Бид төмөр савааг галд ойртуулж барихад хэсэг хугацааны дараа асаж байгаа галын өндөр хэм бидний гарт төмөр саваагаар дамжин ирэхийг бид мэддэг. Чухам тэр төмөр савааны хөндлөн огтлол, материалын физик болон химийн шинж чанар, савааны урт, хэлбэр хэмжээ зэрэг нь материалын дулаан дамжуулах чанарыг тодорхойлдог бөгөөд ийм төрлийн дулаан дамжуулалтаас үүдсэн дулаан алдагдлыг энэ хэсэгт ойлгоно. Бүх материал дулаан дамжуулна. Гол нь аль материал дулааныг хамгийн муу дамжуулах вэ? гэдэг асуултад зөв хариулж сонголтоо хийх нь таны сууцны дулааны эрчим хүчийг хэмнэх төлөвлөгөөний нэн тэргүүний ажил байх ёстой юм.

Бид өөрсдөөсөө дулаан ялгаруулж байдаг түүнтэй адил дулааныг агуулж байгаа бүхий л материал дулаан дамжуулахаас гадна ялгаруулна. Хуруугаа цантсан цонхонд хүргэлгүйгээр маш ойрхон байлгахад тэр хавийн цана арилж байгааг та харах болно. Эсвэл халуун зуух, асаж байгаа улайсах ламп бүхий гэрэлд ойртоход та хүрэлцэхгүйгээр дулаан энергийг мэдэрнэ. Энэ үзэгдэл хүйтэн агуулж байгаа материал, биетэд мөн яг адилхан болох үзэгдэл бөгөөд түүний тод жишээ хөргөгч онгойлгоход та үүнийг өөрийн биеэр мэдэрч болно. Тэгэхээр дулаан болон хүйтэн цацраг хэлбэрээр бас шилждэг байх нь. 

Гэхдээ таны сууцанд илэрч болох дулааны алдагдлыг 100 хувь гэж тооцвол цацрагийн дулаан алдагдал 10 хувьд ч хүрэхгүй байж болно. Манай нөхцөлд энэхүү дулаан алдагдал нь голцуу цонх түүний шил, дулаалгагүй төмөр хаалга, хана, хашлага хийц гэх мэт хийц эдлэлд ажиглагдана.

Концвекц гэж физикийн шинжлэх ухааны тайлбараар товчхондоо бол шингэн эсвэл агаар, хийгээр аливаа дулааны энерги дамжих үзэгдлийг хэлдэг. Бидний амьдралд ойрхноор жишээ авбал халуун усыг шугам хоолойгоор дамжуулан радиатороор түгээж халаалтаа шийдэж байгаа үзэгдэл нь конвекцын тод жишээ юм. Халаах хэрэгсэл буюу (Паар) радиаторыг өөрөөр бол конвектор гэж нэрлэдэг нь ч үүнтэй холбоотой. 

Бидний амьдрах орчинд зөвхөн агаар дулааныг өөртөө тээн агаарын их даралтаас бага даралт руу байнга шилжих байдлаар дулаан энергийг зөөж байдаг. Үүнээс үүдэн агаар байнга эргэлдэж түүний температур буурах буцаад нэмэгдэх үзэгдэл бий болно. Тухайн орчин дахь хүйтэн болон халуун агаарын температурын зөрүү хэр их байна төдийчинээ энэхүү шилжих үзэгдэл хүчтэй явагддаг. Заримдаа байшинд сийгэх мэдрэмж төрүүлж тухгүй байлгаж байгаа нь энэхүү үзэгдлийн үр дүн юм. 

Энэхүү нийтлэлийн 1 дүгээр хэсэгт бид байшинд үзлэг хийхдээ барилгын бүхий л хэсэгт ямар нэгэн нүх сүв, технологийн алдааг хэрхэн илрүүлэх талаар уншицгаасан билээ. Бүхэлдээ энэхүү үзлэг нь барилгын согог илрүүлэх үйл ажиллагаа юм. Манай нөхцөлд барилгын дулаан алдагдлын үндэс шалтгаан нь барилгын согог, технологийн алдаанаас үүдсэн байдаг тул энэхүү шалтгааныг бичигч би бээр 4 дэх шалтгаан болгон нэрлэж байна. Зөвхөн энэхүү шалтгаанаас үүдэн өмнө дурдсан дулаан алдагдлын төрлүүд илүү их дулаан, илүү их эрчим хүч, энергийг гадна орчин руу цацчихаж байна. Тиймээс аливаа барилгыг технологийн дагуу зөв төлөвлөж барих нь ялангуяа манай нөхцөлд маш чухал юм.

