Энэ удаагийн VIP зочноороо Барилгын салбарынхны дунд “Цаст”-ын гэдгээрээ овоглогдсон Нямрагчаагийн Баярсайханыг танилцуулах гэж байна. Тэрээр Политехникийн дээд сургууль, ОХУ-ын Москва хотын Залуучуудын дээд сургууль, ШУТИС (Хүндэт магистр), Их Британи, Умард Ирландын Нэгдсэн Вант Улсын Манчестерийн Их Сургууль (Global MBA Programme)-ийг тус тус дүүргэжээ. Монголын Үйлдвэрчний эвлэлийн төв зөвлөлийн Хяналтын инженерээр ажил мэргэжлийн гараагаа эхлүүлсэн тэрээр 1998 онд “Цаст импекс” ХХК-ийг үүсгэн байгуулж, 2010 оноос өнөөдрийг хүртэл тус компанийн ТУЗ-ийн Даргаар ажиллаж байгаа төдийгүй 2022 оны 5-р сараас МБҮА (Монголын барилгын үндэсний ассоциаци) ТББ-ын Ерөнхийлөгчөөр сонгогдон, ажлаа хүлээн аваад байна. 

Танд МБҮА ТББ-ын Ерөнхийлөгчөөр сонгогдсонд баяр хүргэе. МБҮА ТББ-ын барилгын салбарт оршин тогтнохын гол зорилгыг товчоор тайлбарлаж өгнө үү. 

Нэг талаас, барилга, үл хөдлөх хөрөнгийн салбарын бизнес эрхлэгчид нь өөрсдийн сонирхлоороо сайн дураараа нэгдэж, өөрсдийнхөө эрх ашгийг хамгаалах, хууль эрх зүй, зах зээлийн орчныг сайжруулах зорилготой байгууллага юм. Нөгөө талаас, зах зээлийн нийгэмд хувийн хэвшил нь оршин тогтнохын тулд нийгмийн ашиг сонирхлыг хангаж байж оршин тогтнох боломжтой гэсэн суурь зарчим дээр тулгуурлан үйл ажиллагаагаа явуулдаг гэж хэлж болох юм. Мөн салбарын мэргэжлийн холбоод нь институцийн хувьд хөгжиж бэхжих нь тухайн улсын эдийн засгийн хөгжлийн бас нэгэн суурь юм. 

МБҮА ТББ-ын үүсгэн байгуулагч, өнөөдрийг хүртэл Тэргүүн дэд ерөнхийлөгчийн алба хашиж байсан учраас шинэ алба тань төдийлөн хүндрэлтэй биш байх. Тиймээс Ерөнхийлөгчийн хугацаандаа ямар өөрчлөлт, шинэчлэлтийг хийх бодолтой байна вэ?

Юуны өмнө манай Ассоциаци байгуулагдсанаас хойших 12 жилийн хугацаанд тогтвортой хамтран ажиллаж, дэмжиж ирсэн, Монгол Улсын нийт бүтээн байгуулалтын 70 гаруй хувийг гүйцэтгэж буй 140 гаруй гишүүн компаниудын удирдлагууд, ажилчдад өөрийн зүгээс чин сэтгэлээсээ талархал илэрхийлмээр байна.

Мөн Ассоциацийг тогтвортой оршин тогтноход онцгой үүргийг гүйцэтгэсэн үе үеийн Ерөнхийлөгч нар, түүний дотор сүүлийн 6 жил өөрийн мэдлэг, чадвар, сэтгэлээ дайчлан удирдагч хүний манлайллыг үзүүлэн ажилласан МАКС группийн Ерөнхийлөгч, Монгол Улсын Худалдааны гавьяат ажилтан Д.Цэрэнжигмэд болон Ажлын албыг чадварлаг удирдан авч явж байгаа Гүйцэтгэх захирал Л.Хулан болон түүний багын хамт олонд бас талархал илэрхийлье.

