Ер нь манай бүс нутагт төсвийн мөнгө уйлдаггүй гэх үзэгдэл, хандлага нийтлэг. Төслийн менежментийн олон улсын институт (PMI) судалгаа хийгээд Ази номхон далайн бүс нутагт нэг тэрбум ам.доллар төсөлд зарцуулах болгонд 112 сая ам.долларын үргүй зардал гардаг гэсэн тооцоо гаргасныг энэ ташрамд онцолъё. Бас нэг сонирхолтой тоо бол тэдний тооцоолж байгаагаар 2027 он гэхэд дэлхий даяар 88 сая хүн төслийн удирдлагын ямар нэгэн ажил эрхлэх нь гэж ээ.

Дэлхий асар хурдтай өөрчлөгдөж цар тахал, их гүрнүүдийн зөрчилдөөн, уур амьсгалын өөрчлөлт, технологийн хувьсгал, блокчэйн, финтек, хиймэл оюун ухаан гэх мэт огцом хувьслууд  цэнхэр гаригийн эдийн засаг, нийгэм, тэр бүү хэл хүн амьтны зан авирт хүртэл нөлөөлж эхэлсэн тухай шуугьцгааж байна. Өмнө нь, зүй ёсоороо өрнөсөөр ирсэн бүхэн жамын дагуу ажиллахаа больчихлоо. Цаг минуттай уралдан өөрчлөгдөж яваа ертөнцөд бүгдийг өөрчлөлтөд тохируулж хийх шинэ дүрэм үйлчилж эхэллээ. Товчхондоо хүн төрөлхтний өмнө тоо томшгүй олон төсөл хэрэгжүүлэх эрэлт шаардлага бий болоод байна. 

Давтан  тодотгоё, шинэ нөхцөлд тохирсон шинэ арга ухаанаар хэрэгжих цоо шинэ төслүүд. “Төсөл бол эдийн засаг, эдийн засаг бол төсөл” гэсэн шинэ хандлага олон улсын төвшинд газар авч байна.

Үйлдвэрлэл хөгжүүлж, эдийн засгаа тэлэх чиглэлд Монгол Улсын Засгийн газар өчнөөн хөтөлбөр баталж тус хөтөлбөрийн дагуу хэдэн зуун төсөл хэрэгжиж байна. Хувийн хэвшлийнхэн ч цаг хугацаатай уралдан шинэ төслүүд хэрэгжүүлж яваа. Улс даяар хэрэгждэг энэ бүх төслийг олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн арга зүйгээр хэрэгжүүлэхгүй бол амжилтад хүрэхгүй, дэлхийтэй өрсөлдөх тухай бодохын ч хэрэггүй юм.

Шинэ ертөнцөд шинэ төслийг шинэ аргаар хэрэгжүүлэхгүй бол урагшилж өгдөггүй зовлон ганц Монголынх биш бөгөөд дэлхийн улс бүр ийм асуудалтай нүүр тулж байна.

Сүүлийн үеийн жишээ гэхэд Их Британид 100 тэрбум фунт стерлингийн өртөгтэй төмөр зам өргөтгөх төсөл хэрэгжсэн. Найман тэрбум гаруй фунт залгисан энэ төслийг есөн жилийн өмнө 40 орчим тэрбумын ТЭЗҮ-тэйгээр сүр дуулиантай эхлүүлж байж. Төмөр замын энэ аварга төсөл анхны тооцооноосоо 60 тэрбумаар давсан нь Борис Жонсоны толгойн өвчин болсон байна. 

Хэдэн жилийн өмнө Казахстанд Кашаганы нефтийн том төсөл анх 12 тэрбум ам.долларын төсөвтэй эхлээд, зардал нь 45 тэрбум ам.доллар болж өссөн гэсэн шуугиан дэгдэж л байсан.