Дээрх 4 төрлийн алдагдлыг барилгын аль хийцлэлд илүү нөлөөтэй байгааг зургаар нэгтгэж харуулбал доорх байдлаар харагдах ба эдгээр дулааны алдагдлын шалтгаан, чиглэл, үүсэх нөхцөл байдалд барилгын согог голлох үүрэгтэй байгааг дахин сануулъя. (Зураг-2)

Зураг-2

Дулаан алдагдахад нөлөөлдөг дээрх үзэгдлүүдийг өдөөсөн, тэдгээрийн үндсэн шалтгаан болсон гадны болон дотоод хүчин зүйлүүдийг дурдахгүй өнгөрч болохгүй. Эдгээр нь голцуу агаарын хөдөлгөөнөөс үүдэлтэй процессууд бөгөөд эдгээрийг ойлгосноор таны амины сууцанд болдог бичил уур амьсгал нь хэрхэн дулаан алдагдалд нөлөөлдөг вэ гэдгийг ойлгоход туслах юм.

Салхины нөлөө: Байшингийн эсрэг салхи салхилах үед салхилж байгаа тал дээр өндөр даралтын бүс үүсгэж, байшин руу барилгын согог эсвэл онгорхой цонх, хаалга, агааржуулалтын сувгаар агаар шахаж оруулдаг. Харин байшингийн нөгөө талд буюу салхины доод талд (заримдаа бусад тал) доторх агаарыг шахаж гаргадаг нам даралтын хэсэг байдаг тул мөн адил доторх агаарыг дээр дурдсан хийцлэлүүдээр агаарыг буцаан сорж авдаг. Энэ үзэгдлээр дулаан энерги маш хурдан шилжиж алга болдог байна. Манай тохиолдолд агааржуулалтын болон зуухны яндангаар салхи цохих үзэгдлийг үүгээр бас тайлбарлаж болно. (Зураг-3)

 Дотоод орчин агаарын хөдөлгөө буюу яндан маягийн нөлөө: Халаалттай гэрт бага нягттай дулаан агаар дээшлэн өргөжиж, байшингийн дээд хэсгийн ойролцоо өндөр даралтын талбайг үүсгэдэг. Энэхүү өндөр даралтын агаар нь барилгын согог, нээлттэй агааржуулалтын хоолой, дээд давхрын цонхоор гадна агаар луу буюу бага даралтын бүс рүү хүчтэй шилжиж гоожино. Харин байшингийн доод давхарт  энэ үзэгдэл нь бага даралт бүхий агаарыг бий болгодог бөгөөд энэ нь барилгын согог, цонх, хаалгаар гаднах агаарыг дотогш татдаг. Өөрөөр хэлбэл барилга өндөр болох эсвэл дээд доод давхрын температурын зөрүү их болох тусам зуухны яндан шиг ажиллаж барилгын дотор бүхий л дулаан агаарыг дээш нь чиглэлтэй гадагш зайлуулдаг. 

Халаалтын зуух, агааржуулалтын тохиромжгүй системийн нөлөө: Мод, нүүрс, пропан, шахмал зэрэг түлш шатаах төхөөрөмж, халаалтын зуухнууд нь шаталтыг дэмжиж, яндан дахь нэвчилтийг хангахын тулд маш их хэмжээний агаар шаарддаг. Тиймээс нээлттэй яндан, задгай зуух нь их хэмжээний агаарыг яндангаар дамжуулан шууд зайлуулж, байшин доторх даралтыг бууруулдаг байна.

Мэдээж энэ агаарыг нөхөх шаардлагатай тул гаднах агаарыг мөн л барилгын согог, агааржуулалтын хоолой, хаалга, цонхоор барилгын дотогш дамжуулан авдаг. Үүний нөлөөгөөр хүйтэн агаар түлхүү орж ирэн сууцны дотор зөвхөн зуухны тэнд дулаан мэдрэгдэж түүнээс холдох тусам ялангуяа зуух байрлаагүй өрөөнүүд хүйтэн болдог байна. Яг дээрх зарчимтай адил схемээр агааржуулалтын нээлттэй ердийн систем бас барилгын дулааныг гадагш алдах гол хүчин зүйл болдог байна. (Зураг-5)

Мэдээж дээрх бүгд дулаан алдагдлыг шалтгааныг бүрэн тайлбарлаж чадахгүй ч манай тохиолдолд ихэнх амины болон орон сууцны дулаан алдагдлын үндсэн шалтгаанууд болдог тул зориуд дурдлаа. 

Нэгтгээд базаж хэлэхэд эрчим хүчний алдагдал буюу дулааны энергийн алдагдлын голлох шалтгаан нь аливаа сууцны дотор болон гадна бичил агаарын хөдөлгөөн болон барилгын согог, технологийн алдааны нийлбэрээс үндсэндээ үүсдэг болох нь тов тодорхой танд ойлгогдсон байхаа гэж бичигч би бээр итгэж байна.

Үргэлжлэл бий…