Өмнөх дугааруудад эрчим хүчний хэмнэлтийг үр ашиг өндөртэй байлгая гэвэл дараах бүрэлдэхүүн хэсгүүдийг судалж мэдсэн, хэрэгжүүлсэн мөн дадалтай болсон байх ёстой гэж үзэцгээсэн ба дарааллын дагуу чанартай гүйцэтгэлийг хэрхэн хийхэд туслах чанарын мэдээлэл өгсөн билээ.

1.    Эрчим хүчний хэмнэлттэй төлөвлөлт

2.    Оновчтой материалын сонголт

3.    Чанартай гүйцэтгэл

4.    Эрчим хүчний хэмнэлттэй дадал, автоматжуулалт

5.    Зүй зохистой ашиглалт болон тогтмол үзлэг, үйлчилгээ

6.    Хүрээлэн буй орчиндоо эерэг нөлөө үзүүлэх

Өнөөдөр бид эрчим хүчний хэмнэлттэй дадал ба автоматжуулалт хийх талаар ойлголт авцгаая.

Аливаа барилга байшинг дулаан алдагдалгүй байлгах бол технологийн болон төсөв хөрөнгийн асуудал харин түүнийг уг шинж чанарыг нь алдагдуулахгүйгээр ашиглана гэдэг бол хэрэглэгчээс өөрөөс нь хамаарсан дадлын асуудал байдаг. 

Хэчнээн сайн дулаалгатай байшин бариад хаалга, үүд тань байнга дэлгээтэй, агааржуулалтын тоног төхөөрөмжүүд чинь унтраастай, зориулалтаас өөрөөр ашиглаад эхлэвэл өмнө нь оруулсан бүх хөрөнгө оруулалт чинь цацсанаас ялгаагүй үр дүн үзүүлнэ.

Тиймээс үнэхээр л эрчим хүчний өндөр үр ашигтай хэмнэлт хүсэж байвал байшинтайгаа байнга харьцаж түүнийг сонсож, тохирсон арга хэмжээг дор бүрэн авах түүнийгээ аль болох автоматжуулж өгөх хэрэгтэй юм.

Хэрэв та дор өгсөн зөвлөгөөг хэрэгжүүлж чадвал халаалтын зардлаа 30-40 хувь хүртэл бууруулах бүрэн боломжтой.

Халаалтын хэрэгслийг ухаалаг болгох:  Хүний биед хамгийн зохимжтой температур 23°С гэж үздэг. Гэхдээ унтлагын өрөө бол 17-18°С, Зочны өрөө 22°С хүртэл байхад та тав тух алдахгүй. Хэрэв та нялх хүүхэд, өндөр настангүй бол унтлагын өрөөний температурыг өшөө ч багасгаж оронд хөнжлөө нэмсэн ч болно. 

Тэгэхлээр танай гэр бүл 5 ам бүлтэй гэж тооцоход өсвөр насны хүүхдүүд байгаа өрөөг 19°°-22С, насанд хүрсэн хүмүүс байгаа өрөөг 18-21°С, зочны өрөөг 20°-22°С, техникийн өрөөг 10°С, ажлын өрөөг хүнгүй үед 18°С, ариун цэврийн өрөөг шөнө ашиглахгүй үед 18°С гэх мэтээр (Зураг-01)  өрөө болгонд температур мэдрэгч тавиад халаалтын хэрэгслүүдийг тэр бүрд нь тохирсон хэмээр эсвэл ядаж давхраар бүлэглэж халаадаг бол та ямар их халаалтын энерги хэмнэж болох талаар төсөөлөөд үзээрэй. Үнэндээ бид ийм л их халаалтын зардлыг үргүй агаарт цацаж байдаг. 

Эрчим хүчний аудиторуудын тооцсоноор зөвхөн дээрх байдлаар ашигладаггүй халаалтын зардал нийт таны төлсөн халаалтын зардлын зарим тохиолдолд 50 хүртэл хувийг эзэлж болно гэж дүгнэжээ..