Түүнээс гадна бидний өнөөдрийг хүртэл оршин тогтох гол зүйл бол БХБЯ, түүний үе үеийн сайд нар болон удирдлагууд нь зөв засаглалтай салбарын ТББ - ыг бэхжүүлэх нь барилгын салбарын хөгжилд нэн чухал үүрэгтэй гэдгийг ухамсарлан өнөөдрийг хүртэл биднийг дэмжин ажиллаж ирсэн нь их дэм болсон.

Энэ хугацаанд МБҮА ТББ нь Монгол Улсад барилга, хот байгуулалтын салбартаа танигдсан, үйл ажиллагаагаа явуулж байгаа үлгэр жишээ, чадварлаг ТББ-уудын нэг болоод зогсохгүй Монголын Үндэсний худалдаа, аж үйлдвэрийн танхимаас “САЙН ЗАСАГЛАЛЫГ ХЭРЭГЖҮҮЛЭГЧ ЭНТРЕПРЕНЁР”-оор шалгарч 2021 оныхоо ололт амжилтыг дүгнүүлсэн онцлох үйл явдал болсныг хэлэхэд таатай байна.

Ассоциаци нь 2018 оноос БХБЯ-тай “Барилгын үйл ажиллагааны тусгай зөвшөөрөл олгох үйл ажиллагааг зохион байгуулах чиг үүргийг гүйцэтгүүлэх тухай гэрээ”-г байгуулж, салбарын түншлэгч байгууллагуудтайгаа хамтран 5 дахь жилдээ энэ үйл ажиллагааг амжилттай хэрэгжүүлж байна. 2021.07.01-ний өдрөөс эхлэн Барилгын үйл ажиллагааны тусгай зөвшөөрлийн цахим систем www.license.mcis.gov.mn-ээр дамжуулан барилгын тусгай зөвшөөрөл олгох цахим системийг төрийн мэдээлэл солилцооны системүүдтэй холбож бүрэн цахимжуулснаар энэхүү үйл ажиллагааг түргэн шуурхай, ил тод, хүний оролцоог багасгасан болгосон.

Түүнчлэн, бид ЖАЙКА-ын “Барилгын салбарын хөдөлмөрийн аюулгүй байдлын менежментийн чадавхыг бэхжүүлэх төсөл”, Франц Улсын Жэрэс Монгол ОУ-ын ТББ-ын “Дулаан шийдэл” төсөл, Германы олон улсын хамтын ажиллагааны нийгэмлэгийн “Ур чадварыг дээшлүүлэх нь” төсөл, Дэлхийн банкны группийн гишүүн болох Олон улсын санхүүгийн корпорац (IFC)-тай Монгол Улсад Ногоон барилгын “EDGE” үнэлгээний системийн мэдлэгийг олгох, нутагшуулах төсөл, Монгол Улсад суугаа Канадын ЭСЯ-тай Монголын барилгын салбарт “Ногоон барилга”-ын ойлголтыг нэмэгдүүлэх, халаалт салхивч, зураг төсөл, ногоон технологийг нэвтрүүлэхэд Канад Улсын сайн туршлагыг хуваалцах бизнесийн боломж, Европын сэргээн босголт, хөгжлийн банктай Төв азийн Бизнес эрхлэгч эмэгтэйчүүдийг дэмжих хөтөлбөр зэрэг олон улсын төсөл хөтөлбөрүүдийг хамтран хэрэгжүүлж байна.

Мөн Ассоциаци нь “Ногоон барилгын хүрээлэн” ТББ-ын гишүүн болсноор хот байгуулалт, ногоон барилгын чиглэлээр үйл ажиллагаа, оролцоогоо нэмэгдүүлэн ажиллахаар боллоо. МБҮА ТББ нь байгууллагынхаа “Стратеги төлөвлөгөө 2020-2024”-г 2019 онд баталж, үүний дагуу ажиллаж байгаа ч дэлхий нийтийг хамарсан цар тахлын улмаас зарим нийгэм-эдийн засгийн өөрчлөлтүүд салбарын үйл ажиллагаанд нөлөөлж байгаа тул бид Стратеги төлөвлөгөөндөө бага зэргийн шинэчлэлтийг хийнэ гэж тооцоолж байна. Манай Стратеги төлөвлөгөөг боловсруулсан багийнхан маань гадаад, дотоод орчныг шинжилж 75 боломж, 270 аюул бэрхшээл, дотоод орчны 80 давуу тал, 127 сул талыг тодорхойлж, хэдийгээр бэрхшээлүүд нь давамгайлж байсан ч өргөн боломж, зах зээлд тэргүүлэх хангалттай давуу талууд байгааг шинжилгээний дүнгээс харсан. Тиймээс Ассоциаци нь барилгын салбар дахь байр сууриа тогтвортой хадгалахын тулд сул талаа арилгаж, бэрхшээлийг даван туулах (“Дефект-г Эффект болгох”) замаар үйл ажиллагаагаа явуулах стратегийн томьёоллыг тодорхойлж, “4-6-8” бодлого дээр тулгуурлан боловсруулснаар дараах үндсэн 3 том зорилт, үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэхээр болсон, үүнд:

