Төв аймгийн Сэргэлэн сумын нутагт Хөшигтийн хөндийд байгуулагдах шинэ нисэх буудал болон түүнийг дагаж хөгжих дагуул хотын талаар өчигдөр ярилцлаа. Ярилцлагад шадар сайд М.Энхболд, Төв аймгаас сонгогдсон гишүүд, Төв аймгийн удирдлага, засаг захиргааны төлөөлөгчид оролцсон юм. Хэлэлцүүлгийн үеэр шинэ нисэх буудлыг дагаж хөгжих дагуул хотын талаар төслийн архитектор Я.Шархүүгээс зарим зүйлий тодрууллаа.

-Шинэ нисэх буудлыг дагаж байгуулах шинэ суурьшлийн бүсийн талаар товч танилцуулахгүй юу?
- Төв аймгийн нутаг барих нисэх онгоцны буудал түүнийг даган хөгжих 100 мянган оршин суугчидтай хотын талаар өнөөдөр хэлэлцлээ. Олон улсын хэмжээний буудал болох учир одоогийн нисэх буудлаас 4-5 дахин илүү хүчин чадалтай болно гэсэн үг. Чингис хаан нисэх онгоцны буудал цагт 500 зорчигчдод үйлчилдэг байсан бол шинэ нисэх буудал эхний ээлжинд цагт 1200 цаашдаа 2400-2500 зорчигчдод, жилдээ 2.5 сая хүнд үйлчлэх болно.

Тиймээс шинэ буудлыг дагаж зайлшгүй дагуул хот хөгжих ёстой. Одоогийн байдлаар дэлхий даяар 192 онгоцны буудал шинээр баригдах эсвэл шинээр төлөвлөгдөн баригдаж байгаа бөгөөд үүнийг дагаж 88 хот суурин баригдаж байна.

– Нисэх буудал хотоосоо хол байдаг гэдэг зарчим өнгөрсөн үү?
-Нисэх буудлыг дагаж хөгжих хотын онцлог нь 15-20 км зайтай байх ёстой, дуу чимээгүй байх ёстой гэдэг байсан. Энэ зарчим үгүй болсон. Дэлхийн жишигт нисэх буудлыг барихдаа дагуул хотыг нь яг зэрэгцээ байхаар төлөвлөлтийн шинэ шатанд орсон.

XXI зуун агаарын тээврийн зуун болж, зөвхөн зорчигч биш ачаа тээвэр зөөх асуудал гарч ирж байна. Сүүлийн жилүүдэд агаарын тээврийн хөгжлийг авч үзэхэд хөгжилтэй улс орнуудад хэдхэн жилийн өмнө 3.2 тэрбум хүн агаарын тээврээр зорчиж байсан бол өнөөдөр 8.2 тэрбум хүн зорчиж байна. Ачаа тээвэр хэд дахин нэмэгдэж, агаарын тээвэр олон улсын чанартай орчин үеийн тээврийн гол хэрэгсэл болж байна.

– Дагуул хотыг байгуулах бүтээн байгуулалтын ажил хэдэн жил болох бол?
- Төлөвлөлтийг үе шаттай хийх ёстой. Дагуул хотын Ерөнхий төлөвлөгөө, ТЭЗҮ дуусаад ЗТБХБЯ, Засгийн газарт оруулах асуудал үлдэж байна. Удахгүй шийд гарна. Концессийн хуулиар хийх байх. Дагуул хотыг хөгжүүлэх асуудал дан ганц төрийн байгууллагуудын хийх ажил биш. Олон улсын хэмжээний дотоодын компаниудын төрийн бус хөрөнгө оруулалтын байгууллагуудаас хөрөнгө босгох боломжтой. Төлөвлөгөө ёсоор бол болж өгвөл 2012 ноос барьж эхлэх ёстой.

Нисэх буудал ашиглалтад ороход ажиллагчдын орон сууц, ахуй үйлчилгээ гээд бусад барилга байгууламжууд дууссан байх ёстой. Хотыг 2015 он гэхэд эхний ээлжийг, 2012-20 гэхэд хоёрдахь ээлжийг, 2025-2030 он гэхэд гуравдахь ээлжийг барьж дуусах төлөвлөгөө хийсэн байгаа. Хотыг барих тооцоо урьдчилсан байдлаар 3.2 тэрбум ам.доллар гэж гарч байгаа. Эхний ээлжинд 1.2-1.6 тэрбум ам.доллар гарах юм. Барилга байгууламжаас гадна зам тээвэр, эрчим хүч, холбоо гээд олон асуудал бий.

-Дагуул хотын хүн ам 100 мянгаас давах юм биш биз?
-Төв аймгийн Зуун мод хотын зэрэгцээ 20 мянган хүн амтай хот байгуулагдана. Ер нь алсдаа 200 мянган хүн амтай хот болно гэж тооцож болно.

-Газрын хувьд зөвшөөрөх боломжтой зөвшөөрөх боломжгүй газар гэж байх уу?
-Одоо тэнд барилга байгууламж байхгүй. Олон жилийн өмнө газар тариалан эрхэлж байгаад хаягдсан газар. Бэлчээрийн үр ашигт багатай. Тэгэхээр мал аж ахуй, газар тариалан эрхлэх боломжгүй газрыг ашиглаж байгаа юм.

Улаанбаатараас 54 км-ын зайд, Төв аймгийн Сэргэлэн сумын нутаг Хөшигтийн хөндий гэдэг газар Жаргагч уулын энгэрт баригдана. Дагуул хот, нисэх буудал нийтдээ 12000 га талбай байхаар засгийн газрын шийдвэр гарсан. Анхны барилгыг 2012 оноос эхлээд барих ёстой гэж үзэж байгаа. Тэнд одоо шинээр газар олгохгүй байгаа. Урьд өмнө төлөвлөж олгогдсон газрын нөхөн төлбөрийг төлж улс эргүүлж тусгай хэрэгцээнд аваад байгаа. Газрын маргаан байхгүй.