Монголын олон чадварлаг архитекторуудын оюун ухаан, ур чадвараар Улаанбаатарын өнгө төрхийг тодорхойлох сайхан барилгууд сүндэрлэдэг билээ. Архитектор хүн гэдэг урлаг, техник хоёрыг хослуулдаг учраас “уран бүтээгч” хэмээн хэлж болох юм. Тиймээс Монголын сор болсон архитекторуудыг, онцлох бүтээлтэй нь хамт “Монгол уран бүтээлч” булангаараа танилцуулдаг билээ. 

Энэ удаагийн дугаартаа салбартаа 40 гаруй жил, 400 орчим зураг төслийг гаргасан “Эдшил” ХХК - ийн Ерөнхий захирал, Монгол Улсын зөвлөх архитектор Ө.Ганболдыг урьж, 2021 оны шилдэг барилгаар шалгарсан  “Токио таун” төслийн  төлөвлөлтийг танилцуулахаар бэлтгэлээ.

Тэрээр Төв аймгийн Жаргалант суманд төрж, өссөн бөгөөд бага байхаасаа зураг зурах авьяастай, геометр, математикийн хичээлдээ сайн хүүхэд байсан гэдэг. 1970 онд буюу 8 дугаар ангийн сурагч байхдаа Тасганы овоон оройд төлөвлөгдөж байсан Ардын армын хөшөөний нээлттэй уралдаанд өөрийн зураг, макетаа явуулж, 50 төгрөгөөр шагнуулж явсан бөгөөд  хожмоо олон олон барилгыг сүндэрлүүлжээ. 

10 жилээ, дараа нь МУИС-ийн гадаад хэлний Бэлтгэл ангиа төгсөөд ч архитектурын сургуулийн хуваарь байсангүй. Хамгийн дөхүү нь гэж Польшид мебелийн технологи инженерийн хуваарь авчээ. Гэвч зуныхаа амралтаар, сумандаа дэмий сэлгүүцэн, хилийн дээс алхах гэж буй намрыг хүлээлгүй хамгийн олон архитектор, инженерүүд ажилладаг, тухайн үедээ том нь болох Улсын барилгын зургийн төв институтэд 1 жил ажиллаж дадлагажих, дараа жил нь хүссэн мэргэжлээрээ сурах боломжийг хайхаар нийслэл хотоо зорьжээ. Ингээд дээрх Зургийн институтын удирдлагуудын хаалгыг сахин учирласаар 1973 оны намар Д.Өлзийхишиг даргатай Нэг маягийн зургийн товчоонд дагалдангаар орж,   гадны сургуулиудад боловсрол эзэмшсэн тухайн үеийн сор архитекторуудын гарын үзүүрт гүйж мөн ч их зүйлийг сурсан гэдэг. Мэргэжлийн ах, эгч нараасаа зөвлөгөө авч, хүсэл мөрөөдөлдөө хүрэхийн тулд тууштай тэмцэж, дараа жил нь ЗХУ-ын Ташкантын Политехникийн дээд сургуулийн Архитектурын ангид суралцжээ. 

Тэрээр шинэ барилгын ерөнхий концепцоо гаргахдаа шинэ санаа, онцгой шийдлийг бий болгохын тулд тухайн байршлын нийгмийн байдал, ирээдүйн төлөв, эдийн засаг, техник технологийн боломж, урлаг, гоо зүй гээд олон талаас нь харж судалдаг бөгөөд эскиз,  зургуудаа гараар зурдаг нэгэн. Олон төсөл дээр зэрэг ажиллах үедээ ерөнхий санаа, шийдлээ  богино хугацаанд гаргаж, чиглэл бүрийн мэргэшсэн архитекторууддаа өгч багаар ажилладаг нь түүний арга барил. Энгийн, цэгцтэй, хэзээд үнэ цэнээ алдахгүй, нийгмийн сайн сайхны төлөө чиглэсэн бүтээлүүдийг гаргах нь түүний баримталдаг зарчим юм. 

Архитектор Ө.Ганболд гуай өөрийгөө тодорхойлохдоо “Би улс төр, нийгмийн өнөө, ирээдүйн амьдрал, юуны өмнө суурьшил, хотжилтыг маш их сонирхдог боловч цэвэр бүтээгч, техник сэтгэлгээг эрхэмлэдэг бусдыг удирдан хошуучлах, даргалах, манлайлах чадвар мөхөс учраас урдаа байгаа ажлаа чин сэтгэлээсээ хийж, нийгмийн сайн сайхны төлөө ажиллахыг хүсдэг энгийн нэгэн архитектор хүн” хэмээсэн юм. 

Түүнтэй цөөн үгээр 

Та нийт хэдэн зураг төсөл гаргасан бэ? Үүнээс хэд нь биежиж бүтээл болов? 

