ФИДИК буюу ОУЗИХ-ноос барилгын ажил гүйцэтгэхтэй холбоотой, тус бүртээ өөр өнгөтэй 7 төрлийн загвар гэрээг боловсруулан гаргасан байдаг бөгөөд уг гэрээнүүдээс төсөл хэрэгжүүлэгч нь өөрт тохирох загварыг хэрхэн сонгохыг дараах байдлаар схемчлэн харуулж болох юм.

Энэхүү схемийг товч тайлбарлавал:

Төсөл хэрэгжүүлэгч нь нэн түрүүнд төслийн цар хүрээг тодорхойлсон байх шаардлагатай. Өөрөөр хэлбэл тухайн төслийг хэрэгжүүлэхэд шаардагдах санхүүжилтийн хэмжээ, барилга байгууламжийн төвөгшил, ажлын төрөл зэргийг нэн тэргүүнд тодорхойлж,   хэрвээ харьцангуй бага өртөгтэй, эсхүл энгийн бөгөөд давтагдах шинжтэй ажил бол Хөх, эсвэл Ногоон номын загвар гэрээг хэрэглэх нь тохиромжтой байдаг. Харин Хөх болон Ногоон номын загвар гэрээний ялгааны тухайд Хөх ном нь барилгын буурь бэлтгэх ажилд зориулан тусгайлан боловсруулсан тул энэ төрлийн ажилд хэрэглэхэд тохиромжтой бөгөөд үүнээс бусад ажлын хувьд ногоон номын гэрээг хэрэглэх нь илүү зохимжтой. 

Дээрхээс эсрэг, тодруулбал төслийн өртөг өндөр, барилга байгууламж төвөгшилтэй тохиолдолд зураг төслийг боловсруулах этгээдээс хамааран Ягаан, Улаан, Шар, Алтлаг болон Мөнгөлөг номнуудын аль нэг төрлийг сонгон хэрэглэнэ.

 Хэрэв Захиалагч зураг төслийг боловсруулж байгаа бол Ягаан эсхүл Улаан номын загвар гэрээг ашиглана. Ингэхдээ тухайн төслийн санхүүжилтийг олон улсын   хөгжлийн банкаар шийдсэн бол Ягаан номын загвар гэрээг хэрэглэж, үүнээс бусад тохиолдолд Улаан номын загвар гэрээг сонгон хэрэглэнэ. 

Харин Гүйцэтгэгч нь зураг төсөл боловсруулж, түүнийхээ дагуу ажлыг хийж гүйцэтгэх тохиолдолд, үйлдвэрийн зориулалттай барилга байгууламж барих, эсхүл урьдчилан таамаглах боломжгүй хүчин зүйлсийн эрсдэл өндөр гэж үзвэл концессын зүйлд зориулан боловсруулсан Шар болон Алтлаг номын загвар гэрээний аль нэгийг сонгон хэрэглэнэ. Гүйцэтгэгч концессын зүйлийг өөрийн болон өөрийн боломжоор олсон хөрөнгөөр барьж ашиглалтад оруулан, гэрээнд заасан хугацаанд ашиглах замаар төсөлд оруулсан хөрөнгө оруулалтаа нөхөх нөхцөлтэй бол Алтлаг номын загвар гэрээг, ашиглах нөхцөлгүй буюу ашиглалтад оруулмагц захиалагчид хүлээлгэн өгөх бол Шар номын загвар гэрээг сонгох нь зүйтэй юм.

Төслийн өртөг өндөр бөгөөд зураг төслийг гүйцэтгэгч боловсруулах боловч урьдчилан таамаглах боломжгүй хүчин зүйлсийн эрсдэл харьцангуй бага гэж үнэлсэн, эсхүл дэд бүтцийн төсөлд Мөнгөлөг ном буюу түлхүүр гардуулах нөхцөлтэй EPC загвар гэрээг сонгох нь илүү оновчтой гэж мэргэжилтнүүд зөвлөдөг.

ОУЗИХ-ноос ажлын онцлог, санхүүжилтийн хэмжээ зэргээс шалтгаалан олон төрлийн гэрээг боловсруулан гаргасан боловч Улаан, Шар, Мөнгөлөг номын гэрээнүүд нь стандарт буюу бүтцийн хувьд ижил байдгаас гадна дэлхий даяар хамгийн түгээмэл хэрэглэгддэг загвар гэрээнүүд юм. 

ФИДИК-ийн жишиг гэрээний оролцогч талуудыг схемчлэн харуулбал:

-

ФИДИК-ийн Улаан, Шар, Мөнгөлөг номын ялгаа.

