Нийтийн тээврийн үйлчилгээний ачааг үүрэлцэж, нийслэлд метро байгуулах гэж байгаа талаар чихэнд чимэгтэй мэдээ дуулдах болсон. Хэдэн жилийн өмнө “Цөөхөн хүн амтай хотод ашгаа өгөхгүй, дэмий зүйл” гэж ярих нэгэн байсан бол өнөөдөр Улаанбаатар хотын метроны техник эдийн засгийн үндэслэлийг (ТЭЗҮ) мэргэжлийн баг гаргажээ. Энэ тухай Нийтийн тээврийн газрын Тээврийн төлөвлөлтийн хэлтсийн ахлах мэргэжилтэн Х.Булгаатай уулзаж ярилцлаа.

-Метро байгуулах ажил урагштай байгаа сурагтай. Энэ ажил одоо ямар шатандаа явж байгаа вэ?

-Улаанбаатар хотын нийтийн тээвэрт өнөөдөр автобус л үйлчилж байна. Гэтэл өдрөөс өдөрт хүн ам нь өсөн нэмэгдэж буй хот нийтийн тээврийн асуудалдаа анхаарч, өөрчлөх гарцаагүй шаард лага гарсан. Манай нийс лэлийн авто зам ямар их ачаалалтай, бөглөрөлтэй байгаа билээ. Өнөөгийн нийтийн тээврийн хүндрэлээс үүдэн мет ро байгуулах асуудал гарч ирсэн. Нийслэлийн ний тийн тээврийн зорчигч нэмэгдэж, ойрын 5-10 жилд маш хүнд байдалд орох төлөвтэй байгаа нь судалгаанаас харагддаг. Тиймээс Нийслэлийн Засаг даргын мөрийн хөтөлбөрт 2009-2012 онд нийслэлд метро барьж байгуулна, санхүүгийн эх үүсвэрийг олох талд анхаарч ажиллана гэсэн заалт байдаг юм. Засаг даргын Тамгын газар, ЗТБХБЯ хамтраад өнгөрсөн жил “Улаанбаатар хотод метро барьж байгуулах” тендер зар лаж, олон орон саналаа ирүүлснээс БНСУ-ын “Сү Сонг”, “Сөүл метро” консерциум шалгарч, ТЭЗҮ-ийг гаргаж дууслаа. Одоо мэргэжлийн бүх байгууллагад материалаа явуулж санал авах ажил эхэлсэн. ТЭЗҮ-тэй танилцахад цаг ху гацаа шаардлагатай учир тодорхой хугацааны дараа манай мэргэжлийн байгууллагууд хариугаа ирүүлэх байх. Тэр үед Засаг даргын зөвлөлийн хурлаар хэлэлцэж эцсийн шийдвэр гаргаснаар ажил эхэлнэ.

-Нийслэл маань дөрвөн уулын дунд хөндлөн байрлалтай. Тиймээс эхний ээлжинд баруунаас зүүн тийш чиглэсэн шугам байгуулах гэж байгаа юу?

-Хөндлөн, босоо гэсэн хоёр шугам барих төлөвлөгөөтэй. Хөндлөн шугам нь нийслэлийн баруун тал 22-ын товчооноос Амгалан хүрэх 28.3 км зам. Босоо чиглэл нь 17 дугаар сургуулийн орчмоос Ногоон нуур, МУИС, Чингисийн өргөн чөлөө ороод Энхтайваны гүүр давж, Буянт-Ухаа хүрэх шугам 21.3 км байх юм.

-Бусад оронд түгээмэл хэрэглэдэг LRT, MRT хоёр төрлийн алиныг сонгож байгаа вэ?

- LRT хувилбар нь хүн ам цөөтэй, зорчигчийн урсгал багатай хотод тохиромжтой учир бид сонгосон. Бага оврын энэ метронд 3-4 галт тэрэг явна.

-Тийм цөөхөн үү. LRT-аар түүнээс ч олон галт тэрэг явах боломжтой байдаг юм билээ?