Гэхдээ манай нөхцөлд нэг айлд их сайндаа 2 температур мэдрэгч байгаа тохиолдолд ядаж шөнөдөө бууруулаад байх бүрэн боломжтой юм. Тиймээс та халаалтын температурынхаа дээд хязгаарыг 20 хувиар л шөнөдөө бууруулаад байхад халаалтын улиралд төлдөг зардлаа 10 хүртэл хувиар хэмнэх боломжтой.  Энэ мэтээр хэрэв онц чухал эрүүл мэндийн шалтгааны улмаас байнга л халаалтын тохиромжтой хэмд амьдрах шаардлагатай гэр бүлийн гишүүнгүй бол халаалтын өдрийн хэмээ ч 1°-2°С градусаар буулгаж үзэхийг зөвлөж байна. Энэ тохиолдолд та мөн л дээр дурдсан мэдэгдэхүйц хэмнэлтийг өөртөө авчирна. 

Манай улсын зарим мэргэжилтэн өрөөний температурыг тогтмол 1°С градусаар буулгаж хэрэглэхээр бодитоор 6 хувийн хэмнэлтийг жилдээ мэдэрнэ гэсэн тооцоо гаргажээ.

Дээрх бүх аргачлал зөвхөн ухаалаг цахилгаан халаагчтай эсвэл халаагч элемент нь цахилгаан тохиолдолд хэрэгжүүлж болох арга хэмжээнүүд бөгөөд хэрэв ердийн халаалтын зуухтай бол уламжлалт арга болох түлшээ сайжруулах, халаах цагийг багасгах, соролтыг багасгах гэх мэт арга хэрэглэж болно.

Зураг - 01 

Ухаалаг цахилгаан халаагчийн тухайд манай зах зээл дээр олон болсон. Тэдгээрийг хөгжүүлэх, улам ухаалаг болгох үйл ажиллагаа сүүлийн 3 жил бүр ч эрчимжиж байна.  Тиймээс энэхүү бүлгийнхээ төгсгөлд хэрхэн зөв сонголт хийх талаар зөвлөгөө өгье.

1.    Юуны өмнө ямар ч халаалтын систем сонгосон та эхлээд байшингаа дулаан алдагдалгүй болгосон байх шаардлагатай. Эсрэг тохиолдолд та зүгээр онгорхой түрийвчид мөнгө хийж байгаагаас ялгаагүй.

2.    Халаалтын системийг өрөө өрөөгөөр эсвэл бүлэглэж хувааж халаадаг байхаар сонговол дээр дурдсан зохицуулалтыг хийхэд илүү хялбар болно.

3.    Мэдээж ухаалаг халаалтыг сонгох бол манайд цахилгаанаар халах эх үүсвэртэй нь илүү тохиромжтой.

4.    Ямар ч халаалтын тогооны халаах эх үүсвэр аль болох нимгэн, ялтас хэлбэртэй тэдгээрийг сольчхож болдог байвал боломжийн гэж үзнэ.

5.    Цахилгааны хүчдэлийн уналт өндөр тул тог баригчийг заавал төлөвлөж өгөөрэй

6.    Халаалтын тогоо түүнийг дагалдах төхөөрөмжүүд болон халаах хэрэгсэл түүний трубо хоолой, холбоосууд нэг нэг үйлдвэрийнх ядаж нэг төрлийнх байвал хоорондоо зохицож ажиллах нь сайн.

7.    Халаалтын тогооны температурыг алсаас удирдах боломжтой тийм төрлийн гар утасны апп дэмждэг байвал маш сайн. Зуслан руугаа очихоос өмнө нам температурт тохируулсныгаа нэмчхээд очиход тав тухтай орчин хүлээж байвал сайхан биш гэж үү?

8.    Халаалтын 10м2 талбайг 1 кВт гэж тооцож хүчин чадлын сонголт хийнэ.

9.    Гэр хороолол дахь тоолуурын нэгдсэн щитэд холбогдсон өрхийн тоолуур, автомат нь хамгийн дээд утгаараа 40А авах зориулалттай байдаг. Тиймээс 7.5 кВт-аас бага чадал шаардагдах цахилгаан халаагуур сонгохыг зөвлөе. Өөрөөр хэлбэл 7.5 кВт-аас дээш чадалтай халаагуур залгавал таны тоолуур шатах, автомат унах, эвдрэх болно. Цаашилбал цахилгаан  эрчим хүч дамжуулж байгаа шугам сүлжээний найдвартай ажиллагаанд сөргөөр нөлөөлж, олон хэрэглэгчийн цахилгаан хангамж тасрахад хүргэдэг. (Эх сурвалж http://maredo.mn)

