Легал-Линк хуулийн фермийн
 зөвлөх
Э.МӨНХСАЙХАН 

Түлхүүр гардуулах нөхцөлтэй ЕРС гэрээ байгуулах тохиолдолд талуудын тендерийн шатанд анхаарах зүйл, цаашид учирч болзошгүй зарим эрсдэлээс тендерийн шатанд урьдчилан сэргийлэх боломж, нөхцөлийн тухай энэхүү нийтлэлд өгүүлэх болно. 

1.1. Захиалагчийн тендерийн шатанд анхаарах нийтлэг зүйлс     

Захиалагчийн хувьд тендерийн шатанд гүйцэтгэх томоохон ажил нь тендерийн баримт бичгийг бэлтгэх байдаг. Тендерийн баримт бичгийг шаардлагатай ажлын техникийн үзүүлэлтүүд болон зураг төсөл, барилгын ажлын тодорхой шаардлага, гэрээний заалтуудыг мэддэг зохих мэргэшсэн инженерүүд бэлтгэх бөгөөд мэргэшсэн хуульчдаар хянуулах нь зүйтэй.  Тендерийн баримт бичигт тендерийн урилга, гэрээний нөхцөл, захиалагчийн шаардлага, техникийн мэдээлэл, ажлын талбайн мэдээлэл, шаардлагатай баталгаа, үнэт цаасны төрөл, загвар, Захиалагчийн гаргасан хуваарь зэрэг баримт бичиг байна.  Тендерийн баримт бичгийг боловсруулахад анхаарах зарим асуудлыг авч үзье. 

Үүнд: 

Зориулалт: ЕРС гэрээний ажлын үр дүн нь Захиалагчийн шаардлага, консепцын зураг төсөлд тусгасан зориулалтад нийцсэн байх ёстой. Хэрэв Захиалагчийн шаардлагад ажлын зориулалтыг тодорхойлоогүй бол ажил нь ердийн ашиглах зориулалтад нийцсэн байна.  Ердийн зориулалтаар хүлээн авсан ажлын үр дүн Захиалагчийн хүлээлтэд нийцэхгүй байх эрсдэлтэй. Иймд тендерийн баримт бичгийг бэлтгэхдээ ажлын зориулалтыг Захиалагчийн шаардлагад тодорхой тусгаж, хяналт тавих нь чухал юм. Мөн ажлын зориулалтаас гадна ажлын үр дүн ямар стандарт, шаардлагыг хангах талаар тодорхой тусгах шаардлагатай.

Туршилт: Захиалагчийн шаардлагад тухайн төсөлд тохирсон нарийвчилсан туршилтын горимыг тусгасан байх ёстой. Захиалагчийн шаардлагад нарийвчилсан байдлаар туршилтын журам, төрөл, хэлбэрийг тусгаагүй тохиолдолд зөвхөн жишиг гэрээний нөхцөлд заасан ердийн туршилтыг гүйцэтгэдэг. Зөвхөн ердийн туршилт гүйцэтгэсэн тохиолдолд захиалагч нь ажлыг холбогдох хууль, стандартад заасан чанарын шаардлагад нийцсэн эсэхийг тогтоож чадахгүй байх, доголдолтой ажлын үр дүн хүлээн авах эрсдэл тулгарч болзошгүй. Иймд захиалагч туршилтын горимыг өөрийн инженертэй хэлэлцэж,  Захиалагчийн шаардлагадаа нарийвчлан тусгах нь зүйтэй байдаг.

Зөвшөөрөл: 2017 оны Мөнгөлөг номын 1 дүгээр зүйлийн 1.12 дахь хэсэгт шаардагдах зөвшөөрлийг маш ерөнхий байдлаар тодорхойлж, талуудад хуваарилжээ. Талууд ихэвчлэн тендерийн шатанд Захиалагчийн шаардлагын хүрээнд тодорхой зөвшөөрлийг авах үүргийг харилцан тохиролцож, хуваарилдаг.  Ийм байдлаар нарийвчилж тохиролцоогүй тохиолдолд тус төсөлд шаардагдах зарим зөвшөөрлийг авахгүй орхигдуулах, ажил удаашрах, нэмэлт зардал гарах зэрэг эрсдэл үүсэж болзошгүй. Үүнээс урьдчилан сэргийлэхийн тулд хэрэгжүүлэх гэж буй төсөлд шаардагдах зөвшөөрлийг нарийвчлан тодорхойлж, Монгол улсын хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж буй хууль тогтоомжийн зохицуулалт болон талуудын боломж нөөцөд тулгуурлан хуваарилж, талуудад хариуцуулах хэрэгтэй.