Улаан болон Шар номын оролцогч талууд нь Захиалагч, Гүйцэтгэгч, Инженер гэсэн субъектүүд байдаг бол Мөнгөлөг ном нь Захиалагч болон Гүйцэтгэгч гэх субъектүүдтэй байдаг. Улаан болон Шар номоор Захиалагч нь Инженерийг заавал томилж, гэрээний хэрэгжилтийг хангуулах ажлыг зохион байгуулах шаардлагатай байдаг ба Инженер нь гүйцэтгэсэн ажлыг баталгаажуулах, гэрээний хугацааг сунгах, гэрээний үнийг нэмэгдүүлэх гэх мэт эрх, үүрэгтэй байдаг. Түүнчлэн Инженерийг Захиалагчаас томилох хэдий ч, уг субьект нь талуудтай төвийг сахисан байр сууринаас харилцаж, аливаа асуудал үүсэх тухай бүрд талуудад тайлбарлах замаар маргаан үүсгэхгүй байхаар зохицуулах үүргийг давхар хүлээдэг. Өөрөөр хэлбэл Инженер нь дан ганц захиалагчийн эрх ашгийн үүднээс гүйцэтгэгчтэй харилцахгүй буюу төслийг амжилттай хэрэгжүүлж дуусгахын тулд талуудын эрх ашгийг тэнцвэртэй хангаж ажилладаг субъект юм. Харин мөнгөлөг номын тухайд тусдаа бие даасан инженер гэх субъект байхгүй бөгөөд аливаа инженер нь Захиалагчийн ажилтан, эсхүл түүний эрх ашгийг хангуулахаар гүйцэтгэгчид хяналт тавьж буй этгээд байдаг. 

Мөн тус загвар гэрээнүүд нь зураг төсөл гаргах субъектээрээ ялгаатай байдаг. Тухайлбал, Шар болон Мөнгөлөг номоор Гүйцэтгэгч нь зураг төслийг боловсруулдаг бол Улаан номоор Захиалагч зураг төслийг боловсруулах үүрэгтэй ба боловсруулсан этгээд нь зураг төсөлтэй холбоотой эсхүл түүнээс үүдэн гарах бүх эрсдэлийг хариуцдаг.

Өөр нэг том ялгаа нь Улаан номын үнэ тогтоох арга нь нэгж үнэд суурилсан тоо хэмжээний нэхэмжлэлийн арга байдаг. Тодруулбал, зураг төслийг захиалагч боловсруулдаг тул ажлын цар хүрээ, тоо хэмжээг ч мөн захиалагч боловсруулах бөгөөд гүйцэтгэгч гүйцэтгэх ажлын цар хүрээ, тоо хэмжээнд нийцүүлэн нэгж үнийн санал өгч, талууд харилцан тохиролцдог. Ингэснээрээ төлбөр төлөх процесс ч мөн адил Мөнгөлөг болон Шар номноос ялгаатай болдог. Гүйцэтгэгч өөрийн хийж гүйцэтгэсэн хэмээн үзэж буй ажлынхаа тоо хэмжээ болон нэгж үнийг харуулсан дэлгэрэнгүй нэхэмжлэлийг инженерлүү илгээх ба инженер гүйцэтгэгчийн хийж гүйцэтгэсэн ажлыг хэмжиж, төлбөл зохих төлбөрийн дүнг тооцон, захиалагчид илгээсний үндсэн дээр төлбөрийг гүйцэтгэгчид шилжүүлдэг. 

Мөнгөлөг болон шар номын тухайд гүйцэтгэгч зураг төслийг боловсруулдаг тул гэрээний үнийг нийт үнийн дүнгийн аргыг ашиглан тогтмол дүнгээр тохиролцдог учраас ажлын цар хүрээ, тоо хэмжээний эрсдэл эсрэгээрээ гүйцэтгэгчийн хариуцах эрсдэл болдог. Гэхдээ Мөнгөлөг номын тухайд гүйцэтгэгчээс ирүүлсэн төлбөрийн хүсэлтийг захиалагч хянан баталгаажуулах бол улаан номын хувьд инженер хянан баталгаажуулдаг. 

Түүнчлэн төлбөр төлөх процессын хувьд хамгийн том ялгаа нь Мөнгөлөг ном анх гэрээ байгуулахдаа тохирсон хуваарь болон үнийн дүнгээр төлбөрийг төлж байхад, шар ном гүйцэтгэгчийн санал болгосон санхүүгийн саналд үндэслэн талууд харилцан тохиролцсон схемийн дагуу төлбөрийг төлдөг бол, улаан номны тухайд ажлын талбайд Инженерийн хийсэн бодит хэмжилтээрх тоо хэмжээнд үндэслэн төлбөр төлдөг.

            Дээрх 3 гэрээний гол зохицуулалтуудыг хооронд нь товч байдлаар харьцуулбал:

Өмгөөллийн Легал Линк Си Би Эй ХХН-ийн 

Мэргэжилтэн, татварын мэргэшсэн зөвлөх Н.Одгэрэл