Дагуул хот сүндэрлүүлэх бүтээн байгуулалтын гол давуу тал нь хотын хүн амын бөөгнөрөл, замын түгжрэл, агаарын бохирдол зэрэг сөрөг асуудлуудын гол шийдэл нь болно. Түүнчлэн дагуул хотуудад бие даасан шийдэл бүхий тээврийн цогц систем болон төв хоттойгоо холбогдсон дэд бүтцийн зангилаа төвүүд байх нэн шаардлагатай байдаг. 

Дагуул хотыг анх байгуулахдаа тодорхой чиглэл баримтлан санхүү, бизнес, аялал жуулчлал, шинжлэх ухаан, үйлдвэрлэлийн гэх мэтээр салбарлан хөгжүүлсэн байдаг. Тухайн салбар чиглэлд зориулан дэд бүтцийг нь хөгжүүлж, тухайн хотын хөгжлийг тодорхойлдог.

Дэлхийн томоохон хот, суурингууд шинээр дагуул хот бий болгох замаар тулгамдаж буй асуудлуудаа шийдсэн байдаг.

Манай урд хөрш болох Хятад улсаар жишээ авч үзвэл Бээжин хотын хүн амын төвлөрөл болон зам тээвэр, агаарын бохирдол зэрэг асуудлуудыг шийдэх зорилгоор 2013 онд Бээжин хотын  зүүн бүс рүү томоохон үйлдвэрлэлүүдээ шилжүүлэн үйлдвэрлэлийн бүс болгон хөгжүүлэх шийдвэр гаргасан. Үүнийг дагаад Бээжин хотын хүн амын төвлөрөл багасаж, үйлдвэрлэлээ даган дагуул хотууд сүндэрлэх болсон. Тухайн улс 2025 он гэхэд Засгийн газрын засаг захиргааны нэгжүүдээ мөн адил шилжүүлэх зорилт тавин ажиллаж байгаа аж. 

Түүнчлэн Хубей мужид ухаалаг технологийн үйлдвэржсэн бүс болгон хөгжүүлэх зорилт тавин ажиллаж байгаа бөгөөд Бээжин Тяньжин орчмийн бүсийг эдийн засгийн чөлөөт зах зээлийн бүс болгох бодлого баримталж байна. Эдгээр дагуул хотуудыг  байгуулж эхэлснээр Бээжин хотын агаарын бохирдол багасаж, хүн амын хэт төвлөрөл буурч, эхэлсэн. Үүнийг дагаад ажлын байр шинээр бий болох эерэг үр дүн гарч байгаа юм.

Хятад улс,  Бээжин хотын дагуул Шандунь хот

Улаанбаатар хотын хувьд дагуул хотуудыг төлөвлөн хөгжүүлэх, төвлөрлийг сааруулах үйл явцыг бүс нутгийн төлөвлөлттэй уялдуулан шийдвэрлэх зарчмыг баримталж байна. Хотын хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөөнд худалдаа, үйлчилгээ, соёл, боловсрол, хөдөө аж ахуй, хүнс, хөнгөн үйлдвэрлэл, тээвэр ложистик, аялал жуулчлал гэх мэт тодорхой чиглэлээр төрөлжин 15 дагуул хот, тосгодыг бий болгож, ажлын байрыг нэмэгдүүлэхээр төлөвлөсөн байдаг.

Эдгээрээс дурдвал:

Төв аймгийн Хөшигийн хөндийд баригдсан нисэх онгоцны буудлыг түшиглэсэн Аэросити буюу Шинэ зуун мод хот. Мөн аялал жуулчлалын бүс бүхий Майдар хотыг барихаар төлөвлөж төслийн ажил эхэлсэн байна. Дагуул хотыг бий болгосноор цаашид Улаанбаатар хотын хэт төвлөрөл багасаж, одоогоор тулгамдаад буй асуудлуудыг шийдэх томоохон түлхэц болох юм.

Дагуул хотуудын чиглэлээс энэ удаад дэд бүтцийг онцолбол,

Улаанбаатар хотын томоохон асуудлуудын нэг нь замын бөглөрөл болоод удаж байна. Үүнийг бусад улс үндэстний томоохон хотууд хэрхэн шийдсэн талаар маш их жишээнүүд байдаг ба хамгийн зөв шийдэл нь метро буюу хурдны галт тэргээр шийдвэрлэсэн байдаг.

Үүний нэг жишээ бол Япон улсын Токио хотод метроны маш олон шугам байх ба эдгээр шугамын тусламжтайгаар тус хотын иргэд хотын төвд ажлын байртай ч  100 орчим км радиуст Чиба, Сайтама, Ёокохама мужид амьдарч буй хүмүүс нэг цагийн хугацаанд хотын төв рүү зорчин ажиллаж, амьдардаг байна.

 Токио хотын JR шугам буюу LRT метроны сүлжээний зураг     

Үүний нэг жишгээр Богд хан уулыг тойрсон дагуул хот, тосгодыг холбосон тогтвортой нийтийн тээврийн сүлжээг бий болгож, дагуул хотуудын хөгжлийг дэмжих, шинээр дагуул хотууд хооронд авто зам болон Богд хан төмөр замын сүлжээг бий болгосноор хот хооронд зорчих чөлөөт урсгал бий болгож одоо тулгамдаад буй нэг төвт хотоос олон төвт орчин үеийн хот болгон хөгжүүлэх зорилтыг хэрэгжүүлж байгаа.

