“Барилгын хөгжлийн төв” ТӨҮГазрын Барилгын материалын хэлтсийн дарга Д. Батнямаас барилгын материалын өнөөгийн нөхцөл байдлын талаар тодрууллаа. 

Одоогийн тоо баримтаар дотоодын хэчнээн үйлдвэр, ямар ямар чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулж байгаа вэ?  

Барилгын тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын 34 дүгээр зүйлийн Барилгын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллагын чиг үүргийн 34.1.15-т барилгын материалын үйлдвэрлэлийн технологийн зааврыг хянаж, баталгаажуулах ажлыг зохион байгуулах гэж заасны хүрээнд 2003 оноос барилгын материалын үйлдвэрлэлийн технологийн зааврыг бүртгэж байна. 2003 оноос 2022 оны 4 сар хүртэл нийт 24 нэр төрлийн үйлдвэрлэлийн чиглэлээр давхардсан тоогоор 1637 аж ахуйн нэгж байгууллагын технологийн зааврыг бүртгэсэн байна. 

Барилгын материалын үйлдвэрлэлийн технологийн зааврыг бүртгэсэн тоо 

Тайлбар: 2003 оноос 2022 оны 4 сар хүртэл давхардсан тоогоор нийт 1637 технологийн заавар бүртгэсэн байна.

Бид бетон зуурмаг болон төмөрбетон эдлэл, хуванцар цонх, хөөсөн полистирол хавтан, барилгын ажилд хэрэглэх цавуу, явган зам талбайн хавтан гэх зэрэг гол нэрийн барилгын материалыг дотооддоо үйлдвэрлэж байна. 

Үйлдвэрлэгч нарын өнөөгийн нөхцөл байдал ямар байна? Ковидын нөлөөгөөр дотоодын үйлдвэрлэгчдийн тоо эрс буурсан гэсэн нь бодитой юу, тодорхой тоо баримт бий юу? 

Барилгын материал үйлдвэрлэгч нарын хувьд Ковид-19 цар тахлын нөлөөлөл мэдээж хүнд туссан. Манай байгууллага барилгын материалын үйлдвэрлэлийн технологийн зааврыг бүртгэдэг. 2019 онд нийт 18 нэр төрлөөр 106, 2020 онд 19 нэр төрлөөр 114, 2021 онд 116 аж ахуйн нэгж байгууллага технологийн заавраа бүртгүүлсэн. Эндээс харахад үйлдвэрүүдийн тоо нэмэгдсэн үзүүлэлттэй харагдаж байна. Бетон зуурмагийн үйлдвэрүүд шинээр нэмж байгуулагдаж байна. Ковид-19 цар тахлаас шалтгаалан хил гааль хаалттай байгаа учраас импортын хамааралтай барилгын материалын үйлдвэрлэл буурсан үзүүлэлттэй байна.

Цемент, арматурын нөөц одоогоор хэр байгаа вэ? Энэ нь нийт хэрэгцээний хэдэн хувийг хангахаар байна?

Монгол улсын хэмжээнд “МАК” ХХК, “Мон цемент билдинг материалс” ХХК, Хөтөлийн “Цемент шохой” ХХК, “Мөнхийн баян гал” ХХК, “Налгар түшиг” ХХК гэсэн 5 цементийн үйлдвэр үйл ажиллагаагаа явуулж байна. Эдгээр үйлдвэрүүдийн нийт төслийн хүчин чадал нь 5 сая тонн байна. Гэвч эдгээр үйлдвэрүүд нь төслийн хүчин чадлын 60-70 хувийг нь үйлдвэрлэж байна. Монгол Улсын цементийн жилийн хэрэгцээ нь дунджаар 1.5-2.0 сая тонн гэж үздэг бөгөөд эдгээр үйлдвэрүүдийн 2022 оны нөөц нь 1 сая 970 000 тонн байна. Иймд Монгол Улсын цементийн хэрэгцээ бүрэн хангагдахаар харагдаж байна.          

