“Говь Цамхаг” ХХК Өмнөговь аймагт байгуулагдаж, 2022 онд 10 жилийн ойтойгоо золгож буй. Хоёр ажилтантай эхэлж байсан компани эдүгээ 100 гаруй хүнийг ажлын байраар хангаж, олон улсын стандартын дагуу бетон зуурмаг үйлдвэрлэн, Өмнийн говийн бүтээн байгуулалтад гар бие оролцож байна. 

Өмнөговь аймаг байгалийн баялаг ихтэй. Тэр хэмжээгээр манай нутагт бүтээн байгуулалтууд өрнөх нь тодорхой байсан. Оюу толгой зэрэг том төслүүд хэрэгжиж эхэлснээр олон улсын маш олон стандарт шинээр нэвтэрч эхэлсэн. Илүү өндөр чанарын шаардлагууд нэвтэрч хэрэгжиж байна. 

“Говь Цамхаг” ХХК ч гэсэн шилдэг нь байх, олон улсад тавигддаг шаардлагуудыг хангасан чанартай үйлдвэрлэл явуулахын төлөө өнгөрсөн арван жилийг зарцуулсан. Бид Даланзадгадад баригдсан Арслан хорооллоос ажлын гараагаа эхэлж нийгмийн дэд бүтэц, орон сууц, инженерийн дэд бүтэц, зам тээврийн сүлжээний дэд бүтцийн 50 орчим төсөлд амжилттай оролцоод байна. 

Тус компанийн Ерөнхий захирал Заяатын Мөнхбаттай ярилцлаа  

Өмнөговь аймгийн хүн ам нэмэгдэхийн хэрээр барилга орон сууцны хэрэгцээ эрэлт өндөртэй болж байгаа болов уу? 

Өмнөговь аймаг 15 сумтай, хүн ам нь 73 мянга орчим. Манай нутагт хэрэгжиж байгаа төслүүдэд шаардагдаж байгаа ажлын байртай харьцуулбал маш бага. Том төслүүдийн ажилтнуудын ихэнх нь Улаанбаатар хотоос очиж ээлжээр ажилладаг. Гэхдээ сүүлийн үед хот суурин газрын бохирдол гээд олон хүчин зүйлээс болоод ээлжээр ажилладаг хүмүүс орон нутагт суурьших сонирхолтой болж байгаа нь ажиглагдаж байгаа. Аймгийн төв Даланзадгад, Таван толгойн орд газар байдаг Цогтцэций, Оюу Толгой байршдаг Ханбогд сумдууд хөгжлийн төлөвлөгөө, хот байгуулалтын мастер төлөвлөгөө боловсруулаад хэрэгжүүлж эхлээд явж байна. Зөвхөн орон сууц гэхгүй оршин суугчдын хэрэгцээг хангах үүднээс цогцоор нь буюу нийгмийн дэд бүтэц болох цэцэрлэг, сургуулийг ашиглалтад оруулж, шинээр барьж эхэлсэн. Үүнийг дагалдаад зам, инженерийн сүлжээ бас төлөвлөгдөн тавигдаж байна. Манай компани л гэхэд орон сууцны 16, сургууль цэцэрлэгийн гурав, боловсрол соёлын гурав гээд нэлээд төслүүдэд оролцсон. Хамгийн сүүлд Даланзадгад сумын Багшийн хөгжлийн ордны төслийг дуусгаж шинэ оны өмнө ашиглалтад оруулсан. Даланзадгад сум асар хурдацтай барилгажиж байгаагийн нэг тод жишээ нь орон сууц, оффисын талбайн эрэлт юм.  

Танай компани олон улсын стандартыг хэрэгжүүлэхээр ажилладаг гэсэн. Энэ тухай ярихгүй юу?