Захиалагчийн хариуцлага хүлээх тоо, мэдээлэл: Захиалагч Захиалагчийн шаардлагад тусгасан болон өөрийн өгсөн тодорхой мэдээллийн үнэн зөв байдлыг хариуцна. Тухайлбал, гэрээнд захиалагчийн хариуцлага хэмээн тусгасан болон гэрээнд өөрчилж болохгүй, тогтмол байх гэж заасан хэсэг, тоо баримт, мэдээ, мэдээлэл, ажил буюу түүний аливаа хэсгийн зорилгыг тодорхойлсон тайлбар, гүйцэтгэсэн ажлын туршилт болон биелэлтийн шалгуур, гүйцэтгэгчийн шалгах боломжгүй мэдээлэл байна.  Эдгээр чухал тоо баримтад тулгуурлан нарийвчилсан зураг төслийг бэлтгэх тул Захиалагчийн шаардлагыг боловсруулахдаа тус мэдээллийн, үнэн зөв байдлыг харгалзан үзэх шаардлагатай байна. 

Тендерийн үнэлгээ, шалгуур: ЕРС гэрээгээр зураг төсөл боловсруулах, худалдан авалт, барилгын ажлыг гүйцэтгэгч хариуцдаг, захиалагчийн хяналт харьцангуй хязгаарлагдмал байдаг тул захиалагчийн хувьд туршлагатай гүйцэтгэгчийг сонгох явдал маш чухалд тооцогддог. Туршлагатай гүйцэтгэгчийг сонгож чадаагүйгээс ажил гүйцэтгэх хугацаа сунгах, ажил түр зогсох, цаашлаад гэрээ цуцлах зэрэг нөхцөл үүсэж болзошгүй, үүнтэй холбоотойгоор захиалагч талд нэмэлт зардал гарах, төслийн ажил дуусах хугацаа хойшлох, төсөл хэрэгжсэнээр олох захиалагчийн орлого хойшлох зэрэг эрсдэлтэй байна. Иймд захиалагч тендерт оролцогчдоос ЕРС гэрээгээр хэрэгжүүлсэн төсөлд гүйцэтгэгчээр  оролцож байсан туршлагын мэдээлэл, холбогдох баримтыг шаардаж, шалгуур үзүүлэлт болгох нь ач холбогдолтой байна.

1.2. Төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр бараа, ажил, үйлчилгээ худалдан авах тохиолдолд Захиалагчийн тендерийн шатанд анхаарах зүйлс

ЕРС /түлхүүр гардуулах нөхцөлтэй гэрээгээр хэрэгжих төслийн захиалагч нь төрийн болон орон нутгийн өмчит хуулийн этгээд, 50 буюу түүнээс дээш хувийн төрийн болон орон нутгийн өмчийн оролцоотой хуулийн этгээд болон гадаад зээллэгийн хөрөнгөөр санхүүжих төслийн хэрэгжилтийг хариуцах чиг үүрэг бүхий олон улсын гэрээ, төслийн баримт бичиг, гэрээнд оролцогч талуудын хооронд байгуулсан бусад тохиролцлын баримт бичигт заасан эрх бүхий байгууллага  байж болно. Энэ тохиолдолд захиалагч дээр дурдсанаас гадна дараах зүйлсийг тендерийн шатанд анхаарах хэрэгтэй. 

Үүнд: 

Гадаад этгээдийг оролцуулах шалгуур: Төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр бараа ажил, үйлчилгээ, худалдан авахад гадаад этгээдийг тендерт оролцуулахад тодорхой шалгуур тавьсан байдаг. Тухайлбал захиалагч нь 10,000,000,001 төгрөгөөс дээш төсөвт өртөг бүхий ажил, 100,000,001 төгрөгөөс дээш өртөг бүхий бараа, үйлчилгээний тендер шалгаруулалтад гадаад этгээдийг оролцуулж болно.  Харин уг үнийн дүнгээс доош дүнтэй бараа, ажил, үйлчилгээ худалдан авахад гадаад этгээдийг оролцуулахыг хориглодог. Туршлагатай гүйцэтгэгч сонгохын тулд гадаад этгээдийг оролцуулах нь чухал байж болзошгүй тул уг хязгаарлалт бүхий зохицуулалтыг харгалзан үзэх шаардлагатай. Захиалагч тендер ирүүлэхээс өмнө тендер шалгаруулалтад оролцохыг сонирхсон этгээдийн чадавхыг магадлах зорилгоор урьдчилсан сонголт явуулж болно.  Урьдчилсан сонголт явуулснаар төслийн ажлыг гүйцэтгэх туршлагатай, санхүүгийн чадавхтай гүйцэтгэгч хэр их байгааг тогтоох, үүнээс хамаарч гадаад этгээдийг оролцуулах шаардлагатай эсэхийг шийдвэрлэх боломжтой юм. 