Арматурын хувьд бид нийт хэрэгцээнийхээ 90 орчим хувийг урд болон хойд хөршөөсөө импортоор авч байна. Монгол Улсын арматурын жилийн хэрэгцээ дунджаар 250,000-350,000 тонн байдаг. Арматур үйлдвэрлэгч нарын хувьд маш бага хэмжээгээр зах зээлийн эрэлтийг хангаж байна. Монгол Улсын хэмжээнд арматур үйлдвэрлэгч 15 ААНБ бүртгэлтэй байдаг. Үүнээс хамгийн өндөртэй хүчин чадал үйлдвэр нь Дарханы төмөрлөгийн үйлдвэр юм. Дарханы төмөрлөгийн үйлдвэрийн хувьд түүхий эдийн нөөцөөс шалтгаалан үйлдвэрлэлээ явуулдаг. Хаягдал төмрийг дахин боловсруулан жилд дунджаар 10-20 мянган тонныг үйлдвэрлэдэг. Дарханы төмөрлөгийн үйлдвэрийн төслийн хүчин чадал нь жилд 100 мянган тонн байдаг. Гэвч төслийн хүчин чадлын 20 хувийг үйлдвэрлэж байна. 2022 оны байдлаар нийт арматур үйлдвэрлэгч ААНБ-аас судалгаа авахад 50,000-60,000 тн арматур үйлдвэрлэхээр байна. 

Монгол Улсад “Улаанбаатар менежмент” ХХК, “Үүртээл” ХХК, “Ган гүрэн” ХХК, “Түмэн төмөрт” ХХК, “Төмөрт өргөө” ХХК, “Металл Опт” ХХК зэрэг байгууллагууд арматурыг импортоор оруулж ирж байна. Арматурын импортын хувьд 2022 оны нэгдүгээр улиралд 150.000-200.000 тонн борлуулсан. Цаашдаа импортлогч нар 200,000-250,000 тонн арматур оруулж ирэх төлөвлөгөөтэй ажиллаж байна. Иймд арматурын жилийн хэрэгцээ хангагдахаар харагдаж байна. 

Сүүлийн жилийн хугацаанд барилгын материалын үнэ өсөлттэй байсан. Юунаас болж өсөж байна бэ?

Манай улсын хувьд барилгын материалын 38 орчим хувийг дотооддоо үйлдвэрлэж үлдсэн 62 хувийг импортоор оруулж хэрэглэдэг гэсэн тооцоо судалгаа байгаа. Зарим барилгын материалын хувьд дотооддоо 100 хувь үйлдвэрлэж байгаа ч түүхий эд 100 хувь импортын хамааралтай байна. 

Барилгын материалын үнэ 2021 он гарснаас хойш тасралтгүй өслөө. Дэлхийн зах дээр төмрийн хүдрийн үнэ өссөнөөс болж арматурын үнэ 2 дахин өссөн.  Үнэ өссөн шалтгаан нь хил гааль хаалттай, тээвэрлэлтийн үнийн өсөлт, түлшний үнийн өсөлт, материалын хомстол зэрэг байна. Барилгын материалын үнийн өсөлттэй холбоотойгоор манай байгууллага үнийн мэдээллийг тогтмол гаргаж байна.  

Барилгад хэрэглэх 12 гол нэрийн 79 төрлийн материалын үнийн мэдээллийг 40 гаруй аж ахуйн нэгжтэй хамтран ажиллах гэрээ байгуулан нөат-тэй дээд, доод, дундаж үнийн мэдээллийг 7 хоног тутам шинэчлэн, 20 нэрийн 539 төрлийн барилгын материалыг улирал тутам түүвэрлэн гаргаж байна.

Барилгад хэрэглэх 13 гол нэр төрлийн барилгын материалын 2020, 2021 оны 12-р сарын үнийн өсөлтийн харьцуулалт: