БХЯ-ны Соёмбо сонины орчуулагч, редактор, ахмад М.Мөнхзориг

Дэлхийн улс, хотууд амьдралын шинэ хэв маягтай учраад хоёр дахь жилээ үдлээ. Цар тахал дэгдсэнээс улсууд хилээ хааж, бараа таваарын тээвэр үлэмж хэмжээгээр багасч, дэлхийн эдийн засаг хямарч байх зуур уур амьсгалын өөрчлөлт улам ихсэж, улс дамнасан далайн шуурга, ой хээрийн түймэр, газар хөдлөлт ихээр тохиолдох боллоо.

Хүн төрөлхтөнд учирч буй энэ шинэ сорилтууд нь хүмүүсийн аж төрөх орон байрны сонголтуудыг ч өөрчлөхөд хүргэж байна. Байгалийн элдэв гамшиг, түүнийг дагасан хор хөнөөл, цар тахал нь хүмүүсийг илүү энгийнээр аж төрж, байгальд ойр байх ёстойг сануулж байна. Тус шинэ шаардлага орчин үеийн барилгуудын архитектор, дизайны гол шийдэл, санаа болоод байгааг энд онцлон тэмдэглэх нь зүйтэй.

Хөдөө алслагдмал хотхон, тосгодод амьдрах хүмүүсийн гэр сууцын дизайн нь тун энгийн минимал байдгийг бид мэднэ. “COVID-19” цар тахал гарснаас болж дэлхийн томоохон барилгын компани архитекторууд үйлчлүүлэгчдэдээ хамтын хөдөлмөр, үйл ажиллагааны үндсэнд оршин тогтнодог тогтолцоотой хотхон, хорооллуудыг санал болгох болжээ. Энэ нь оршин суугчид хамтдаа хөдөлмөр эрхэлж, мал аж ахуй, газар тариалан, бусад худалдаа үйлдвэрлэл эрхлэх боломжтой байх юм. Өөрөөр хэлбэл, дэлхийд нүүрлэж байгаа шинэ сорилтууд нь хүмүүсийг илүү сийрэг байдлаар амьдарч, байгаль дэлхийтэйгээ шүтэн барилдлагатай амьдрах амьдралын хэв маягийг шаардах болжээ.

Нийгэм цаг үеэ даган хүмүүний амьдралд бий болж буй энэ шинэ хэрэгцээг архитекторууд хэрхэн шийдвэрлэх талд яг одоо толгойгоо “гашилгаж” байна гэж хэлэхэд болно. Угаас том асуудал араасаа том шийдэл, том өөрчлөлтийг шаарддаг шүү дээ. Энд дурдагдах барилгууд нь ирээдүйд тулгарах асуудлыг шийдэхэд тань бага ч гэсэн хувь нэмэр оруулах шийдэл, дизайнтай байх болно. 

Ингээд ирэх онд ашиглалтад орох хүлээлт үүсгэж буй барилгуудаас танилцуулж байна.

1.    Малайзын Куала Лампур хотод байрлах “Merdeka 118”

Энэ нь дэлхийн хоёр дахь хамгийн өндөр цамхаг болох юм. Малайзын нийслэлийн түүхийн хамгийн дурсгалт газар сүндэрлэж буй тус барилга нь тус улсын тусгаар тогтнолыг 1957 онд анх олон улсад зарлан тунхагласан улс төрийн нэрт зүтгэлтэн Мердакагийн нэрээр нэрлэгджээ. Австралийн уран барилгач Фендер Кацалидисын уран сэтгэмж, ерөнхий дизайны дагуу худалдаа үйлчилгээ, бизнес төв, зочид буудал байрлах тус цамхаг нь 118 давхар болох бөгөөд 680 метр өндөр сүндэрлэх гэнэ.