1. НИЙГМИЙН ҮНЭ ЦЭНИЙН ХӨГЖЛИЙН ЗОРИЛТ, ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА

2. ГИШҮҮНЧЛЭЛ, ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ҮНЭ ЦЭНИЙ ХӨГЖЛИЙН ЗОРИЛТ, ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА

3. НӨЛӨӨЛЛИЙН ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ЗОРИЛТ, ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА.

Миний хувьд цаашдаа чухал ажлаа эрэмбэлж явуулах асуудал дээр төвлөрөх бөгөөд тухайлбал барилгын гүйцэтгэгч, төсөл хэрэгжүүлэгч компаниудад тулгарч байгаа асуудал, мөн гаднын хүчин зүйлээс үүдэлтэй ханган нийлүүлэлтийн гинжин хэлхээний хямрал, материалын үнийн өсөлт, валютын ханшны өсөлт зэргийг шийдэх арга зам дээр Засгийн газартай хамтран ажиллана. 

Дараагийн анхаарах асуудал бол барилгын чанарын тогтолцоо. Барилгын чанарыг өнөөдөр төрийн байгууллагууд хянах буюу өөрсдөө удирдамжаа гаргаад, хянаад, дуусангуут хүлээж авдаг тогтолцоотой. Гэтэл өндөр хөгжилтэй бусад орнуудад барилгын чанар, хяналтыг хувийн хэвшлийнхэн хариуцаж байна. Тухайлбал, ХБНГУлсад хөндлөнгийн хяналтыг хувийн хэвшлийнхэн хийдэг бөгөөд тухайн барилга дээр ямар нэгэн асуудал гарахад гүйцэтгэгч болон хянасан байгууллагад нь хариуцлага тооцдог тогтолцоотой байх жишээтэй. Сингапурт гэхэд барилгын төсөл эхлэхдээ барилга ямар хугацаанд баригдах, дараа нь ашиглалт, үйлчилгээг ямар компани, ямар үнээр гүйцэтгэх гээд бүх зүйл тодорхой байдаг. Өөрөөр хэлбэл, буух эзэнтэй, буцах хаягтай гэсэн үг. 

Мөн барилгын ашиглалт, үйлчилгээний тогтолцоог өөрчилж, хууль эрх зүйн орчныг шинэчлэх шаардлагатай байна. Манай улсын хувьд ихэвчлэн барилга ашиглалтад орсны дараагаар СӨХ нь бий болж, ашиглалт, үйлчилгээний байгууллагатай нь гэрээг хийх ажил явагддаг. Гэвч хууль эрх зүйн зохицуулалтгүйгээс энэ хоёрын завсарт олон асуудлууд үүсэж хэрэглэгчид хохирох, тэдний худалдан авсан үл хөдлөх хөрөнгийн ашиглалт, үйлчилгээ нь доголдох, үнэ цэнэ буурах зэрэг асуудлууд гардаг. Тиймээс олон улсын тогтолцоонд шилжих нь зөв гэж харж байгаа. Мөн газар зохион байгуулалт, хот төлөвлөлт хоёр уялдаагүйгээс манайд өнөөгийн замбараагүй хот бий болсон гэж хэлэхэд буруутахгүй. Эдгээр зүйлс дээр илүү анхаарч, санаачилгатай ажиллана гэж бодож байгаа.