10.    Тухайн улсын стандартын шаардлагаас шалтгаалан бүтээгдэхүүний чанар харилцан адилгүй байдаг тул үйлдвэрлэсэн улсыг нь харах нь зүйтэй. Мэдээж баталгаат хугацаа их байх тусмаа тухайн бүтээгдэхүүний чанартайг илтгэх бөгөөд баталгаат хугацааны явцад эвдрэл болоход борлуулагч үнэ төлбөргүй засах эсвэл шинээр сольж өгөх давуу талтай. (Эх сурвалж http://maredo.mn)

11.    Халаалтын системийн  хувьд аюулгүй ажиллагаа нь маш чухал үзүүлэлт юм. Халаагуурыг худалдан авахдаа галын аюулгүй байдлыг хангах үүднээс ил улайсч байгаа хэсэг байхгүй, ахуйн зориулалтын халаагуурыг авах нь зүйтэй. Халаагуурын халаагч элемент нь улайсч халдаг бол агаарыг шатааж хуурайшуулж байна гэсэн үг. Тиймээс тийм төрлийн халаагуураас зайлсхийж, эрүүл мэнддээ анхаарах хэрэгтэй. (Эх сурвалж http://maredo.mn)

12.    Сүүлийн үед цахилгаан халаагуур, бойлуурыг гар аргаар хийх нь ихсэж байгаагаас хүний амь нас, эд хөрөнгөнд халтай олон сөрөг үр дагаврыг дагуулж байна. Шинээр тавьсан үедээ ямар ч аюулгүй мэт санагдах боловч эдэлгээний явцад чийгтэй нойтон байх, цахилгааны утас ил гарах, бүрээс нь урагдах, хүүхэд оролдох, санамсаргүй байдлаар аль нэг утас, холболт нь тасрах зэрэг нөхцөл үүсэхэд уг халаагуур нэн аюултай зүйл болон хувирдаг. Тиймээс үйлдвэрийн баталгааны бичиг, гэрчилгээтэй, стандартын шаардлага хангасан халаагуурыг сонгохыг зөвлөж байна. (Эх сурвалж http://maredo.mn)

Эрчим хүчний бусад хэмнэлттэй дадлын тухайд:

Агаар сэлгэлтийг амины сууцанд ялангуяа арааг сэлгэлтийн системгүй бол гар аргаар сайтар хийж байх хэрэгтэй ч тохиромжтой хугацаанд хийдэггүйгээс нэг бол гэрийн хамаг дулааныг агаар сэлгэлтээр дамжуулан алдах эсвэл гэрийн дотор агаарыг бүрэн зайлуулж чадахгүй дутуу агаар сэлгэлт хийснээс гэрийн чийг,  уур, СО2 бүрэн зайлахгүй гэр бүлийн гишүүдийн эрүү мэндэд сөргөөр нөлөөлдөг.

Тиймээс нэг бол агаар сэлгэлтийн төхөөрөмж тавиулах үгүй бол тогтсон хугацаанд агаар сэлгэлтийг хийж хэвших хэрэгтэй юм. Агаар сэлгэлтийг өдөртөө 2-3 удаа  10 хүртэл минутын давтамжтай агаар оруулж өгвөл барилгын дулааныг алдахгүйгээр агаарыг солих боломжтой.  (Эх сурвалж: Ахуйн эрчим хүчний хэмнэлт ном)

Сүүлийн үед автомат цонх онгойлгогч нугаснууд (Зураг-02) дэлхийн зах зээл дээр ихээр борлуулагдаж байна. Эдгээр нь гадна агаарын нөхцөл байдлыг гадаа суурилуулсан датчик, дотор агаарын нөхцөл байдлыг дотор тавьсан датчикнаас авч үнэлэн цонхыг дэлгэж агаар өгөх хугацааг тогтоон бүрэн автотамаар ажиллана. Эсвэл бүр датчик шаардлагагүйгээр өдрийн тодорхой цагт өөрөө агаар сэлгэлтийг хүний оролцоогүй хийх боломжтойгоороо давуу талтай аж. 

(Зураг-02)

Хэрэглээний халуун ус нь ахуйн нийт эрчим хүчний хэрэглээний 8 орчим хувийг эзэлдэг ба нэг хүн өдөрт 40-60°С халуунтай ус 10-150 литр хэрэглэдэг ба энэ нь дунджаар үзвэл 35л ус гэсэн тооцоог ШУТИС, БИС-ийн Хүрээлэн буй орчны инженерийн салбар тэнхимийнхэн гаргажээ.