Бид анх Францын зураг төслөөр Турк улсын инженерүүдтэй хамтран хэрэгжүүлсэн 200 айлын орон сууцны хотхоны төсөлд туслан гүйцэтгэгчээр оролцсон юм. Гадны инженерүүдтэй ажиллаж их зүйл суралцсан. Нэг ёсондоо бидний хувьд бараг л гадаадын дээд сургууль төгсөж, дадлагажсантай адилхан байсан гэж болно. Нэг талаас сорилт, нөгөө талаас маш их боломж нээж өгсөн дөө. Олж авсан туршлага дээрээ суурилаад бид хөгжүүлэлтийн төлөвлөгөө гаргаж олон удаа туршилт хийж үйлдвэрлэдэг бетоны маркийн төрлийг нэмж чадсан. Үйлдвэрлэлийн чанарыг тогтмол болгосноос гадна бид хүн хүчний хөгжүүлэлт, боловсролд анхаарал хандуулж компанийн хэтийн бодлогыг шинээр тодорхойлж зохион байгуулалт хийж зорилгодоо хүрэхийн төлөө ажиллаж байна. 

Зам дагаж хөгжил гэдэг. Танай компани Тавантолгой-Гашуунсухайтын чиглэлийн төмөр замын төсөлд оролцож байгаа. Энэ төсөл танай компанид ямар үр өгөөжөө өгөв? 

Тавантолгой-Гашуунсухайтын чиглэлийн 240 км зам бол улс орны хувьд маш том дэд бүтцийн төсөл. Монгол улсын төмөр замын дотоодын нэгдсэн сүлжээг өргөжүүлж, ашигт малтмалын томоохон ордуудыг ашиглах, тэдгээрийн бүтээгдэхүүнийг экспортлох болон боловсруулан экспортолж улсын эдийн засаг, нийгмийн хөгжлийг хурдасгах, ирээдүйн тогтвортой хөгжлийг хангах  зорилгоор 2010 онд УИХ-аас “Төрөөс төмөр замын тээврийн талаар баримтлах бодлого”-ыг баталсны дагуу төмөр замын энэ төсөл олон жилийн дараа хэрэгжиж байгаа юм. Өөрийн аймгийн нутаг дэвсгэр дээр энэ том бүтээн байгуулалт хийж байгааг харах, тэр дундаа өөрсдөө оролцож байгаадаа бид маш их талархаж, хийсэн бүтээснээрээ бахархаж байгаа. Өнгөрсөн хоёр жилийн хугацаанд бид бетон зуурмагийн дөрвөн үйлдвэр ажиллуулж С15-50 маркийн 19,962 м³ бетон үйлдвэрлэсэн. Орон нутгийн компанийг сонгож ажиллуулсан төслийн ерөнхий гүйцэтгэгч Бодь Интернэшнл компанид бид талархаж байгаагаа хэлэх ёстой. Бидэнд боломж олгохын сацуу орон нутгийн  иргэдийг ажлын байраар хангаж, нэмүү өртөг бий болгож, тэр хэмжээгээр орон нутгийн төсвийн орлогыг нэмэгдүүлсэн. Төмөр зам ашиглалтад орсоноор зам дагуух өртөө, ачих, буулгах талбай байгуулагдаж, төмөр замын засвар гээд тэр болгонд ажлын байр бий болно. Энэ бол орон нутгийн хөгжлийг хурдасгаж, хөдөөнөөс хотыг чиглэсэн нүүдэл багасах эерэг нөлөөтэй зүйл гэж би хардаг. 

Ажил болгон нэг төрлийн сорилт байдаг. Бид чаддаг гээд ханах биш харин ч илүү ихийг суралцаж, өөрсдөдөө илүү их шаардлага тавьж байж хөгжих нь дамжиггүй. “Говь Цамхаг” ХХК судалгаа, хөгжлийн зардлыг тусад нь суулгаж энэ чиглэлээр олон янзын туршилт хийж байгаа. Өвлийн бетон, шүршмэл бетон гээд бидэнд суралцах, бас өөрсдийгөө хөгжүүлэх, сорих зүйл их байна. 

Та судалгаа, хөгжүүлэлт гэж олон удаа дурьдлаа. Дэлгэрүүлж ярихгүй юу? 

