Бид түрүүчийн дугааруудад бид эрчим хүчийг яагаад хэмнэх ёстой болон түүнийг мэргэжлийн багаж ашиглалгүйгээр өөрийн биеэр тодорхойлох боломж мөн эрчим хүчний алдагдал буюу дулааны энергийн алдагдал, түүний төрөл, голлох шалтгааны талаар ерөнхий ойлголттой болсон билээ.

Эрчим хүчний хэмнэлтийг ойлгож, амьдралдаа ашиглах нь №1

Эрчим хүчний хэмнэлтийг ойлгож, амьдралдаа ашиглах нь №2

Цаашлаад эрчим хүчний хэмнэлт буюу бидний эхний нийтлэлд дурдсанаар энергийг тогтвортой хадгалах тухай асуудал нь хэр өргөн цар хүрээтэй ойлголт болох талаар мэдэж авцгаая.

Эрчим хүчний хэмнэлтийг үр ашиг өндөртэй байлгая гэвэл дараах бүрэлдэхүүн хэсгүүдийг судалж мэдсэн, хэрэгжүүлсэн мөн дадалтай болсон байх ёстой.

1. Эрчим хүчний хэмнэлттэй төлөвлөлт
2. Оновчтой материалын сонголт
3. Чанартай гүйцэтгэл
4. Эрчим хүчний хэмнэлттэй дадал, автоматжуулалт
5. Зүй зохистой ашиглалт болон тогтмол үзлэг, үйлчилгээ
6. Хүрээлэн буй орчиндоо эерэг нөлөө үзүүлэх

А. Хандлага: Бид эрчим хүчний хэмнэлттэй, пассив эсвэл ногоон барилга байх ёстой гэж ярихаас өмнө барих гэж буй барилга, орон сууцыг “амьд организм” бүтээх гэж буй мэтээр хандах нь хамгийн зөв юм. 

Учир нь ингэж сэтгэж чадвал бид түүнийг хамгийн түрүүнд таатайгаар төлөвлөж, хамгийн боломжит материалаар бүтээж, хамгийн чанартайгаар гүйцэтгэж, ухаалаг ашиглах нь гарцаагүй. Тиймээс аливаа нэр томьёонд захирагдаж сайтар судлагдаагүй эсвэл ухаж ойлгоогүй зүйлийг амьдралд хагас дутуу хэрэгжүүлэх нь шал өөр үр дүнг бий болгоно.

Б. Газар сонгох: Барих гэж буй байшиндаа ямар газар сонговол сайхан байх вэ? гэж хамтдаа сэтгэцгээе. Хэрэв таны төлөвлөж буй байшин амьд организм бол юуны түрүүнд түүнд үерийн усанд автчихгүй атлаа холын бараа харах боломжтой аль болох тэгш газар байвал түүнд таалагдах нь гарцаагүй.  Хоёрдугаарт сонгосон газар маань нарны гэрэлд ээвэр, салхи шуурганд бага өртдөг байвал их сайн. 

Тухайн газар луу ороход зам харгуй төвөгшил багатай, ойр орчны барилгууд цэгцтэй төлөвлөлттэй, нэг нэгийгээ сүүдэрлэхгүй, хэт ойртоогүй байвал мэдээж давуу тал. Цахилгаан шугам сүлжээнд холбогдох боломжтой, цэвэр усны хэрэгцээгээ гүний эсвэл төвийн байдлаар шийдэх боломжтой, ариутгах татуургын усыг зайлуулах төвийн шугам, цэвэрлээд зайлуулах судаг жалга эсвэл соруулах үед чөлөөтэй хүнд даацын машин орох гарах гарцтай бол бүүр янзтай. Мэдээж дээрх бүгд захиалсан юм шиг таарах боломж хомс ч аль болох сул хөрстэй газар, ил задгай газар, хэт нам, хэт өндөрлөг газар, нар бага тусдаг газруудыг сонгохгүй байх нь хожим учирч болох хүндрэлүүдээс зайлсхийх боломж олгоно. 

В. Төлөвлөх: Юуны өмнө барилгаа ямар материалаар барих вэ? гэдгээс илүү ямар хэлбэртэй байх вэ? гэдэг асуултад зөв хариулах нь их чухал.

Архитектур төлөвлөлтийн үндсэн зарчмын дагуу барилга, байгууламжууд хэдий чинээ цомхон хэлбэр дүрстэй байна төдий чинээ бага дулаан алдана, бага эрчим хүч хэрэглэнэ гэж үздэг. Энэ нь юу гэсэн үг вэ гэвэл бид аль болох өнцөг булан багатай, зөв хэлбэртэй, архитектурын элдэв хийц хэсэглэл багатай байхыг сонгоно тэр хэрээрээ эрчим хүчний хэрэглээ бага шаарддаг байшинтай болох боломжтой. 

Барилгын сонгосон геометр хэлбэр хэмжээ барилгын эрчим хэмнэлтэд дараах нөлөөтэй байдаг. 

Тэгш өнцөгт зөв хэлбэртэй барилгын дулаан эрчим хүчний хэмнэлтийг 100 хувь гэж үзвэл гэр хэлбэртэй (зураг 1) барилга 17-22 хувь хүртэл, цилиндр хэлбэртэй (зураг 2) барилга 3-6 хувь хүртэл, харин гурвалжин хэлбэртэй (зураг 3) барилга 2-4 хувийн тус тус тэгш өнцөгт хэлбэртэй барилгаас илүү эрчим хүчний хэмнэлттэй байдаг байна.