-Улаанбаатар хотын хамгийн ачаалалтай зам Энхтайваны өргөн чөлөө. Бидний хийсэн судалгаагаар нийслэлийн төв замаар цагт 6000 хүн зорчдог. LRT цагт 5000-30000 хүн, MRT нь 30-90 мянган хүн тээвэрлэх хүчин чадалтай. Хүчин чадлаасаа шалтгаалаад бүтээн байгуулалтын зардал нь асар их зөрүүтэй. Бидний сонгосон хувилбарын бүтээн байгуулалтын зардал нэг км-т 30-90 тэрбум төгрөг бол хүнд даацынх 80 тэрбумаас 1.2 их наяд төгрөг байх жишээтэй. Даацаасаа шалтгаалаад ашиглалтын зардал нь ч зөрүүтэй. Энэ мэт олон судалгааг үндэслээд бид хөнгөн даацын LRT метрог сонгосон юм. Судалгаагаар 2020 онд энэ чиглэлд дээд тал нь 15 мянган хүн зорчих тооцоо гарсныг харахад хөнгөн даацын галт тэрэг ашиглах нь илүү үр дүнтэйг баталж байгаа юм.

-Алсыг харсан шийдвэр гаргаагүйгээс хийсэн ажлаа дараа жил нь өөрчлөх тохиолдол олон гардаг. Хөнгөн даацынхыг сонгочихдог, 30 жилийн дараа өөрчлөх хэрэг гарах юм биш биз?

-Бид арван жилийн настай ажил хийгээгүй шүү дээ. Тэгээд ч сонгосон LRT галт тэргийг өргөтгөн засаад MRT болгох бүрэн боломжтой гэдгийг бас тооцсон. -Метрог газар дээгүүр, доогуур гэсэн хоёр хэлбэрээр тавьсан байдаг. Манай улс аль хэлбэрийг сонгож байгаа вэ. Төв хэсэгтээ ачаалал их тэй манай нийслэлд газар доогуур байх нь илүү зохимжтой мэт санагдах юм? -Манайх холимог хэлбэрийг сонгож байгаа. Хотын төв хэсэгтээ газар доогуур яваад, зах хэсэгтээ дээгүүр явах юм. Бидний нэрлэж заншсан Таван шарын төмөр замын гармаас Офицеруудын ордон хүртэл газар доогуур бусад хэсэгт ил байна гэсэн үг. Ил явах хэсэгт 15-20 метрийн өндөртэй гүүрэн байгууламж барих юм.

-Москвагийн метро 40 метрийн гүнд байдаг. Манайх хэдэн метрийн гүнд байх бол. Мэргэжлийн хүмүүс инженерийн байгууламжийг шинэчлэх бүрэн боломжтой гэдэг юм билээ?

-Хэт гүнд байрлуулахад зардал мөнгө их орохоос гад на зорчигчид гарч ороход хүндрэлтэй байдаг. Зарим хүн онц аюултай үед хорогдох байр болгон ашигладаг гэх юм билээ. Харин бид 15-20 метрийн гүнд байх нь манайд зохимжтой гэж үзсэн. Замын доогуур байдаг нийслэлийн инженерийн байгууламжийг энэ ажлыг хийхдээ тусгай хоолой татаж цэгцлэх бүрэн боломжтой. Түүнээс гадна метрог газар доогуур байрлуулснаар хэд хэдэн давуу талтай. Одоо автозамын хөдөлгөөн нэг төвшинд байснаар бөглөрөл үүсэж, явган зогчигчид авто машины осолд өртөх нь буурахгүй байна. Явган зорчигчид газар доогуур явдаг болох учир хөдөлгөөн эрс багасна. Метрог ил байрлуулахад бага мөнгө зарцуулах ч дуу чимээ, хотын өнгө үзэмжид сөргөөр нөлөөлөх талтай.

-Босоо чиглэлд хийх метроны шугам хэт богино мэт санагдаад байх юм. Хот хойшоо, урагшаа тэлээд ачаалал адилхан болж. Яагаад Долоон буудал хүртэл шугамаа уртасгаж болохгүй гэж?