Гадаад улс орнуудын өндөр барилгууд, туннелиүд, тэр дундаа усан дотор барьсан барилга байгууламжуудыг та олон удаа харж үзсэн байх. Энэ бүх барилга байгууламжууд инженерчлэлийн тооцоо, судалгаан дээр үндэслэгдсэн байдаг. Хүмүүс бетон зуурмаг үйлдвэрлэх хялбар гэж боддог байх. Олон улсын стандартаар, тэр дундаа өндөр маркийн бетон зуурмаг үйлдвэрлэхэд Монголын нөхцөлд хүндрэлтэй. Манай Өмнөговьд ус ховор, тэр бүр хайрга, дайрга, элс гээд бетон үйлдвэрлэхэд шаардлагатай дүүргэгч түүхий эдийг угаах боломж хомс, бараг байхгүй.

Говь нутаг учраас тоос шороо ихтэй, дээр нь зун хэт халуун байдаг учраас бетоны температурыг тохируулах, түүхий эдийн шороо тоосыг бууруулах, чийгшлийг барих гээд олон хүчин зүйлийг тооцох шаардлагатай болдог. Дээр нь говийн ус маш өндөр хатуулагтай болохоор ашиглах усны шинж чанарыг тооцох хэрэгтэй. Энэ болгоныг тооцох, турших, стандарт, чанар хангах нь судалгаа, хөгжүүлэлтийн ажил. Судалгаа, хөгжүүлэлтийн чиглэлээр бидний эхлүүлээд байгаа нэг том ажил бол Өмнөговь аймгийн нутаг дэвсгэр дээрх түүхий эдийн мэдээллийн сан бий болгох зүйл. Түгээмэл тархацтай ашигт малтмал гэдэгт хайрга, дайрга, элс хамаардаг. Бид аймгийн нутаг дэвсгэрт байгаа түгээмэл тархацтай ордуудын судалгаа хийж ордын онцлог, нөөцийн бүртгэлийг хийж эхлүүлсэн. Элсний хувьд говийн голын сайр дагуу л байдаг. Говийн гол гэхээр гайхаж магадгүй. Бороо усны дараа гадаргуу дээр урсдаг голууд манай нутагт бий. Гэхдээ ховор. Байгаль орчин, экологийн тэнцвэрийн үүднээс голын сайрын элсийг ашиглах нь маш буруу. Говийн байгаль маш эмзэг, цөлжилт хурдацтай явж байгаа болохоор бид цаашид байгалийн элснээс татгалзаж механик элс ашиглах төлөвлөгөөтэйгөөр туршилт явуулж байгаа. 

Бетон зуурмагт нэмэлт бодис ашигладаг нь бас стандарт, чанар хангах боломжийг олгодог. Бетоны нэмэлтийн түүхийг уншиж байхад аль Ромын эзэнт гүрний үед буюу 1500-2000 гаруй жилийн өмнө эртний ромчууд бетоны нэмэлт ашигладаг байсан гэж өгүүлсэн байдаг. Орчин үед гэвэл анх 1950-аад оноос хэрэглэж эхлээд ASTM бетон зуурмагийн нэмэлт бодисны анхны стандартыг 1962 онд батлуулсан байдаг. Монгол улсын хувьд 1990-ээд оны дундуур өвлийн бетоны нэмэлтийг ашиглаж эхлээд одоо өргөн хэрэглээнд орсон. Маш олон төрлийн нэмэлт бодис байдгаас барилга байгууламжийн загвар, дизайн, хийц, орчны нөхцөл, цаг агаар, түүхий эдийн гээд олон хүчин зүйлийг харгалзан үзэж туршилт хийж стандарт хангасан бетон зуурмаг үйлдвэрлэдэг. Энэ бүхэн шинжлэх ухаанд суурилсан хөгжих үйл явц.  