Орой дээрээ эргэн тойрноо бүхлээр нь тольдох ажиглалтын тусгай орой хоёрыг байгуулах юм. Тус цамхгийг Зүүн Өмнөд Азийн хамгийн өндөр барилга болно гэж Фендер Кацалидис үзэж байна. Ийм өндөрт сүндэрлэж байгаа нь Малайз улсын тусгаар тогтнолыг өндөрт залж, тус улсын хөгжил дэвшлийг олон улсад тунхаглах зорилготой гэж тэрбээр онцлон хэлжээ.

Барилгын гадна тал нь шил байх бөгөөд нарийн тогтож харвал Малайзын эртний уламжлалт усан хээг дүрсэлсэн байх гэнэ. Барилгын эргэн тойрон нь 1500 метр талбайг эзлэх бөгөөд усан парк, ногоон цэцэрлэгт хүрээлэнтэй байхаар төлөвлөж байна. “Барилгын хийц загвар байгальтай хэрхэн уусаж, нэгэн бүхэл орчин болохыг та бүхэн хараарай” гэж Фендер нэмж дурдсан байна.

2.    БНХАУ-ын Нанжин дахь “Himalayas” төв

Хятадын эртний нийслэл Нанжин хотод сүндэрлэх “Himalayas” төв нь 560,000 м2 газар нутгийг хамарсан томоохон хэмжээний цогцолбор юм. Нанжин хотод хотод эдүгээ 9,3 сая хүн оршин суудаг бөгөөд тус цогцолборт олон гоёмсог дизайнтай цамхаг, барилга байгууламж, нийтийн эзэмшлийн зам, талбай, ногоон байгууламж сүндэрлэнэ.

Архитектор Ма Янсонгийн хэлснээр “өндөр уулсаар хүрээлэгдсэн Нанжин хотын онцлогт тулгуурлан цанын баазууд, худалдааны төв, зочид буудал, оффис, орон сууцны шинэ хэв маягийг бүрдүүлэхээр зорьж байгаа” гэсэн юм. 

“Himalayas” төв –ийн гол хэсэгт хиймэл толгод, усан сан, нуур байх бөгөөд тухайн орчинд Хятадын уламжлалт барилгын хэв маягийг хадгалсан налуу дээвэртэй байшингууд байхаар шийдэж өгчээ. Тэдний гадна мөнх цаст Хятадын уулсыг илтгэсэн шилэн фассадтай өндөр цагаан барилгууд байна.

Төслийн төлөвлөгөөг анх 2014 оны Венецийн Олон улсын архитектурын үзэсгэлэнгийн үеэр хүмүүст ил болгосон. Архитекторын шийдэл нь хүн төрөлхтөн ба байгаль хоёрын эв найрамдалт, шүтэн барилдлагатай харилцааг Хятадын уламжлалт хэв маягт уусган харуулахыг зорьсон бөгөөд 2022 онд цогцолборын эхний хэсэг нээлтээ хийх ажээ. 

3.    Нью Йорк хотод соёл амралтын “Far Rockaway” төв байгуулагдана

Нью Йорк хотын “Far Rockaway” хотын далайн эргийн орчмын оршин суугчдад зориулсан нийтийн номын сан, ном унших, амрах, зугаалах талбай, төрөл бүрийн судалгаа хийх лабораториудаар тоноглогдсон соёл амралтын төв удахгүй нээлтээ хийнэ. 

Тус төвийг 2018 оноос эхлэн барьж эхэлсэн бөгөөд 18,000 м2 талбайд баригдаж байна. Нийтийн номын сангийн барилга нь 2012 онд Сэнди хар салхины улмаас нурсан хуучин номын сангийн сууринд баригдаж байгаа юм. Архитектурын хувьд энгийн тэгш өнцөгт минимал хэв шинжийг агуулсан байдлаар зураг төслийг нь гаргасан ажээ.

“Мэдээж хүмүүсийг тав тухтай, байгальтай ойр орчинд аялж, зугаалах, сурч боловсрох нөхцөлийг бүрдүүлэх нь тус төвийн гол онцлог байх болно. Тэгээд ч Нью Йорк хотын өнгө үзэмж, үнэ цэнэ улам нэмэгдэнэ” гэж төслийн санаачлагч Стивен Лоу дурджээ.