МБҮА - ийн 10 жилийн ойд зориулсан олон улсын форум 2018 он 

Таныг шинээр үүсэх Аэро Сити хотын төлөвлөлтийн “Ажлын хэсэг”-т ажиллаж байгаа гэж сонссон. Дээр ярьсанчлан, хууль эрх зүйн орчныг яаж өөрчилж, шинэчлэх ёстой гэж бодож байна?

Хот төлөвлөлтийн тал дээр бидний гаргасан харамсалтай алдаа бол нэгэнт төлөвлөлт хийгдсэн хотдоо дахин төлөвлөлтийг хийсэнд байгаа юм. ОХУ нь Москва зэрэг бүх томоохон хотууддаа хуучин төлөвлөгдөж баригдсан хэсэгтээ нэг ч барилгыг нэмж бариагүй яг хуучин төлөвлөлтөөр нь үлдээсэн байдаг. 1990 онд зах зээлийн эдийн засагт шилжсэнээр эмх замбараагүй байдал үүснэ гэдгийг Борис Ельцин Ерөнхийлөгч урьдчилан мэдэж байсан тул дахин төлөвлөлт хийж нэмж барилга барихыг Дээд Зөвлөлийн тогтоолоор хорьж, хотоос гадагш шинэ суурьшлын бүс, дагуул хотуудыг бий болгосон байдаг юм. Манай улс ч энэ жишгээр явах ёстой байсан гэж харамсдаг юм. Өнгөрсөн 30 жилийн хугацаанд барилгын салбарын чадавх, чанар, гүйцэтгэлийн хэмжээ нь сайжирч (Эн СИ Ди Групп, Жигүүр Гранд зэрэг үлгэр жишээ төсөл хэрэгжүүлэгч компаниуд олноор төрөн гарсан) хөгжсөн ч хот төлөвлөлт тал дээрээ олон алдаа гарсан. Алга дарам газарт барилга бариад л орц гарц, явган хүний замгүй, түгжрэлтэй, бухимдалтай орчныг бий болгож байна. Нэг талаас, төрийнхөн нь хот байгуулалтын ерөнхий төлөвлөгөө болон стандартаа нягт баримтлан зөвшөөрөл олгодог, хянадаг тогтолцоогоо шинэчлэх, нөгөө талаас барилгын төсөл хэрэгжүүлэгч хувийн хэвшлийнхэн нь өнөө маргаашаа бодсон хандлага сэтгэлгээгээ өөрчлөх хэрэгтэй байна. Хамгийн сүүлийн жишээг дурдахад хоёрхон жилийн дотор Яармагийг бетонон ширэнгэ болгож хувиргалаа. Мухар зам, хангалттай бус машины зогсоол, ногоон байгууламжгүй болон тохижилтгүй орчинтой орон сууцны төслүүд баригдсаар л байна. Тэнд бид болон бидний үр хүүхэд олон арван жилийн турш амьдарна гэж тооцож бүтээх хэрэгтэй. Тиймээс цаашид төсөл хэрэгжүүлэгч, гүйцэтгэгч компаниуд нь барилгын төслийг биш, харин хүнд ээлтэй хот байгуулалтын төслийг хөгжүүлдэг соёл, сэтгэлгээг бий болгох хэрэгтэй. Эх оронч байх гэдэг нь бидний үйлдлээс л эхэлнэ. Өөрөөр хэлбэл, бид “Think big, Act small” буюу “Томоор сэтгэж, багаар үйлдэх” зарчмаар ажилладаг барилга төлөвлөгч нар биш, харин хот төлөвлөгч нар болох хэрэгтэй болжээ. Хот байгуулалтын менежментийн алдаанаас үүдсэн хэт төвлөрлийг сааруулахын тулд бид шийдэмгий зоригтой алхмуудыг хийхээс өөр замгүй. Үүний нэг шийдэл нь Засгийн газар өөрөө үлгэр дуурайлал үзүүлэн, нийгмийг уриалан нүүдэл хийх замаар шинэ суурьшлын бүсийг бий болгосноор зах зээлийг өдөөн идэвхжүүлэх нь хамгийн зөв алхам юм. Энэ нь хот, хөдөөгийн хөгжлийн тэнцвэрийг хангахад чухал нөлөө үзүүлээд зогсохгүй Монголчууд анх удаа бие дааж бүтээн байгуулсан орчин үеийн хот байгуулалтын Загвар хот, Эко хот, Ухаалаг хот зэргийг бий болгох бүрэн боломжтой байна. Тиймээс юуны түрүүнд одоо хот төлөвлөлт хийгдээгүй газарт газар хуваарилахыг хориглож, харин хот төлөвлөлт хийгдсэний дараа төслийн нээлттэй дуудлага худалдааг хийхийг хуульчлах хэрэгтэй. Land development буюу Газар хөгжүүлэлтийн зарчим цаашид хөгжих ёстой.