Үүнтэй уялдуулан 2040 он хүртэлх хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөө боловсруулах ажлын хүрээнд Улаанбаатар хотын гол гудамж, зам болох Энхтайваны өргөн чөлөө дагуу LRT буюу хөнгөн метроны шугамыг хэрэгжүүлэх судалгааны ажил хийгдэж байгаа. Түүнчлэн одоо байгаа төмөр замыг зөвхөн зорчигч тээвэрт ашиглан Богд хан уулыг тойрч нийтийн тээврийн сүлжээний LRT шугам байгуулах төслийг төлөвлөж байна.

LRT ил хөнгөн метроны шугам

Ингэснээр тухайн Дагуул хотуудыг холбосон 170 километр урттай төмөр зам байгуулагдаж транзит ачаа тээвэр хийгдэх бөгөөд энэ нь логистик төвүүдийг үүсгэх үндсэн нөхцөл болж Шинэ зуун мод буюу Аэросити хот нь агаарын тээвэр, логистик, худалдааны чөлөөт бүс бүхий хуурай боомт хот болон хувирах юм.

Авто замын хувьд Улаанбаатар хотыг тойрсон дагуул хотуудыг холбосон авто замын сүлжээг бий болгох бөгөөд 2040 оны төвшинд авто замын сүлжээний уртыг 2150 км Хүргэхээр төлөвлөсөн байна.

Үүнээс үзэхэд Улаанбаатар хотын баруун бүс буюу Төв аймаг чиглэлд тээвэр ложистик, авто зам, төмөр зам зэрэг нь маш хурдацтай хөгжих нь харагдаж байна.

Төв аймгийн Сэргэлэн сумын нутаг дэвсгэр дэх Зүрх уулын энгэрт байгуулагдах Майдар хотыг байгуулах төслийг 2012 онд анх эхлүүлсэн бөгөөд тус бүтээн байгуулалтын ажил нь төлөвлөгөөгөөр 300,000 оршин суугчтай 110,000 га талбай бүхий хот барихаар төлөвлөгдсөн байгаа. Гол төлөв аялал жуулчлал, их сургуулиудын бүс хот байхаар төлөвлөгдсөн. 

Майдар хот 

Улаанбаатар хотын дагуул хотуудыг хөгжүүлэх болон хотын зөв зохистой бүтцийг зохион байгуулснаар хэт төвлөрөлтийг сааруулах, хөрсний бохирдол, агаарын бохирдол, авто замын түгжрэл зэрэг асуудлуудыг шийдвэрлэх, шинээр ажлын байрууд бий болж, үүнийгээ дагаад эдийн засгийн шинэ урсгалуудыг бий болгож, тааламжтай нөхцөлийг бүрдүүлэх ач холбогдолтой. 

Түүнчлэн Улаанбаатар хотын баруун хэсэгт байрших, Эмээлт тосгонд мал аж ахуйн гаралтай түүхий эд боловсруулах үйлдвэрүүдийг нүүлгэн шилжүүлж, хөнгөн үйлдвэрийн парк байгуулах түүхий эдийн бирж, агуулахын аж ахуйг хөгжүүлсэн шинэ хот байгуулах төлөвлөгөө гарсан ба үүнд 14,000 орчим хүн амтай байхаар төлөвлөгдсөн. Энэ мэтчилэн Улаанбаатар хотын тэлэлт нь баруун тийшээ илүү чиглэсэн байдалтайгаар хөгжиж байгаа нь харагдаж байна. Энэхүү бүтээн байгуулалт нь  Нисэх, Яармаг, 22 товчоо, Богд хаан төмөр зам болон Хөшигтийн хөндий, Майдар дагуул хотуудыг бүтээн  байгуулах,  жижиг, дунд үйлдвэрийг иж бүрэн хөгжүүлэхэд чиглэгдэнэ.  

Энэ чиглэл дагуу бүтээн байгуулагдаж буй томоохон төсөл, барилга, байгууламж нь ирээдүйд хамгийн эрэлт өндөртэй, үнэ цэн нь үргэлж өсөн нэмэгдэх нь гарцаагүй юм.  

Одоогоор Улаанбаатар хотод баригдаж байгаа барилгын  төслүүдийн 68 хувь, хөдөө орон нутаг руу барилгын материал тээвэрлэх  урсгалын 80 гаруй хувь нь баруун чиглэлд байна.

Барилгажилтыг даган барилгын материалын худалдаа, эрэлт өндөр болоход баруун бүсийг барилгын материалаар хангах зөв зохион байгуулалт, системтэй, маш олон давуу талуудтай Барилгачин худалдааны нэгдсэн төвийг шинээр бүтээн байгуулж байна. Өндөр өгөөжтэй, системтэй үйл ажиллагааг явуулах, хэрэглэгчдийн хэрэгцээ, шаардлагад тулгуурласан их бүтээн байгуулалт та биднийг хүлээж байна.

Барилгачин групп,

Маркетингийн менежер Б.Гүнбилэг