Та чанарын асуудлыг хөндлөө. Монгол улс, тэр дундаа Улаанбаатар хот, мөн том төсөл дагасан суурин газрууд эрчимтэй барилгажиж байгаа. Баригдаж байгаа барилга байгууламж бүр стандартын дагуу баригдаж байгаа гэж бид ойлгодог. 

Зөвхөн барилгын стандарт биш л дээ. Барилга байгууламжийг барьж байгаа бараа материал бүгд л стандарт хангасан байх ёстой. Манайх бетон зуурмагийн үйлдвэр учраас бетон зуурмагийн стандарт дээр жишээ авч ярья гэж бодож байна. Бетон зуурмагийн стандартыг судлаж бид Япон, Турк, Солонгос, Хятад гээд олон орноор явж стандарт, туршлага судалсан. Япон гэхэд газар хөдлөлийн идэвхжлийн өндөр бүс нутагт тооцогддог учраас аливаа барилга байгууламжийг барихдаа орон нутгийн онцлогт тохирсон стандартыг хэрэгжүүлдэг. 1924 онд анх газар хөдлөлийн тэсвэрийн стандартыг баталснаас хойш зургаан удаа шинэчилсэн байдаг. Японы барилгууд 5-7 магнитудад тэсвэртэй байх ёстой гэсэн заалттай юм байна лээ. Үүний зэрэгцээ өндөр барилга их баригдсантай холбоотойгоор тодорхой өндрөөс дээших барилгын хяналтын давхар шалгаж баталгаажуулдаг. Бетон зуурмаг барилгын салшгүй хэсэг, бетоны стандарт дагалдаад шинэчлэгддэг гэсэн үг. Турк улс барилгын салбарын 37 мянган гаруй стандартыг хэрэгжүүлдэг, дээр нь Евростандартыг хэрэгжүүлдэг улс. Энэ 37 мянган стандарт гэдэгт заавал баримтлах ёстой төрийн байгууллагаас баталсан стандарт, сайн дурын буюу улсын стандартыг давсан олон улсын стандарт багтдаг. Харьцуулбал манай барилгын салбарын стандарт маш цөөн, дээр нь стандартын хэрэгжилтийн хяналт сул. Бид Босфорын хоолойг дамнасан буюу усан доогуур тавигдсан туннелийг үзэж сонирхож байсан. Хоёр давхар замтай Евразийг холбосон энэ туннелийг бетон зуурмаг талаас нь бид судласан. Би яагаад энэ жишээнүүдийг дурьдаад байна вэ гэхээр ерөөсөө л улс орнууд нөхцөл байдлаас шалтгаалаад стандартуудыг тогтмол шинэчилж байдаг, дээр нь хэрэгжилтийг маш сайн хангадаг. 

Монголд олон салбар хөгжиж байгаа ч гэсэн нэг нэгнийгээ дагаж их шуурдаг. Барилгын салбар ч бас ялгаагүй. Зөвхөн бетон зуурмагийн компани гэхэд л маш олон болсон. Зөвхөн Барилга хөгжлийн төвийн мэдээллээр 2021 оны эцсийн байдлаар 154 бетон зуурмагийн үйлдвэр үйл ажиллагаа явуулдаг байна. Энэ бүх үйлдвэрүүд үнэхээр стандарт хангасан бүтээгдэхүүн гаргаж байгаа эсэх, холбогдох байгууллагууд хянаж байгаа эсэх нь эргэлзээтэй. Цаг хугацааны явцаар шилэгдээд сайн нь үлдэх л байх. Жишээлбэл, 2013 онд ОБЕГ Жайка-тай хамтраад газар хөдлөлтийн гамшгийн үнэлгээ гаргасан тухай би уншиж байсан. Улаанбаатар хотод 6.5-7.6 баллын газар хөдлөлт болсон тохиолдолд нийт барилга байгууламжийн 20-50 хувь нь нурж, 30-60 мянган хүн нас барж, 200-300 мянган хүн газар хөдлөлтийн гамшгийн хохирогч болох магадлалтай гэсэн тооцоо гаргасан байсан л даа. Гэтэл Улаанбаатар хот газар хөдлөлтийн 7.5 баллын идэвхитэй бүсэд оршдог. Судалгаа хийгдсэн 2013 оноос хойш маш их барилга баригдсан. Тэгэхээр тухайн үед гаргасан тооцоог шинэчилбэл ямар тоо гарах бол.