"ICC tower" 2013 он 

Гэр хорооллыг дахин төлөвлөөд хөгжүүлж чадаагүй байж, шинэ суурьшлыг бий болгох нь буруу гэж зарим хот төлөвлөгч архитекторууд хэлж байна? Тэр их хөрөнгийг хэрхэн босгох вэ?

Би үүний эсрэг байр суурьтай байна. Учир нь гэр хорооллыг дахин төлөвлөсөн ч төвлөрөл саарахгүй. Гадны томоохон төслүүдийг харахад Засгийн газар нь энэ тал дээр том тоглогч болж, эдийн засгийн Booster буюу Өдөөгч нь болдог. Жишээлбэл, БНСУ-ын Засгийн газар нь 10 шахам жилийн өмнөөс төлөвлөгөө боловсруулж, 2015 оноос эхлэн Засгийн газраа Сэжүн хот руу шат дараатайгаар нүүлгэсэн. Үүнийг дагаад тэр хотын газрын үнэлгээ шууд өссөн байдаг. Шинэ суурьшил гэдэг нь нэг талаараа маш их зардал харагдаж байгаа ч, нөгөө талаараа эдийн засгийг өсгөх том шийдэл юм. Өөрөөр хэлбэл, газар хуваарилалтыг эрх мэдэлтнүүдийн гарын үсгээр шийддэгээ больж, хот төлөвлөлтөө хийж, дэд бүтцээ шийдээд, төлөвлөлтийн дагуу газрыг Нээлттэй дуудлага худалдаагаар зарахад хөрөнгө оруулалтаа босгох боломжтой. Хөгжиж буй, хөгжилтэй орнууд ч ийм л маягаар хөрөнгө оруулалтаа татсан байдаг. Хэрвээ бид Яармагийн 300 га газрын төлөвлөлтийг оновчтой хийгээд хаана нь сургууль, цэцэрлэг, үйлчилгээний газар барихаа тодорхой болгоод, үүнийхээ дагуу дэд бүтцээ тавьж, тухайн газар дээрх барилгын төслийг дуудлага худалдаагаар зарласан бол Засгийн газар нь дэд бүтцэд татсан хөрөнгөө гаргаж аваад зогсохгүй тухайн төслийг хэрэгжүүлэгч компани нь орчин сайтай, уялдаатай, зөв төлөвлөлттэй, үнэ цэнээ алдахгүй хөрөнгөтэй болох байсан. Тиймээс юуны түрүүнд эрх мэдэлтнүүдийн гарын үсгээр газар олголтыг хийдгийг нэн даруй хуулиар хорьж, газрын шинэтгэлийн хуулиа хот төлөвлөлттэйгөө уялдуулах цаг нь аль хэдийнээ болсон байна. 

Ингэхэд таныг бизнесийнхэн, барилгын салбарынхан “Цаст”-ын гэдгээр тань анддаггүй. Эцгийнхээ овгоос илүүтэй хийсэн бүтээснээрээ дуудагдана гэдэг нэгэн бодлын бахархал шүү ?