Хийсэн бүтээлийн тоо гэвэл 400 орчим болно. Үүнээс баригдсан, барилгажаагүй, концепт гаргасан, уралдаанд явуулсан, одоо баригдаж байгаа гэх мэт олон төрөлд ангилагдана. Архитекторуудын бүтээлийн их багыг тодорхойльё гэвэл зохиож хэрэгжүүлсэн барилга байгууламжийн нийт шалны талбайгаар нь илэрхийлэх нэг арга байж болох юм гэж боддог. 16 давхар орон сууц, 2 давхар хаусын аль аль нь “нэг барилга” гэж тоологдох боловч зарцуулагдах цаг хугацаа, хүч, оюун, бүтээн байгуулалтынхаа хэмжээгээр тэс өөр шүү дээ. 

Одоо олон зүйл өөрчлөгдөж байна. Намайг залуу байхад бүх зургийг гараар зурдаг байсан учраас нэг бүтээл удаж байж гардаг байлаа. Харин одоо комьпютераар машиндаж байна даа. /инээв/ Тиймээс өнөөгийн залуу архитектор, инженерүүд ажлаа зөв төлөвлөж чадвал богино хугацаанд илүү олон бүтээл тууривах  орчин нөхцөл бүрдсэн  байгаа. 

Хуучин цагт төлөвлөгөөний дагуу тогтсон хугацаанд тухайн ажлыг хийж дуусгах боломж нь олддог, тогтолцоо нь ажлыг дуусгахын төлөө байж. Харин одоо бол манай ажлын алхам тутам дүрэм журам нэртэй  “ажлын садаа, үрэлт” арай л их болжээ.  Тиймээс олон төсөл янз бүрийн шалтгаанаар гацаж байна. Ингээд бодохоор дүндээ дүн ч юм болов уу. 

Архитектор хүнийхээ хувьд баримталдаг зарчим юу вэ? Зураг төслөө гаргахдаа юун дээр илүү төвлөрч ажилладаг вэ? 

Нас нэмэх тусам ухаан нэмнэ гэдэг. Баримтлах зарчим маань амьдралын явцад өөрчлөгдсөн. Залуу байхдаа гадны хөгжилтэй орнуудын өвөрмөц, онцгой дизайнтай барилгуудыг хараад түүн шиг бүтээлийг Монголдоо барихыг маш их хүсдэг байлаа. Өөрөөр хэлбэл харагдах байдалд ихээхэн ач холбогдол өгдөг байлаа. Одоо бол хот, нийгмийн хөгжил дэвшил, тухайн захиалагчийн ашиг сонирхлыг өөрөөс ч илүү томоор харж нийцүүлэхээс гадна зөв төлөвлөлт, зөв зүйл хийхийн төлөө ажиллахыг зарчим болгодог. 

Миний бодлоор барилгыг гаднаас нь харахад эмх цэгцтэй, цэвэр цэмцгэр, хэтэрхий моод хөөгөөгүй, гоо зүйтэй байх ёстой гэж үздэг. Цаг үеийн моодийг хэт хөөвөл барилга маань 10-30 жилийн дараа сонирхолгүй, бүр эвгүй ч харагддаг тохиолдол байдаг. Мөн манай улсын хувьд цаг хугацаа, эдийн засгийн хэмнэлээ тооцож, илүү зардалгүй хэрнээ хүнд хэрэгцээтэй байх барилгыг бүтээх шаардлага тулгардаг.  Хэрвээ би Арабын Эмиратын архитектор байсан бол хүмүүсийг цочроохоор, онцгой, сонин содон барилга барих байлаа. Гэвч манай улсын хувьд энэ боломжгүй учир нөхцөл байдалтай тохирч, уялдаж л ажиллана даа. Захиалагч нар газраа маш үнэтэй худалдан авдаг учир багахан зайг ч  ашигтайгаар төлөвлөх ёстой болдог.  

Ер нь барилга, эзлэхүүнт байгууламж гэдэг хот, хот төлөвлөлтийн нэгээхэн жижиг элемент юм. Үүнээс илүүтэйгээр хот төлөвлөлтөд их санаа зовж байна. Тиймээс сүүлийн 30-аад жилийн хугацаанд хот төлөвлөлтийн чиглэлээр илүү ажиллан, бухимдаж, энэ чиглэлийн үйл явдлуудад идэвхтэй оролцохийг хичээж байна.  