Улс гүрнүүд ийм асуудалтай нүүр тулдаг учраас дэлхий даяараа төслийн эдийн засаг гэсэн тодорхойлолтыг гаргаж, төсөл хэрэгжүүлэх стандартыг нь баталж, баталсан стандартаа шинэ төслүүддээ яг таг мөрдөж байна. Өөрөөр хэлбэл олон улсын төслийн менежментийн стандарт л төслүүдээ амжилттай хэрэгжүүлэх ухаалаг гарц гэж төсөл хэрэгжүүлэгчид үзэж байгаа юм байна. Гол хэлэх гээд буй санаа нь эдийн засгаа томруулж, төслүүдээ цаг хугацаанд нь хэрэгжүүлье гэвэл Монгол Улсын Засгийн газар энэ стандартыг цаг алдалгүй хэрэгжүүлж эхлэх хэрэгтэй. Ингэж чадвал бид дотоодын төслүүдээ амжилттай  хэрэгжүүлэхээс гадна дэлхийд гарах замаа нээнэ.

Төсөл гэдгийг энгийнээр…

Эхлэлтэй, төгсгөлтэй, онцгой үр дүнтэй зүйлийг төсөл гэж үздэг. Харин тухайн төслийг амжилттай хэрэгжүүлэхээр ашиглаж буй арга хэрэгсэл, заавар зөвлөгөө, багаж хэрэгслүүд, стандартууд, үйл явцууд, баримт бичгийн загварууд, тухайн төслийн ур чадварууд гэх зэрэг маш олон зүйлийн нийлмэл, хосолмолыг төслийн удирдлага гэж нэрлэдэг. 

Тухайн төслийн удирдлага тогтолцоо хэлбэрт шилжиж, тэр нь байгууллага, ямар нэг алба хэлтэс юм уу, тухайн тогтолцоогоороо дамжиж нэвтэрдэг. Жишээлбэл, PMBOK стандарт байгууллагад шууд нэвтрэхгүй. Харин байгууллага нь төслийн удирдлагын тогтолцоотой болсноороо PMBOK стандартын дагуу төслийг хэрэгжүүлэх боломжийг нээж өгдөг гэсэн үг. 

Байгууллага тухайн төслийг удирдах явцад байгууллагын үндсэн үйл ажиллагаа болох дүрэм журам, үйл явц гэх мэт олон зүйлстэй зөрөлдөх, мөн нөгөө талаас байгууллагын үндсэн үйл ажиллагаа нь төсөл хэрэгжихэд саад учруулдаг асуудал гардаг. Ийм тохиолдол үүсэж байвал танай байгууллагад төслийн удирдлагын тогтолцоо нэвтрэх хэрэгтэй гэсэн үг. ISO стандарт байгууллагын үндсэн үйл ажиллагаанд сууж өгдөг. 

Төслийн удирдлагын тогтолцоог нэвтрүүлэхийн тулд юун түрүүнд багаа сайн бэлдэж багийн болон байгууллагын төслийн удирдлагыг ойлгуулсан байх ёстой. Мөн мэдлэгийг гүйцэтгэл болгох орчныг бэлдэх хэрэгтэй бөгөөд ингэхийн тулд тодорхой цогц хөтөлбөрийг боловсруулж, түүнийхээ дагуу хөгжүүлэх шаардлагатай. Мэдлэгтэй хүмүүс нэгдсэн үйл ажиллагаагаар төслийг хэрэгжүүлээд эхлэхээр түүндээ байнгын сайжруулалт хийж байдаг. 

Төслийн удирдлагын тогтолцоо өөрөө хүнээс бус системээс хамаарсан тогтолцоо байхыг зорьдог. Тухайн төсөл хэн нэгнээс хамааран зогсож болохгүй. Тогтолцоо өөрөө хүн дээр тогтохгүй. Гэхдээ хүнгүйгээр мөн явахгүй. 

Төслийн удирдлага гэж юу вэ?

Төслийн менежментийн олон улсын институтийн Монгол дахь салбарын ерөнхийлөгч М.Болд төслийн менежментийг загас барих арга ухаантай жишсэн  нь оносон зүйрлэл шиг санагддаг. Загас өгвөл тухайн хүний нэг өдрийн л өлийг залгана, харин загас барих аргыг нь заагаад өгчихвөл насан туршийнх нь хоолыг шийдэж өгсөнтэй ялгаагүй гэж ярьдаг. 