Миний хувьд Политехникийн дээд сургуулийг Инженер мэргэжлээр төгсөөд Монголын Үйлдвэрчний эвлэлийн төв зөвлөлийн Хяналтын инженерээр анхны ажлаа эхлүүлж байлаа. Дараа нь Арьс, ширний үйлдвэр, “Гурван сайхан” ХХК-ийн Дэд захирал, Монголын Үндэсний радио, телевизийн Захиргааны хэлтсийн Даргаар ажиллаж байгаад 1998 онд “Цаст импекс” ХХК-ийг үүсгэн байгуулж, 2010 оноос өнөөдрийг хүртэл ТУЗ-ийн Даргаар нь ажиллаж байна. Тэр үед ажлын шаардлагаар Солонгосын хөрөнгө оруулагчтай танилцаж улмаар хамтарч ажиллахаар болоод 2003 оноос барилгын салбар руу орсон. Тухайн үед уг бизнесмен нь Монголд барилгын салбар ирээдүйтэй, цаашид хурдацтайгаар хөгжих зах зээл байгааг олж харсан байдаг. Хэдийгээр хөрөнгө оруулалтаа Монгол руу оруулж чадаагүй ч намайг зөв чиглүүлсэнд нь өнөөдрийг хүртэл талархаж явдаг даа. 

Таны үеийнхэн бүгд л ганзагын наймаа хийж, бизнесийн гараагаа эхлүүлсэн байдаг. Барилгын салбар луу ороод өдий хэрийн амжилттай явна гэдгийг төсөөлж байв уу?

Тухайн үед хүн бүр л ганзагын наймаанаас бизнесээ эхэлж байлаа. Миний хувьд ч бусдын жишгээр ХБНГУ-аас төрөл бүрийн бараа импортолж оруулж компаниа нээж байсан. Нийгмийн ороо бусгаа үе таарсан тул эзэмшсэн мэргэжлээрээ цөөхөн жил ажиллаад зах зээлээ дагаад бизнесийн салбар руу орж өнөөдрийг хүртэл тууштай ажилласан байна. Хүүхэд байхдаа онгоцны нисгэгч болно гэж мөрөөдөж явлаа. Хүүхэд насны ийм мөрөөдөл тэр болгон хүслээр болдоггүй шүү дээ. Гэхдээ хувь хүнийхээ хувьд Монгол орноо хөгжүүлж, сайхан барилга байшин сүндэрлэсэн, соёлтой хүмүүстэй “гоё” хотыг бий болгох юмсан гэж хүсдэг байлаа. Эргээд харахад материаллаг хүчин зүйлийн хувьд манай улс нь хурдтай хөгжиж байгаа хэдий ч хүмүүсийн оюун санааны хөгжлийн хувьд их цаг орж байна гэж боддог. 

Барилгын салбарын ойрын болоод хэтийн төлвийг та хэрхэн харж байгаа вэ? 

Орон сууц нь нийгмийн болон эдийн засгийн онцгой шинж чанартай бүтээгдэхүүн болохын хувьд нэг талаас хүний амьдралын хамгийн гол хэрэгцээ болж, байнга өсөн нэмэгдэх эрэлтийг дагуулж байдаг бол нөгөө талдаа зээлийн харилцаанд оролцохдоо хөрвөх чадвар сайтай буюу хурдан борлуулагдах боломжтой, найдвартай барьцаа болдог. Энэ утгаараа аливаа улс орны эдийн засагт ялангуяа макро түвшинд томоохон байр суурийг эзэлдэг. Нөгөө талаас, манай улсын хөдөлмөрийн хүн амын тоо нь тогтвортой өсөн нэмэгдэж байна. Гэсэн хэдий ч гагцхүү хэрэгцээ байх нь бас хангалтгүй юм. Харин тэрхүү хэрэгцээг худалдан авах чадавхтай нь дүйцүүлэх нөхцөлд л зах зээлийн бодит хэрэгцээ болон хувирах боломжтой. Харин худалдан авах чадварын эх сурвалж нь эдийн засгийн хөгжил болон нийгмийн баялагийн өсөлттэй шууд хамааралтай байдаг. Хотжих үйл явц эдийн засгийн хөгжилд тус дөхөм үзүүлэхийн зэрэгцээ улмаар хүн амын худалдан авах чадварыг нэмэгдүүлж байдаг нь барилгын салбарт үзүүлж байгаа дам нөлөөлөл юм.