Барилга бол 50-100 жилийн настай. Цаг хугацаа болон олон шалтгааны улмаас буулгагдаж үгүй болно. Харин хот, түүний замууд үлдэнэ. Би архитектор залуусаасаа “200 жилийн дараа манай Улаанбаатараас юу нь үлдэх вэ” гэж асуудаг юм. Түүхэн дурсгалт барилгыг зориудаар хамгаалж, засан сэргээж үлдээж болох юм. Харин одоогийн замын тэнхлэгүүд байсаар байх болно.  Өөрөөр хэлбэл Энх тайвны өргөн чөлөө маань мөнхөд орших байх. Тиймээс манай хотод хуучнаас гадна шинээр замын тэнхлэг, коридор нээн гаргах нь ирээдүйгээ төлөвлөж байгаа маш чухал асуудал юм. 

Сүүлийн үеийн орон сууцууд доороо хоолны газар, эмийн сан, дэлгүүр гэх мэт үйлчилгээний төвтэй байх болсон. Гэвч төлөвлөлт гаргахдаа тухайн үйлчилгээний хэсэгт ямар үйлчилгээ байрлахыг тодорхойлоогүй байж баригдсан хойно нь  “түрээслүүлнэ” гэсэн бичигтэй газрууд олон болж байна? Юун дээр анхаарах ёстой вэ? 

Доороо ахуйн үйчилгээний газруудыг бий болгоход болохгүй зүйлгүй. Гагцхүү дээр нь амьдарч буй оршин суугчдад хүндрэл, хохирол учруулахгүй байх ёстой учраас энэ тал дээр архитекторууд сайн бодолцож үзэх хэрэгтэй.  Янз бүрийн үнэр гаргахгүй байх, гадны олон хүмүүсийг шавуулж, дуу чимээ ихээр гаргахгүй байх гэх зэргийг тооцох ёстой. 

Төвлөрсөн төлөвлөгөөт эдийн засгийн үед хаана юу баригдахыг дээрээс шийддэг байсан бол одоо хувийн секторууд юу хийхээ өөрсдөө шийддэг. Тиймээс тэд богино хугацаанд яаж ашгаа ихэсгэхэв, эдийн засгийн хохиролгүй байх тал дээр илүү бодож байгаа учраас эмийн сан орох уу, ресторан орох уу гэдгийг зураг төслийг зохиох шатанд урьдчилан тооцох боломжгүй байгаа юм. Буруутгах ч аргагүй. 

Уг нь гадны улсуудын замын тор,сүлжээнээс харахад үйлчилгээний газруудаа замын уулзварууд дээр байрлуулж, булан, уулзвараас бусад хэсэгт орон сууц, офис төлөвөсөн барьдаг. Манай улсад ийм боломж байхгүй. Төлөвлөж, зохион байгуулахгүйгээр газраа тараагаад, хуваагаад авчихсан болохоор олгогдсон талбайгаа яаж ашиглавал ашигтай байх вэ  гэдэг өнцгөөс харж байгаа. 

Олон төсөл дээр зэрэг хэрхэн ажилладаг вэ? Нэг төслийн санаа гаргахдаа хэр хугацаа зарцуулдаг вэ? 

Би ерөнхий архитектораар ажилладаг учраас захиалагч талынхаа санал бодлыг сонсоод хот төлөвлөлт, санхүүжилт, техникийн боломжийг нь харгалзан орчинтой нь уялдуулсан барилгын төлөвлөлтийг эхний байдлаар гаргаад, архитектор залуучуудтайгаа цааш нь хөгжүүлж хянах байдлаар ажилладаг. 

Концепцоо гаргахдаа багадаа гурав хоног зарцуулдаг. Ихэвчлэн гараараа татаад л залуучууддаа хуваарилдаг. Зураг төслийн боловсруулт дээрээ хэтэрхий их судалгаа хийж, жижиг чимхлүүр ажил дээр удаан төвлөрч ажиллах нь бизнес талаасаа харахад тохиромжгүй. Цаг хугацаа алдах тусам  ажилтнуудын цалин, татвар нэмэгдээд ямар ч ашиггүй бараг алдагдалтай ажиллах болдог. Би заримдаа ашиг олохгүй байсан ч шинэ бүтээл төрж, залуучуудаа сургаж байна даа гэсэн сэтгэлээр ажилладаг юм. 

Одоо ямар ажил дээр төвлөрч ажиллаж байна? 

 Хувь хүнийхээ хувьд маш гоё газарт өөртөө хаус барихыг хүсэж байна. Мөн манай нутагт нэгэн овоо байдаг. Түүн дээрээ хийх зүйл бий. Санхүүжилт ихээхэн хэрэгтэй учраас дотроо бодож л сууна даа. 