Зураг 1

      Зураг 2                       

   Зураг 3

Харин өрөөний хуваалт, зохион байгуулалтын хувьд барилгыг аль болох нэгдмэл, компактын төлөвлөх нь эрчим хүчний хэмнэлтэд илүү ээлтэй байж болохыг   (Зураг 4) харуулав.

  Зураг 4

Энэхүү барилгын хэлбэр хэмжээ, эрчим хүчний хэмнэлтийн уялдааны хамаарал дээвэрт мөн адилхан боловч дээврийн хөндийтэй барилга, хөндийгүй барилгаас илүү дулаан байдаг зүй тогтол бас бий. Учир нь дотор агаарын температур, гадна агаарын температур хоёрын шууд хамаарал нь дээврийн хөндий хийснээр тусгаарлагдаж даралтын зөрүү багасдаг байна. Дээврийн хөндий нь (Зураг 5 ) хүн орж ажил үйлчилгээ хийх боломжтой хэмжээний л зай талбайтай байхад болох бөгөөд заавал ашиглалттай байх шаардлага үгүй.Зураг 5

Цонхны төлөвлөлт бас эрчим хүчний хэмнэлттэй барилгад их чухал. Ялангуяа сүүлийн үед амины орон сууцны барилгад том цэлгэр, олон хуваалттай цонх төлөвлөх хандлага их гарч байна. Хэрэв ийм тохиолдолд цонхны хуваалт, нээлхийг аль болох бага төлөвлөх нь дулаан алдагдал илүү бага нөхцөлийг бүрдүүлдэг байна. Учир цонхны рам бол цонхны хувьд дулаан алдагдалын хамгийн гол цэг нь болдог аж. Доорх зурагт (Зураг -06) цонхны 3 төрлийн ижил хэмжээ, талбайтай хувилбар байгаа бөгөөд хэрэв С цонхны эрчим хүчний алдагдал нь 100 хувь гэж үзвэл В цонх 84 хувь, А цонх 72 хувь хүртэл тус тус байдаг байна.

 Зураг 6

Барилгын фасадны өнгө бас барилгын эрчим хүчний хэмнэлтэд чухал нөлөөтэй. Жишээлбэл хар бараан өнгө дулааныг илүү өөртөө шингээж удаан хадгалдаг бол цайвар, цагаан өнгөнүүд дулааныг шууд ойлгож тун бага хэмжээний дулааныг өөртөө шингээдэг байна.

Доорх зурагт өнгө болон дулаан шингээлт хоёрын хамаарлыг харуулав.

 Зураг 7

Барилгыг оновчтой байршуулах нь мөн эрчим хүчний хэмнэлтийн салшгүй нэг хэсэг. Учир нь нар бол барилгад байгалийн аргаар дулаан шингээх (Зураг 8) шилдэг халаалтын эх үүсвэр билээ. 

Иймд манай нөхцөлд нар баруун урдаас мандаж зүүн хойш жаргадаг буюу нарны шууд тусгал авах урд зүг рүү гол цонх, хүн голцуу ажиллаж амьдрах өрөөнүүдийг харуулж (Зураг 9) төлөвлөх нь оновчтой юм. Ийнхүү нарны тусгалыг барилгад оновчтой тусгаж, дулааныг шингээхээр төлөвлөснөөр эрчим хүчний хэмнэлтийг 10 хүртэл хувиар нэмэгдүүлэх боломжтой.

Зураг 9

Мөн төлөвлөлтийн хувьд зочны өрөө, хүүхдийн өрөө, ажлын өрөө, гал тогоо гэх мэт байнга хүн байдаг өрөөнүүдийг барилгын нүүрэн талд төлөвлөж харин унтлагын өрөө, ариун цэврийн өрөө, агуулах гэх мэт өрөөнүүдийг барилгын хойд хэсэгт буюу нар ээвэрлэлт бага хэсэг рүү төлөвлөж өгөх нь зүйтэй. (Зураг -10)

Ийнхүү төлөвлөснөөр халаалтын зардалыг өвлийн цагт 30 хүртэл хувиар хэмнэх ба дулааны энергийг илүү удаан барих боломжийг барилгад өгөх юм.

Мөн түүнчлэн амины сууц руу ороход манайхны нэрлэдгээр үүдний өрөө буюу гонх, тамбур гадныхан нэрлэдгээр “air lock” буюу “агаарын түгжээ”  өрөө нь заавал төлөвлөж байх ёстой хэсэг юм. Энэхүү өрөө нь барилгын дотор агаарын орчныг гадна агаарын орчинтой шууд харьцахаас сэргийлж байх үүрэгтэй.  Хүн барилга руу ороход түүнийг дагаж орж ирсэн хүйтэн агаарын урсгал тухайн өрөөнд түгжигдэн улмаар барилгын дулаан агаартай холигдон аажмаар өрөөний температурт очин хүн барилга руу орохоор дотор хаалга нээх үед даралтын зөрүү аль болох бага үүсэх нөхцөлийг бүрдүүлдэг байна. 

 Зураг 10