"Dream land" хотхон 2003 он 

Ярилцлага эхлэхэд Монгол улсын бүтээн байгуулалтын 70 хувийг барилгын салбарынхан эзэлж байна гэсэн. Тиймээс эдийн засагт жин дарах нь тэр хэрээр өндөр байгаа гэж харж байна?

Барилгын бизнес нь улс орны бизнесийг эргэлдүүлэх гол түлхүүр нь гэж зоригтойгоор хэлнэ ээ. Энэхүү салбар нь 100 гаруй төрлийн бизнесийг тэтгэж, хөгжин цэцэглэх тулгуур нь болдог гэдгийг нь хэлэх нь зүйтэй байх. Тухайлбал Хонг-Конгт нүүрлэсэн үл хөдлөх хөрөнгийн зах зээлийн их уналт нь Зүүн өмнөд Азийг тэр чигт нь хамарсан санхүү, санхүү-эдийн засгийн хямралыг үүсгэж, үүнээс олон улс орон нь гашуун сургамжийг авсан байдаг. Английн эзэмшлээс Хятадын мэдэлд эргэн шилжсэн 1997 оноос өмнөх хоёр жилийн хугацаанд Хонг-Конгт үл хөдлөх хөрөнгө, ялангуяа орон сууцны үнэ хоёр дахин өссөн ба үүнд ард иргэд нь ихээхэн дургүйцэж, шүүмжлэлтэй хандаж байсан юм. Харин Хятадын эзэмшилд буцаж очсон даруйдаа Хонг-Конгийн Засгийн газар нь жил бүр 85,000 айлын орон сууц барих хөтөлбөрийг боловсруулж, орон сууцны нийлүүлэлтийг дөрөв дахин өсгөж, орон сууцны үнийн хөөргөдлийг дарах бодлогыг хэрэгжүүлсэн юм. Харамсалтай нь тухайн үед Зүүн өмнөд Азийн эдийн засаг нь хямарч, орон сууцны үнэ ч огцом буурч 70 орчим хувиар унаж байсан. Засгийн бодлогоор ард иргэд нь орон сууц худалдан авахад асуудалгүй болсон ч улс орны эдийн засгийг хямрахад хүргэсэн гол хүчин зүйлийн нэг болсон. Хүмүүс мөнгөө бэлнээр хадгалахыг илүүд үзэж, хүн амын орлого багасаж, ажилгүйдэл газар авч тэр хэрээр Хонг-Конг дэлхийд өрсөлдөх чадвараа мэдэгдэхүйц бууруулсан юм. Орон нутгууд, хэвлэлүүд дуу хоолойгоо нэгтгэн ард иргэдээ орон сууц худалдан авахыг уриалж, барилгын бизнесээ аваръя, үл хөдлөхийн үнэ өснө гэх мэтчилэн мэдээллийг тасралтгүй цацаж эхэлснээр 7 хоногийн дотор орон сууцны борлуулалт 3 дахин нэмэгдэж, барилгын бизнес мэдэгдэхүйц сайжирсан байна. Навсайтлаа унасан орон сууцны үнэ, зогсонги байдалд орсон барилгын бизнес нь нийгэмд эдийн засагт ямар их хохирол учруулдагыг, үүнийг дагаад олон зуун бизнес зогсонги байдалд ордог гэдгийг энэ түүх харуулсан гэхэд болно. 

Таны бодлоор барилгын салбарын өрсөлдөөний зарчим ямар байна вэ?

Барилгын салбарын эрэлтийг дагаад зах зээл нь ч маш өрсөлдөөнтэй байгаа. Одоогоор барилгын тусгай зөвшөөрөлтэй 5,000 гаруй компани байгаагаас идэвхтэй үйл ажиллагаагаа явуулдаг 1,200 орчим компани бүгдөрсөлдөөний зарчмаар ажиллаж байгаа. Монгол улс хэдийгээр чөлөөт зах зээлийн нийгэмтэй боловч энэ салбарыг хяналтгүй сул орхиж болохгүй. Тиймээс төр засгаас хууль, эрх зүйн орчин, норм, стандартыг сайжруулж, олон улсын түвшинд хүргэх шаардлагатай байна. Энэ салбарт монопол гэж хэлж болохоор томоохон компаниуд ч цөөнгүй бий. Тиймээс тоотой хэдэн компаниас илүү жижиг компаниудыг дэмжих нь зөв болов уу. Барилгын салбарын зах зээлийг харахад нийт зах зээлийн 20-аас илүү хувийг эзэлдэг компани бараг байхгүй. Чанар болон гүйцэтгэлээрээ өрсөлдөж байна гэж бодож байна.