Энэхүү халуун усыг бид усны хэмнэлттэй мэдрэгчтэй цорго ашиглах, ус халаах хэмийг амины орон сууцанд 40°С-д тохируулан хэрэглэх, их хэмжээний халуун ус хэрэглэх нөхцөлөөс аль болох зайлсхийж хэрэглээгээ багасгах замуудаар 30-50 хүртэл хувиар эрчим хүчний хэрэглээг багасгаж болох юм байна.

Ус бага ашигладаг мэдрэгчтэй цорго ашиглавал бид 1 минутад гоождог 8-12 литр усыг 2-4 литр хүртэл багасгах боломжтой юм.

Cонирхуулахад бид өдөртөө хэрэглэдэг 35 л халуун усыг ердөө дараах хугацаанд дуусгадаг аж 

 (Зураг -03)

Ахуйн цахилгаан хэрэглээ мөн өрхийн эрчим хүчний хэрэглээний нэлээд эзэлдэг. Хэдийгээр халаалтын системийн эрчим хүчний хэрэглээтэй харьцуулахад бага ч ухаалаг хэрэглээг та дадал болгосноор бас л нэлээдгүй зардлыг бууруулах боломжтой юм. Ахуйн цахилгаан хэрэгслийн хэрэглээний бүдүүвчийг үзнэ үү.

(Зураг-04)

Эндээс харахад ахуйн цахилгаан хэрэгсэлийн бараг 87 хувийг бид юм угаах, хөргөх, хөлдөөх, телевизор үзүүлэхэд зарцуулдаг аж. Тиймээс тухай хэрэглээг багасгах нь эрчим хүчний хэмнэлтийн бас нэг том дадал болох аж.

Ер нь ахуйн цахилгаан хэрэгслийн ихэнх нь 1000 Вт –аас бага чадал эзэлдэг бол харин цахилгаан зуух угаалгын машин зэрэг бол их чадал шаарддаг. Иймд эдгээрийн хэрэглээг аль болох богино хугацаанд хэрэглэх шаардлагатай. Харин жижиг цахилгаан хэрэгслүүд бага цахилгаан хэрэглэх ч харьцангуй удаан буй stand by mode удаан хугацаагаар ашиглагддаг, ойр ойрхон давтамжтай ашиглагддаг тул жилийн цахилгааны хэрэглээ мөн л өндөр гардаг. 

Сонирхуулахад 1Вт чадалтай цахилгаан сэрүүлэгтэй цаг бүтэн жилийн турш ажиллахад 8760 Вт цахилгаан зарцуулах ба ердийн суурийн комьпютерийг 35 цаг ажиллуулах эрчим хүч юм.

Цаашид бид дараах арга  хэмжээнүүдийг ахуйн цахилгаан хэрэгсэл дээр авч дадах хэрэгтэй.

1.    Stand by mode- оос цахилгаан хэрэгслийг бүрэн салгаж байх

2.    Хувцас угаах, усанд орох, цахилгаан зуухны хэрэглээг аль болох боломжтой хэмжээнд багасгах

3.    Ус буцалгагчид ус дундарвал бага багаар хийж хэвших

4.    Бүх гэрлийн лампын эрчим хүчний хэмнэлттэй гэрэл люминесценц гэрлүүдээр солих

5.    Амины сууцны хувьд ус халаах төхөөрөмжийг техникийн өрөөнд тусад нь суурилуулж шийдэж өгөх

6.    Хоол халаах боловсруулахад богино долгионы халаах зуух ашиглаж хэвших

7.    Угааж цэвэрлэхийг аль болох автоматжуулах (Гараар хийсэн бүхэн ус, цахилгаанд их үрэлгэн байдаг байна)

8.    Хөргөгч, цахилгаан зуух, угаалгын машиныг эрчим хүчний хэрэглээ багатай сүүлийн үеийн хувилбаруудаар солих

9.    Гэр бүлийн гишүүн бүр ус хэрэглэх, цахилгааны хэрэглээний зөв дадалд сурах гэх мэт 

Дараагийн дугаарт эрчим хүчний хэмнэлттэй зүй зохистой ашиглалт болон тогтмол үзлэг, үйлчилгээний талаар ярилцацгаах болно.

Жич: “Ахуйн хэрэглээний эрчим хүчний хэмнэлт” номоос нийтлэлд иш татав.

Мэргэшсэн инженер Б.Мөнхбаатар