Урин цаг асуй. Энд тэндгүй цас хөлрөн хүмүүсийн сэтгэл тэнэгэр, царай нь гэрэлтэн, жаргалтай алхацгаана. Энэ бол хавар цаг ирж байгааг илтгэх дохио. Дулаан цаг болоод ирэхэд хамгийн эрэлттэй бараагаар барилгын материал тодордог. Хүмүүс гэр орон, албан байгуулагадаа тэгж их зардал гарган засвар хийдэг юм болов уу гэж бодоод ажиглаад харвал үгүй бололтой. Жил болгон хавар болоод ирэхээр л засвар хийнэ. Ямарваа нэг юманд учир шалтгаан гэж байдаг болохоор үүний шалтгааныг олохоор ахмад барилгачдаас асууж тодруулахад гол буруутан энэ барилгуудын зураг төслийг зохиогчид гэж хэлж болмоор санагдлаа. Учир нь Улаанбаатар хотын барилгуудын 60- аад хувь нь хавтгай дээвэртэй байдаг. Хавтгай дээвэртэй байшинг “төгсгөлгүй байшин” гэж нэрлэдэг ажээ. Монгол хүн ажил хийвэл дуустал, давс хийвэл уустал гэдэг. Монгол инженерүүд маань тийм зүйлийг анзаарч тооцоолдоггүй хүмүүс байдаг болов юм уу? Эсвэл тухайн барилгыг барихад хөрөнгө мөнгө нь тийм хомс төсөвлөгдсөн байдаг юм болов уу? Тэгээд л дээврийн ажлыг дутуу дулимаг хийдэг юмсан уу? Ямар нэг шалтгаан байгаа л байх.

Уншигч та бүхэн засвар хийх, хавтгай дээвэр хоёр юугаараа холбоотой юм гэж бодож байгаа бол би танд учрыг нь тайлбарлаж өгье. Тайлбар хийхээсээ өмнө нэг харьцуулалт хийж үзье. Хавтгай дээвэртэй байшин, майхан буюу манайхны хэлж заншсанаар налуу, сүмэн оройтой байшин хоёрын альны нь дээр хамгийн их цас хуримтлагдаж тогтох бол? Мэдээж хариулт нь тодорхой хавтгай тэгш гадаргуутай зүйл дээр их юм тогтдог.

Сүүлийн жилүүдэд өвлийн улиралд манайд нилээн их цас унадаг болсон. Цас орж байхад салхигүй бол бүр их цасан бүрхүүл тогтоно. Бид цас ороход зөвхөн үүд хэсгийнхээ цасыг хальт мультхан арилгадаг юун дээвэр тэр тухай бодох ч үгүй. Гэвч одооноос эхлэн дээврийн тухай бодох хэрэгтэй л болж байна. Урин цаг ирэхээр л чамгүй хэмжээний хөрөнгө зарлагадан засвар хийхийг  хүсэхгүй байгаа бол... Өдөр нар гарахад дээврийн цас хайлмагтан гэсэж, шөнө нь хөлддөг. Гэссэн ус дээврийн хар цаасны цаагуур хаван орж хөлдсөөр барилгын шавардлага, дулаалгад нөлөөлж эхэлдэг. Ус хөлдөхөөрөө тэлдэг. Нэг хөлдсөн мөс өвлийн улиралд ахиж гэсэхгүй, харин улам давхарлан зузаарна. Өвлийн турш зузаарсан мөсөн хучлага дулаан цаг ирэхээр хайлан дээвэр дээр чинь багахан хэмжээний нуур цөөрөм тогтон тэр доош нэвчиж танай сууцны таазнаас нь дусаал гоожин, үүнээс болж нөгөөх засварын нүсэр ажлуудыг эхлүүлдэг. Нэг зүйлдээ дахин дахин хөрөнгө мөнгө зарлагадаж байхаар зүгээр л өвлийн цагт дээвэр дээрх цасаа цэвэрлэж буулгахад л хангалттай гэдгийг ахмад барилгачин зөвлөж байна.

Барилга архитектурын коммисийн 1970- аад онд батлагдсан 4- р тогтоолоор тухайн барилгыг ашиглагч байгуулгын удирдлага намар, хаврын улиралд жилдээ 2 удаа дээвэр дээрээ гарч үзлэг хийж байхыг заасан байдаг. Гэвч одоо энэ тогтоолыг санадаг, биелүүлдэг байгууллага гэж байхгүй байгаа нь харамсалтай. Ялангуяа орон сууцны СӨХ- хэмээх орон тооны байгууллага огтхон ч санаа тавьдаггүй.    

Анх тухайн барилгын зураг төслийг гаргахдаа ус зайлуулах хоолойг гаргаж өгдөг ч мөн л дээвэртэй адилхан хурын ус хүлээн авах юүлүүрийн амсар дээр тогтсон цас хайлмагтан, хөлдсөөр бөглөрдөг. Ингэхлээр цас хайлмагтан гэссэн ч дээвэр дээрээ байх болно. Мөн барилгын дээвэр дээр парфет буюу дээврийн хашлагыг хийдэг нь цас ихээр хунгарлан тогтох боломжийг бүрдүүлж өгдөг байна. Дээврийн цасаа буулгахдаа хаа хамаагүй ийш тийш нь шидлэх хэрэггүй цэнэг усалгаанд ашиглах боломжтой юм. Ингэх нь танай байгууллагын зүлэгжүүлэлтийг  зун болгон чимэглэх ногоон байгууламжинд чинь  хамгийн хэрэгцээт амин дэм болдог чийгийг өгч чаддагийг анхаарах хэрэгтэй. Хунгарласан цасыг дээврээс буулгахдаа тусгай цасны хоолой хийн буулгавал тулгарах бэрхшээл бага. Шуудай юмуу, эвхэн далд хийгээд ахин ашиглах боломжтой материалаар хоолой хийгээд түүгээр цасаа гулсуулан буулгах нь хамгийн тохиромжтой арга гэж зөвлөх байна.