Удирдагч хүн хүнийг сайн таних чадвартай байх шаардлагатай юм шиг санагддаг. Таны хувьд багаа хэрхэн бүрдүүлдэг, хүнээ хэрхэн таньж, хамтарч ажилладаг вэ?

Компаниа анх аавтайгаа хамт байгуулсан түүхтэй. Миний хувьд компанидаа ажилтан авахдаа тухайн ажилтны мэдлэг чадвар, ёс зүй, ажилсаг шаргуу байдал гэх мэт гол зүйлүүд дээр голлон анхаардаг ч ёс зүйтэй, хүн чанартай хүнийг илүү үнэлж, итгэж ажиллахыг эрхэмлэдэг. Компанидаа олон жил ажилласан хүмүүсээ эргээд харахад яг л миний баримталдаг зарчимтай хүмүүс л үлдсэн байдаг юм байна. Гэхдээ тухайн ажилтны тогтвортой ажиллах эсэх нь удирдагчаас ихээхэн хамаарна. Тиймээс удирдагч хүн бол ажилтныхаа итгэлийг алдахгүй, сэтгэл хангалуун ажиллаж, амьдрах нөхцөлийг бүрдүүлэхийн төлөө зүтгэдэг байх ёстой гэж би хувьдаа боддог.

Аливаа ажил урсгалаараа бүтнэ гэдэг бараг боломжгүй байх. Та бизнесмен хүнийхээ хувьд ажлын талбар дээр ямар зарчмыг баримталдаг вэ?

Миний өөрийн үндсэн зарчим бол аливаа ажлыг чин сэтгэлээсээ, өөриймсөг хийх ёстой гэж үздэг хүн. Хэрвээ чамайг гудамжны цэвэрлэгч болговол Мигел Анжело шиг зурж, Бетховен шиг алдарт симфонио зохиож, Шекспир шиг яруу найргаа туурвиж байсан шиг л сэтгэл гарган ажилла” хэмээн Мартин Лютер Кинг хэлсэн байдаг. Аливаад сэтгэлээсээ хандах нь тухайн хүнд өөрт нь ч аз жаргал мэдрүүлж, сайхан мэдрэмжийг өгдөг. Барилга гэдэг нэг талдаа хүний амьдрах орчин, хүн шиг амьд организмыг бүтээж байгаатай адил зүйл. Тухайлбал хүний венийн судас нь барилгаар бол цахилгааны утаснууд, артерийн судаснууд нь дулаан, бохирын том шугам гэж хэлж болох юм. Хүний энэ судаснууд нь муу байвал үхэл ойрхон шүү дээ. Тиймээс барилга барихдаа хүн бүтээж байгаа юм шиг л хандах ёстой. Мөн нөгөө талдаа урлагийн бүтээл шиг л сайхан байхыг чухалчлах ёстой гэж үздэг дээ.

Одоогоор ямар ажил дээр илүү төвлөрч, гол анхаарлаа хандуулж байгаа вэ?

МБҮА ТББ руугаа илүү төвлөрч ажиллана. Мөн Хөшгийн хөндийн шинэ хотын Засгийн газрын “Ажлын хэсэг”-т хувийн хэвшлийг төлөөлөн ажиллаж байна. Эдгээр ажлууд дээрээ гол анхаарлаа хандуулна гэж бодож байна.

Таныг Монголынхоо Барилга, хот байгуулалтын салбарт олон шинэчлэлт, өөрчлөлт хөгжлийг авчирна гэдэгт итгэлтэй. Цаг зав гарган ярилцсан танд баярлалаа.