Тендерийн баталгаа: Захиалагч төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр бараа ажил үйлчилгээ худалдан авах тухай хуульд зааснаар харьцуулалтын аргаар худалдан авч  болох төсөвт өртгийн дээд хязгаар “70 сая төгрөгийн бараа, 100 сая төгрөгийн ажлаас” дээш үнийн дүнтэй бараа, ажлыг худалдан авах тендерт оролцогчоос тендерийн баталгаа ирүүлэхийг шаардана.  Уг баталгааг хуульд заасан хэлбэрээр ирүүлэх бөгөөд баталгааны хэмжээг төсөвт өртгийн 0.5 хувиар тогтоож, тендерийн баримт бичигт тусгана.  Тендерийн баталгаа шаардах ёстой төсөлд энэ тухай тендерийн баримт бичигтээ тусгаагүйгээс үүдэн төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр худалдан авах ажиллагааны журмыг зөрчсөн гэж үзэх үндэслэлтэй байх тул үүнийг анхаарах шаардлагатай. 

Гэрээ хүчин төгөлдөр бус байх: Төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр бараа ажил, үйлчилгээ худалдан авах ажиллагааны журмыг хэрэгжүүлэхдээ гаргасан зөрчил нь тендер шалгаруулалтын эцсийн дүнд илт нөлөөлсөн болон тус хуулийн тендерийг хянан үзэх, үнэлэх, гэрээ байгуулах эрх олгох журмыг зөрчсөн бол уг худалдан авах гэрээг хүчин төгөлдөр бус гэж үзнэ.  Гэрээ хэрэгжиж эхэлснээс хойш, ажил гүйцэтгэх явцад гэрээ хүчин төгөлдөр бусад тооцогдсон тохиолдолд захиалагчид санхүүгийн болон цаг хугацааны эрсдэл үүсэх боломжтой тул тендерийн шатанд төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр бараа ажил үйлчилгээ худалдан авах журмыг дагаж мөрдөх нь нэн чухал байна.

2.    Гүйцэтгэгчийн тендерийн шатанд анхаарах зүйлс 

Гүйцэтгэгч нь зураг төсөл боловсруулах, худалдан авалт, барилгын ажлыг гүйцэтгэж байгаатай холбогдуулан үүсэж болох эрсдэлийг урьдчилан тооцоолж, бууруулах, зайлсхийх, хохирол бага байх боломжийг тендерийн шатанд маш сайн судлах нь чухал. Тендерийн баримт бичиг болон тендерт оролцогчдоос ирүүлсэн тендерээс аль баримт бичиг нь гэрээний иж бүрдэл болж, хүчин төгөлдөр байх нь чухал юм. Тухайлбал тендерийн баримт бичигт байгаа тендерт оролцогчдод тендерийг бэлтгэх, ирүүлэхтэй холбоотой зааварчилгаа нь гэрээний иж бүрдэл болохгүй  буюу эрх зүйн үр дагавар үүсгэхгүй. Өөрөөр хэлбэл гүйцэтгэгч эрх зүйн үр дагавар үүсгэх, ач холбогдол бүхий баримтуудыг тендерийн баримт бичгээс ялгаж, тендер бэлтгэхдээ уг баримтын нөхцөл, зохицуулалтад няхуур хандах нь чухал байна. 

Гүйцэтгэгч тендерийн шатанд: Захиалагчийн шаардлагыг хянан, баталгаажуулах, шалгах боломжтой холбогдох бүх мэдээлэл, өгөгдлийг баталгаажуулах, өөрт хуваарилагдаж буй эрсдэлийг судлан, үнэлэх шаардлагатай. Учир нь ЕРС гэрээгээр Захиалагчийн шаардлагад тусгасан болон захиалагчийн өгсөн тодорхой тоо, мэдээллээс бусад хянах боломжтой бүх мэдээллийг гүйцэтгэгч хянаж, шалгасан гэж үзэж үүнтэй холбоотой эрсдэлийг гүйцэтгэгчид хуваарилдаг. Тендерийг хүргүүлэх хүртэл хангалттай хугацаа олгоогүйгээс дээрх мэдээллийг шалган, баталгаажуулах, эрсдэлээ тооцоолж чадахгүй тохиолдол үүсэж болзошгүйг анхаарах хэрэгтэй. Мөн гүйцэтгэгчийн зүгээс тендерийн шатанд хийх судалгаа, Захиалагчийн шаардлагыг хангахуйц урьдчилсан зураг төслийн саналыг гаргахад зардал харьцангуй өндөр гардаг. 

Гүйцэтгэгч гэрээний үнийг зураг төсөл боловсруулах, худалдан авалт хийх, ажлын талбайд нэвтрэх, ажил гүйцэтгэх, туршилт хийх, ажил хүлээлгэн өгөх болон доголдол мэдэгдэх хугацаанд үүсэх эрсдэлийг тооцоолж, үүнтэй холбоотой гарч болзошгүй нэмэлт зардлыг тодорхой хэмжээнд оруулж санал болгох нь зүйтэй.