Цааснаас хэтэрдэггүй ТЭЦ 5-ын, Алтанбулаг, Замын-Үүдийг холбосон олон улсын хурдны авто замын, эхлүүлсэн хэрнэ дуусаж өгдөггүй Дарханы зам гээд яривал төсөл тойрсон олон асуудал Монголд бий. Улсынх, хувийн хэвшлийнх гээд ямар ч төсөлд сая хэлсэн алдаа, асуудал их анзаарагддаг. 

Энэ бүхнийг шийдэх гол гарц нь дэлхийн хэмжээнд ажиллах чадвартай төслийн удирдагчдыг олноор нь бэлдэх. Хятад, Японы компани зам, гүүр барихаар чанарын өндөр төвшинд цаг хугацаанд нь гялалзуулчихдаг, гэтэл бид эсрэгээрээ байдгийн цаад шалтгаан нь ерөөсөө л төсөл удирдаж байгаа хандлагатай холбоотой. 

Өнгөц харахад бид хөгжиж яваа юм шиг боловч төслүүдээ дэлхийн шинэ дүрмийн дагуу урагшлуулж яваа улс гүрний хөгжлийг жаахан дэгстүүлж хэлэхэд тэд минут, секундээр цойлж байна. Давтаж хэлэхэд энэ хурдыг гүйцэх, тэр хурдтай өрсөлдөх ганц арга нь төслийн чадварлаг удирдагчидтай болох.

Төслийг удирдахын тулд мэдэж байх ёстой зүйлс 

-    Ерөнхий менежментийн арга

-    Салбарын онцлог

-    Салбарын стандарт, хууль эрх зүй 

-    Төслийн үндсэн ойлголтууд 

Төслийн стратеги болон төлөвлөгөөг ялгах нь 

Стратеги болон төслийн удирдлагын уялдаа холбоо тун чухал. Стратеги яагаад төслийн удирдлагад чухал вэ гэдэг асуултад хариулж, стратеги төлөвлөлт болон стратеги хэрэгжилтийн заагийг тогтоох хэрэгтэй. 

Стратеги хэрэгжүүлэхэд анхаарах 10 зүйл: 

●    Стратегийг хэрэгжүүлэх нь төлөвлөхтэй адил чухал зүйл. 

●    Стратегиа гаргаж байгаа хүн нь стратеги хэрэгжүүлнэ гэдгээ хүлээн зөвшөөрч, ийм боломжийг нээх ёстой. 

●    Зөв, оновчтой хүмүүсийг ажиллуулах ёстой. 

●    Өрсөлдөгч болон хэрэглэгчдээсээ суралцах хэрэгтэй.

●    Аливааг хэтэрхий гүнзгийрүүлэх гээд байх шаардлагагүй. Аль болох энгийн, ойлгомжтой байлгах.

●    Бизнесийн салбар, нэгжүүдийн уялдаа холбоог сайжруулах. 

●    Шийдвэр гаргалтад маш анхааралтай хандах. Шийдвэртээ эзэн байх, шийдвэр гаргахад нөлөөлж буй гадны хүчин зүйлсийг маш сайн тооцох. 

●    Одоо хэрэгжиж буй зүйлсээ маш сайн харах хэрэгтэй. 

●    Шинэ зүйл хэрэгжүүлэх боломж, чадамж байна уу гэдгийг анхаарч харах

●    Амжилтаа тэмдэглэж байх хэрэгтэй

Эдгээр 10 зүйлийг зарчим болгосноор стратеги хэрэгжилт болон төлөвлөлтийг ойртуулж, уялдуулж өгдөг. 

11 дэх зарчим бол төслийн удирдлагыг нэвтрүүлэх, хэвшүүлэх гэдэг стратегийн төлөвлөлтөд багтаж, зарчмууд нь багтсан, уялдсан байх хэрэгтэй. 

Үргэлжлэлийг Барилга МН сэтгүүлийн 144 дугаарын төсөл хөтөлбөр булангаас уншина уу.