Хамгийн сүүлд баригдаж хэрэгжсэн төсөл гэвэл энэ өвөл ашиглалтад ороод байгаа Хан-Уул дүүргийн 18-р хороонд байрлалаа олсон “Токио таун” гэж хотхон байгаа. 2021 оны “Шилдэгийн Шилдэг” хэмээх өргөмжлөл хүртлээ. Одоо хэд  хэдэн төслүүд дээр ажиллаж байна.

“Токио таун” - ы зураг төслийг зохиохдоо юун дээр илүү анхаарч ажилласан бэ? 

Оршин суугчдын тохь тух маш олон зүйлийг зөв шийдсэнээр бий болдог. Ялангуяа нэг бус барилгыг цогцолбор болгон төлөвлөх амаргүй. Алдвал засах боломжгүй, хэрэв буруу төлөвлөсөн бол Захиалагч, оршин суугчдаас алдаагаа нуух, тэднийг хуурч тайвшруулахаас өөр арга үлдэхгүй, нэр хүндээ алдаж, дарамтад орох байх. Би залуучуудынхаа хамтаар “Эрин” хороололын зураг төслийг бас зохиосон юм. Тэнд, газар нь том байсан тул барилга хоорондоо илүү зайтай, ерөнхийдөө “хороолол” хэлбэрийн тавиу орчныг төлөвлөсөн. Харин “Токиогийн” хувьд харьцангуй бага талбайд бүх хэрэгцээг багтаах шаардлагатай тулсан байгаа. Ингэснээр хотхоны эдэлбэр газар бараг “99” хувь ашиглагдаж зоорийн түвшинд шороотой зай үлдээгүй юм. Энэ өндөр нягтралыг эерэг шинжтэй болгохын тулд бусад бүх элементийг маш сайн боловсруулахыг хичээсэн. Өөрөөр хэлбэл олгогдсон талбайг маш оновчтой зөв ашиглахыг чухалчлахын   зэрэгцээ өндрийн төлөвлөлт дээр ихээхэн анхаарсан. Орон сууц, үйлчилгээний төв, хүүхдийн тоглоомын талбай, гаднаасаа харагдах байдал, өндрийн төлөвлөлт, хавтгайн төлөвлөлт,  дотоод орон зайн төлөвлөлтийн соёл гээд аль алийг нь сайн бодолцсон. 

Доороо үйлчилгээний газруудтай учраас ихээр гарах хог хаягдлыг цэгцтэй, цэвэрхэн байлгах, ачаа бараа тээвэрлэх автомашиныг саадгүй зорчих нөхцлийг нь орхигдуулаагүй байгаа. Үүнээс гадна газар доор болон дээр гарааштай бөгөөд гаднах гарааш дээр хүүхдийн тоглоомын талбай байхаар төлөвлөсөн. Одоо амьдарч байгаа хүмүүс тун сэтгэл ханамжтай байгаа нь сайн төсөл болсон гэж бодож байна. 

Төлөвлөлт 

Уг хотхоны ерөнхий төлөвлөлтийг “Жапан таун” хотхоны ерөнхий төлөвлөгөөтэй уялдуулж боловсруулсан. Хотхон нийтдээ 222 автомашины зогсоол бүхий 580 айлын орон сууцтай бөгөөд 7 блок, 9 орц бүхий 16 давхар 4 барилгаас бүрдэж байгаа. Айл бүрийг өөрийн дулаан зогсоолтой, 3, 4, 5 өрөөтэй, нэг орцондоо 2-4 айлтай байхаар зохион төлөвлөсөн байгаа.  

Айл болгон нар үзэх, голын тоглоомын талбайруу харьцах боломжийг бүрдүүлж төлөвлөлтийг хийсэн бөгөөд орон сууцны хотхоны голын хэсгийг автомашингүй, зөвхөн оршин суугчид, хүүхдүүд тоглох, амрах хэсэг байхаар тооцсон. 

Манай Токио хотхоны архитектур эзлэхүүн төлөвлөлттэй яг ижил төлөвлөлт  бүхий өөр хотхон байхгүй тул өөрийнхөөрөө давтагдашгүй болж байгаа юм. Барилгын гадна фасадыг гоё болгож хөгжүүлэх чиглэлээр “Ричмон” ХХК бидэнтэй ажилласан болохыг мөн дүрьдмаар байна. 

Тоглоомын талбайн  зохион байгуулалт план 

Огтлол 

Манай Токио хотхоны архитектур эзлэхүүн төлөвлөлттэй яг ижил төлөвлөлт  бүхий өөр хотхон байхгүй тул өөрийнхөөрөө давтагдашгүй болж байгаа юм. Барилгын гадна фасадыг гоё болгож хөгжүүлэх чиглэлээр “Ричмон” ХХК бидэнтэй ажилласан болохыг мөн дурдмаар байна.

Гараашийн зохион байгуулалт 

Г.СУВД-ЭРДЭНЭ