Миний хувьд норм нормативын баримт бичигт хийх үзлэгийг эхний техникийн зохицуулалт батлагдсаны дараагаар цаашид ямар арга хэмжээ авах, яаж мөрдүүлэх зэрэгт дүгнэлтийг хамт гаргасан нь үр дүнтэй болох байх гэж бодож байна. 

Норм нормативын баримт бичгүүдийн заавал мөрдөх заалтууд зөрчигдөж байгаа нь ямар асуудал дагуулж байна?  

Одоо бидний мөрдөж байгаа, хэрэглэж буй норм нормативын баримт бичгүүдийн заавал мөрдөх заалтууд бараг өдөр бүр санаатай, санамсаргүй зөрчигдсөнөөс үүдэн Улаанбаатар хотын өнөөдрийн их түгжрэл, барилга хоорондын зай алдагдсан, хэт ойрхон цементэн ой үүссэн гэх мэт асуудлууд тулгамдаад байна. Хууль эрх зүйн хүрээнд хариуцлагын асуудлыг ярьж шийдэх нь нэн тэргүүнд шаардлагатай байна. Жишээ нь цэцэрлэгийн барилгыг орон сууцны хороололд багадаа 300 метрийн радиуст төлөвлөх, 1000 хүнд 100 хүүхдийн хүчин чадалтай байхаар норм дүрэмд тусгасан байдаг. Гэтэл цэцэрлэгийн эргэн тойрон бараг хана хаяаг нь дэрлүүлээд хэт олон орон сууц төлөвлөсөн нь хүртээмж муутай эсвэл огт цэцэрлэг төлөвлөөгүй байдаг. Норм дүрэм яагаад хэрэгжихгүй байна гэхээр хэрэгжүүлэхийг зарим хүмүүс бараг хүсэхгүй байна. Зарим хувь хүн, ААН норм дүрмээ мэдэхгүй, уншиж судлаагүй мөртлөө норм нормативын баримт бичигт буруугаа тохдог. Зай хэмжээ, төлөвлөлтийн заалтыг зөрчсөн асуудлуудаа норм дүрэм байхгүй мэтээр ярьдаг масс бий болжээ.

Заавал мөрдөх шаардлагуудыг агуулсан норм нормативын баримт бичгүүдийн тоо олширч, шинэ техник технологи нэвтрэх болгонд түүнийг дагасан норматив баримт бичгийг боловсруулж мөрдүүлэх ажил хоорондоо зөрчилдөх, давхардах зэрэг будилаантай байдал үүсгэдэг хяналтын байгууллагууд норм дүрмийг дураараа тайлбарлах боломжтой байдал, техникийн нормуудын хүрээнд дүрэм журам боловсруулж, аюулгүй байдлыг хангах байдлаас илүү арилжааны сонирхол дээгүүр тавигддаг байдал нь гол шалтгаан болдог юм байна. Тэгэхээр техникийн зохицуулалт нэвтрүүлснээр заавал мөрдөх заалт бүхий норматив баримт бичгийн тоог багасгах юм. Иймээс дэлхий даяар техникийн зохицуулалтын системд шилжиж байна. Эндээс дүгнэхэд барилгын хяналт шалгалтын байгууллагын ажилтан барилгын хууль тогтоомжийн заавал мөрдөх ёстой шаардлагуудыг биелүүлэхийг гүйцэтгэгчээс шаардах үүрэгтэй боловч инновац – чөлөөтэй шийдэл, арга аргачлал, шинэ техник, материал, бүтээгдэхүүн болон шинэлэг технологи хэрэглэхийг хориглох эрхгүй юм. Энэ тохиолдолд гүйцэтгэгч нь санал болгож буй инновацын аюулгүй байдлын хүлээн зөвшөөрөхүйц нотолгоо гаргаж тэр нь барилгын норм ба дүрмээр тогтоосон хүрэх төвшнөөс доогуур байж болохгүй.

2022 ОНД БАТЛАГДСАН БАРИЛГА, БАЙГУУЛАМЖИЙН НОРМ, НОРМАТИВЫН БАРИМТ БИЧГҮҮД

• “Сургуулийн өмнөх боловсролын байгууллагын барилгын төлөвлөлт” /БНбД 31-24-22/  - 2023 оны 3-р сарын 20-ны өдрөөс эхлэн дагаж мөрдөнө. 

• “Ерөнхий боловсролын сургуулийн барилгын төлөвлөлт” /БНбД 31-25-22/ 2023 оны 4-р сарын 17-ны өдрөөс эхлэн дагаж мөрдөнө.

• Барилга байгууламжийн үнийн индекс батлах тухай- Барилга байгууламжийн төсөвт өртгийг урьдчилан тооцоолох, төлөвлөх, хөрөнгө оруулалтын үр ашгийг тооцох, төсөл хөтөлбөрийн тооцоо судалгаа хийх, техник эдийн засгийн үндсэлэл боловсруулах, барилга угсралтын ажлын үнийн өөрчлөлтийн нөлөөллийг тооцох зэрэг хэрэглэнэ. 

• “Шингэрүүлсэн байгалийн хийн агуулахын байгууламж, галын аюулгүй байдлын шаардлага” /БНбД 21-08-22/ 2023 оны 2-р сарын 15-ны өдрөөс эхлэн дагаж мөрдөнө.

• “Бага хүчин чадлын шингэрүүлсэн байгалийн хийн байгууламж, галын аюулгүй байдлын шаардлага” /БНбД 21-09-22/ 2023 оны 2-р сарын 15-ны өдрөөс эхлэн дагаж мөрдөнө.

• “Газар хөдлөлтийн бүс нутагт бүс нутагт барилга төлөвлөх нь /БНбД 22-01-21/ нэршлийг “Монгол орны хот суурингуудын хувьд тооцоолсон 500 жил, 2500 жилийн давтагдах хугацааны хөрсний оргил хурдатгал болон MSK64 шаталбарын баллын утгууд, “Монгол орны газар хөдлөлтийн ерөнхий мужлалын зураг” /500 жилийн давтагдах хугацаа/  болгон шинэчлэн батлав. 

Барилгын дүрэм батлах тухай

• “1: 10 000, 1:25 000, 1:50 000, 1:100 000-ны маштбатай байр зүйн зураглалын ажил” /БД 11-124-21/ 

• “Нисгэгчгүй нисэх төхөөрөмж агаарын зураглал газрын зураг гүйцэтгэх ажил” /БД 11-125-21/ барилгын дүрмийг тус тус баталж 2022 оны 3 сарын 1-ний өдрөөс мөрдөж эхлэв. 

• Барилгын инженер геологи- геотехникийн судалгааны ажил /БНбД 11-03-21/-ыг 2022 оны 8-р сарын 7-ны өдрөөс эхлэн мөрдөж эхлэв.

• “Хүйтнээр нугалж, цайрдсан фропил болон атираат хуудсаар хийсэн нимгэн ханатай ган бүтээц” барилгын дүрэм /БД 53-101-22 /-ийг 2022 оны 11-р сарын 22-ны өдрөөс эхлэн мөрдөж эхлэв.