Иргэдээс хамгийн их ирдэг асуултуудыг бид Д.Тогтохбаяр гуайн нэгтгэн гаргасан Хэрэглэгчийн эрхийн хамгаалалт гарын авлагаас та бүхэндээ бэлтгэн хүргэж байна-

-Иргэний хувийн өмчийн газрыг ямар тохиолдолд хураан авах вэ?
-Нэгэнт эрх бүхий засаг даргын шийдвэр гарч иргэнд үл хөдлөх эд хөрөнгийн улсын бүртгэлийн гэрчилгээг зохих журмын дагуу олгосон тохиолдолд иргэний хувийн өмчийн газрыг захиргааны журмаар хураах асуудал байхгүй. Харин өмчийн газраа худалдах, арилжих, бэлэглэх, өвлүүлэх, барьцаалах зэргээр гадаадын иргэний өмчлөл, эзэмшилд шилжүүлсэн, мөн өмчийн газраа хар тамхины ургамал тариалах зэргээр хүн амын эрүүл мэнд, байгаль хамгаалал, үндэсний аюулгүй байдлын ашиг сонирхолд харшаар ашигласан тохиолдолд эрх бүхий засаг даргын нэхэмжлэлээр зөвхөн шүүхийн журмаар хураан авч болно.

-Нэг хашаанд хоёр буюу түүнээс дээш айл оршин сууж байгаа тохиолдолд тухайн хашааны газрын өмчлөх эрхийн асуудлыг хэрхэн шийдвэрлэх вэ?
-Тухайн хашаанд хэд хэдэн айл оршин сууж байгаа тохиолдолд уг хашааны газрыг эзэмших хүчин төгөлдөр гэрээ, гэрчилгээтэй айл өрхөд тэргүүн ээлжинд өмчлүүлнэ. Тухайн эзэмшигч зөвшөөрсөн тохиолдолд бусад айл өрх нь өөрсдийн оногдох газраа өмчлөн авч болно.

-Ямар тохиолдолд газрын төлбөрөөс чөлөөлөгдөх вэ. Хувийн их, дээд сургуулийн эзэмшиж буй газраас төлбөр авах уу?
-Газрын төлбөрийн тухай хуульд заасны дагуу дараах тохиолдолд газар эзэмшиж ашигласны төлбөрөөс чөлөөлнө.

Үүнд:
-Малчин өрхийн бэлчээр хадлангийн газрын, Монгол улсын иргэнийг ахуйн гэр бүлийн хэрэгцээний зориулалтаар эзэмшиж, ашиглаж буй 0.07 га хүртэлх хэмжээний газрынх нь төлбөрийг 90%-иар,

-Монгол улсын иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллагын хилийн зурвас газрыг,

-Монгол улсын иргэний түүнд байгаль, түүх, соёлын дурсгалт зүйлсийг хадгалах, хамгаалахад зориулан эзэмшүүлсэн газрыг, Өмчийн хэлбэр харгалзахгүйгээр цэцэрлэг, ясли, хүүдийн зуслан, ерөнхий боловсролын сургууль, асрамжын байгууллагын эзэмшиж, ашиглаж буй газрынх нь,

-Иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллагыг хөрсний саатуулах, бэлчээрт шилжүүлэх зорилгоор олон наст болон буурцагт ургамал тариалсан талбайг эзэмшиж, ашигласны төлбөрөөс эхний 5 жил хүртэлх хугацаанд,

-Иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллага нь шинээр тариалсан олон наст ургамал, жимс, жимсгэний талбай эзэмшиж, ашигласны төлбөрөөс анхны ургац өгөх хүртэл тус тус газрын төлбөрөөс чөлөөлөгдөх эрхтэй.

-Нийслэлийн 3 дугаар бүсийн газрын үнэ, татвар ямар байх вэ?
-Нийслэлийн 3 дугаар бүсэд гэр бүлийн хамтын хэрэгцээний зориулалтаар үнэгүй өмчлүүлэх 0.05 га газрын бодит үнэлгээ нь 6.600.000 төгрөг байх ба татвар нь үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татварын хуулиар 6% байх ёстой бөгөөд энэ нь 39600 төгрөг болно. Үүнээс гэр бүлийн хэрэгцээний газрын хөнгөлөлтийн 95%-ийг хасч жилд иргэнд ногдох татвар нь 1980 төгрөг болно.

-Сүүлийн үед ипотек, mortgage гэдэг нэр томъёонуудыг өргөн хэрэглэж ярих боллоо. Энэ хоёр үг ижил утгатай юу? Энэ талаар тайлбар өгнө үү.
-Ипотека гэдэг үг нь гарал үүслийн хувьд Грек хэлний Hipotheke буюу монголчилбол барьцаа гэдэг үг боловч зах зээлийн эдийн засагт зээл авах зорилгоор үл хөдлөх хөрөнгө, газар, барилгаараа дэнчин тавих тухай агуулгыг илэрхийлдэг ойлголт болон хэрэглэгдэж байна.

Харин mortgage гэдэг нь ипотека гэдэг үгийн англи нэр бөгөөд оросоор залог буюу заклад Монголоор мөн л барьцаа гэдэг Зах зээлийн харилцаа өндөр хөгжсөн орнууд хүн амаа орон сууцжуулахын тулд ипотекийн буюу үл хөдлөх хөрөнгийн барьцааны зээл өргөн ашиглуулах үйл явцыг өнгөрсөн зуунд өргөн дэлгэр хэрэгжүүлсэн түүхтэй бөгөөд харин уг зээлийг хүн амын буцааж төлөх үйл явцтай нарийн зөв уялдаатай зохион байгуулах явдалд зарим талаар буруу хандсны улмаас бүр тодруулбал өнөөгийн дэлхийн санхүүгийн зах зээлийн буюу АНУ-аас эхлэлтэй хямрал дэлхий нийтийг цочирдуулахад хүргээд байгаа бөлгөө.