4.    São Paulo хотод эко хотхон баригдана

Олон улсын шилдэг архитекторт олгодог Прицкерийн шагналт Францын архитектор Жан Нувел Бразилын Сан Пауло хотын захад тогтвортой хөгжлийн бэлгэ тэмдэг болохуйц эко хотхон “Mata Atlantica”-г байгуулахаар болжээ. 

Хотхоны төвд таван одтой “Rosewood São Paulo” зочид буудал, биеийн тамирын заал, рашаан сувилал, хувийн пентхаус зэрэг тохилог байгууламжуудыг байрлуулахаар зэхэж байна. Хотхон цахилгаанаа бүхэлдээ сэргээгдэх эрчим хүчнээс гаргаж авна. Мөн эргэн тойронд нь 10,000 ширхэг модыг шинээр тарьж байгаа аж. 

Жан Нувел хэлэхдээ “Орчин үеийн чиг хандлагад тансаг орон сууц нь шилэн байдаг гэсэн тогтсон ойлголтыг эвдэхийг хүссэн юм. Харин тансаг орон сууц гэдэгт байгальтайгаа ойр хэрхэн энгийн тайван, минимал амьдрах вэ гэдэгт чиглэж байна” гэж онцолжээ. 

5.    Руада улсад шинэ төрлийн жишиг барилга баригдана 

Ирэх жил олон улсын “Howard G. Buffett” сан нь Африк тивийн улсуудад нүүрлээд буй хүнсний хомсдол, мөргөлдөөнийг бууруулах, аюулгүй байдлыг хангахад чиглэсэн өөрчлөлтийг хурдасгах зорилготой Бугесера Руандагийн Хөдөө аж ахуй, эрдэм шинжилгээ судалгааны байгууллагыг хотхон байдлаар байгуулахаар болжээ.    

Тус улсын ган гачигт өртөмтгий Бугесера дүүрэг нь 1994 онд болсон аймшигт Руандагийн хоморголон устгалын үеэр хүн амынхаа тал хувийг харамсалтайгаар алдсан түүхтэй. Хэдий ойрын гучин жилд тус улсын хүн ам хоёр дахин өснө гэсэн судалгаа байдаг ч газар тариалангийн талбайн хүчин чадал багатай, мал аж ахуйн доройтол зэрэг нь уг өсөн нэмэгдэж буй хэрэгцээг хангаж чадахааргүй болоод байгаа юм. Тиймээс “Howard G. Buffett” сан нь Руанда улсын Засгийн газартай хамтран эрчим хүчнээс ямар ч хамааралгүй, нүүрстөрөгч ялгаруулдаггүй, дотуур байр, боловсрол судалгааны төв, газар тариалан, мал аж ахуйг дэмжсэн ерөнхий төлөвлөлттэйгөөр тус хотхоныг тохижуулан барьж байна.

“Оюутнуудыг уур амьсгалын өөрчлөлттэй тэмцэхэд чиглэсэн судалгааг бодитоор явуулах, ирээдүйн хүнсний хомсдолын асуудлыг хэрхэн шийдвэрлэж болох тухай судалгаа шинжилгээг хийх орчин нөхцөлөөр хангахыг хичээлээ. Ирээдүйд бусад их сургуулиудын хотхон ч ийм чиглэл рүү өөрчлөгдөх ёстой” гэж тус хотхоны ерөнхий төлөвлөгч Ханс Цайс хэлжээ.

Хотхоны хувьд тус улсын хэмжээнд хамгийн томдоо тооцогдох нарны эрчим хүч, түүнийг дагасан ферм, газар тариалангийн үйл ажиллагааг явуулах аж. Ингэснээр байгаль, амьтан, хүний эрүүл мэнд хоорондын уялдаа холбоог харуулсан энэ төрлийн анхны жишиг барилга болох юм.

Эх сурвалж: www.architecturaldigest.com