-Метроны асуудлыг шийдэх дээ хот төлөвлөлтийн асууд лаа БХБЯ-тай хамтарч хий сэн. Ногоон нуураас хойш 32-ын тойрог хүртэл VII хороол лын ажил эхэлж байгаа шүү дээ. Тэгэхээр энэ хэсэг нь суурьшлын гол хэсэг нь байна гэж тооцоолсон. Одоохондоо тө- лөвлөсөн маршрутаа гаргахдаа эрэлт хэрэгцээгээ тооцсон хэрэг.

-Буудал хоорондын зай хэдэн метр байх бол. Хотын баруунаас зүүн тийш явахад хэдэн буудал байх вэ. Бусад улсад буудал хооронд 2-3 минут зарцуулдаг. Манайх ямар байх бол?

-Төлөвлөснөөр 800-1000 мет рийн зайтай нэг буудал бай на. Ингээд бодохоор 35-40 орчим буудал хөндлөн чиглэлд байршина. Метротой боллоо гэхэд ачааллаа тэнцвэржүүлэх үүднээс автобусны сүлжээ бүгд өөрчлөгдөнө. Хурдны хувьд бусад орныхтой адил байх болов уу.

-ТЭЗҮ-ээ гаргахдаа үнийг тусгасан байх. Хол ойр явахаас шалтгаалж үнэ нь өөр байх уу?

-Метроны тасалбар 400 төгр өг байхаар тооцоо хийсэн. Яг явахдаа хэд болж өөрчлөгдөхийг одоо хэлж мэдэхгүй байна. Хаа на хү рэхээс үл шалтгаалж нийтийн тээврийн үйлчилгээний үнэ адил байдаг шударга бус журам үйлчилдэг. Яваандаа хол явах тасалбар үнэтэй, ойр явах нь бага үнэ төлдөг байх журам үйлчлэх болно.

-Ажил эхлэх болоогүй ч одоооноос боловсон хүчний асуудлыг анхаарч, эртнээс бэлтгэх учиртай. Хаана бэлтгэж байгаа вэ?

-ТЭЗҮ-дээ энэ тухай тусгаж оруулсан байгаа. БНСУ-ын “Сөүл метро” компани өөрийн гэсэн сургалтын төвтэй юм билээ. Манай ажилтнуудаас дөрвөн хүн зургаан сарын сургалтад хамрагдан метроны зохион байгуулалтын талаар хичээл заалгасан. Ажлаа эхлэнгүүт боловсон хүчнээ бэлтгэнэ.

-Хөрөнгө оруулалтын асуудлыг одоо ярихад эрт байгаа байх. Зарим нэг улс Улаанбаатарт метро барихад туслах хүсэлтэй байгаагаа илэрхийлсэн гэж дуулсан. Энэ талаар яригдаж байна уу?

-Зарим хүн ТЭЗҮ-ийг хийсэн орон гүйцэтгэлийг хийнэ гэж бодоод байгаа бололтой. Ямар орны, ямар компани гүй цэтгэхийг Засгийн газар шийднэ.

-Хэдэн онд нийслэлчүүд метротой болох бол. Хоёр шугамаа зэрэг хийж эхлэх үү?

-Эхний ээлжинд хөндлөн шугамаа хийх төлөвлөгөөтэй. Өмнө нь бид метроны тухай анхны ч ойлголтгүй байлаа шүү дээ. Гэтэл өнгөрсөн жил ТЭЗҮ- тэй болчихлоо. Энэ жил зургаа хийчихнэ. Тэгээд гүйцэтгэгч компаниа сонгоод 2013 онд ажлаа эхэлчихвэл 2017 онд ашиглалтад өгнө гэсэн тооцоотой. Хамгийн гол нь хөрөнгө оруулалт чухал. Энэ ажлыг хийхэд 4.5 тэрбум доллар хэрэгтэй. Энэ мөнгө манай улсын хоёр жилийн төсөвтэй бараг тэнцэнэ.