Говь Цамхаг компанийн хэтийн зорилго юу вэ? 

Аливаа үйлдвэрлэл ажиллах хүчин, түүхий эд, үйлдвэрлэлийн процессын жор буюу ноу-хау-гаас бүрддэг. Дээр нь засаглал буюу зөв удирдлага. Тийм болохоор бүтээгдэхүүн, үйлдвэрлэлийн зорилтоос гадна бид ажиллах хүчиндээ анхаарал хандуулдаг. ХЭМАБ-ын буюу бидний ярьж заншсанаар ХАБ-ын соёл маш чухал. Дан ганц сургалтанд хамруулаад, байнга зааварчилгаа өгөхөөс гадна ХАБ-ыг өдөр тутмын амьдралд хэвшүүлэх ёстой болоод байна. Үүнийг бид тусгайлан компанийн зорилгын нэг гэж баталсан. Тавантолгой-Гашуунсухайтын төсөл дээр 338,432 хүн/цаг осол гэмтэлгүй ажилласан амжилт бидний зорилгоо хэрэгжүүлж байгаагийн нэг илрэл байх. Ажилтнууд маань бага багаар хэвшүүлээд явж л байна. Зөвхөн ажлын талбайд гэлтгүй эрсдэлээс сэргийлж, тооцож, аюулгүй амьдрах чухал. 

Компанийн хэтийн зорилго гэвэл маш их зүйл байгаа. Манай Өмнөговьд ойрын 10 жил бүтээн байгуулалт хийгдэх нь тодорхой, тэгэхээр бидэнд зах зээл байна гэсэн үг. Ковид цар тахал бидэнд их зүйл ойлгуулсан. Хил хаалттай, бараа материал орж ирэхгүй байсан учраас орлуулахуйц дотоодын үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх, дэмжих ёстой гэж зөвхөн монголчууд гэхгүй бусад улс орнууд бүгд ойлгосон байх. Монголд үйлдвэрлэл хөгжүүлэх хэцүү л дээ. Стандарт хангасан бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэхэд нөгөө өмнө хэлсэн хүн хүч, түүхий эд, технологийн ноу-хау хэрэгтэй. Цаг хугацаа, хөрөнгө шаардах хүн хүчийг сургаад, мэргэшүүлээд, дадлагажуулаад авах боломжтой. Технологийн ноу-хауг оруулж ирж болно. Харин түүхий эдийн асуудал хүндрэлтэй. Англиар supply chain буюу ханган нийлүүлэлтийн сүлжээ сайн хөгжөөгүй байна. Бетон зуурмагийн түүхий эд дээр жишээ авья л даа. Элс байлаа гэхэд эхлээд олборлоно, дараа нь шигшинэ, угаана, тээвэрлэнэ гээд ханган нийлүүлэх дамжлага явагдана.  Энд анхаарах нэг зүйл бол яг стандартад заагдсан чанар хангасан элсийг нийлүүлж байна уу гэсэн асуудал байгаа. Нэгэнтээ стандарт хангасан чанартай бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх гэж байгаа бол стандарт хангасан түүхий эд л ашиглах хатуу шаардлагыг нийлүүлэгч, худалдан авагч аль аль нь тавьж энэ жишгийг тогтоох хэрэгтэй. 

Бид үндсэн үйлдвэрлэл болон бетон зуурмагийн үйлдвэрлэлээс гадна бетон зуурмагтай холбоотой дагалдах үйл ажиллагаа явуулж үндэсний үйлдвэрлэгч болохыг зорьж байгаа. 

Говь цамхаг ХХК 

Утас

75108282 99076636

И-мэйл

contact@tsamkhag-group.mn