Сиднейн дуурийн театрын архитектор Йорн Утзон нь 1957 оны 1-р сард Сиднейн Беннелонг цэгт "үндэсний дуурийн театр" барих олон улсын уралдааны ялагчаар тодрох үед 38 настай, харьцангуй үл танигдах Дани эр байв. Далайн эрэг дээрх баримал мэт, Нумарсан муруй барилгын талаарх түүний төсөөлөл нь модернист архитектурын шоо, тэгш өнцөгт хэлбэрүүд бүхий барилгуудаас эрс ялгарч байжээ. Энэхүү барилга нь түүний карьерыг өөрчилж, улмаар бүхэл бүтэн үндэстний дүр төрхийг ч өөрчилсөн юм.

Йорн Утзон 1918 оны дөрөвдүгээр сарын 9-нд Копенгаген хотод төрсөн. Тэрээр Аальборг хотод өссөн бөгөөд аав нь тэнгисийн цэргийн архитектор, инженер, орон нутгийн усан онгоцны үйлдвэрийн захирал байжээ. Далайчин байсан Утзон анх эцгийнхээ араас тэнгисийн цэргийн инженерээр ажиллахыг зорьж байсан ч Копенгагены хааны урлагийн академид архитектурын чиглэлээр суралцахаар сонгосон. 1942 онд Архитектурын дипломтой төгсөөд дэлхийн хоёрдугаар дайн дуустал Шведэд ажилласан. Шведийн архитектор Гуннар Асплунд, хожим нь дайны дараа Финляндад хэсэг хугацаанд алдарт архитектор Альвар Аалтотой хамтран ажилласан нь түүнд ихээхэн нөлөөлсөн. 1949 онд тэрээр тэтгэлэг авч, эхнэр Листэй хамт АНУ, Мексикт аялж, тухайн үеийнхээ хамгийн нөлөө бүхий архитектор, дизайнерууд, тэр дундаа Миес ван дер, Талиесин дахь Фрэнк Ллойд Райтийн сургуульд сурч байсан хүмүүс болох Рохе, Рэй, Чарльз Эймс нартай харилцах боломжтой болжээ. 

1956 онд Шинэ Өмнөд Уэльсийн Ерөнхий сайд Хон. Жо Кэйхилл Сидней хотод дуурийн театр барих олон улсын уралдаан зарлаж, дэлхийн өнцөг булан бүрээс 200 гаруй бүтээлийг хүлээн авчээ. Хэд хэдэн жижиг архитектурын тэмцээнд түрүүлснийхээ дараа Утзон Сиднейн дуурийн театрын тухай өөрийн санаагаа дэвшүүлсэн юм.

Түүний уралдаанд оролцсон бүтээл нь барилгын концепцийг тодорхой тайлбарласан бүдүүвч зураглалыг агуулсан боловч хэрхэн баригдах талаар байгаагүй юм. Дээврийг бүрдүүлдэг бетонон бүрхүүлийг бүтээхэд тулгарч байсан бэрхшээл нь барилгын инженерүүдийг олон жилийн турш төөрөлдүүлж байв. Утзон эцэст нь төсөөллийн бөмбөрцгийн гадаргуугаас хясаа урлах "бөмбөрцөг шийдэл"-ийг олж авчээ. Энэхүү бөмбөрцөг хэлбэрийн шийдэл нь архитектурыг энгийн хэв маягаас гадна, бөмбөрцгийн бүх нийтийн геометрт хамаарах илүү бодитой санаа болон өргөжсөн юм. Энэ нь мөн дизайн, инженерчлэл хоёрын нэгдмэл байдлын мөнхийн илэрхийлэл болсон юм.

Сиднейн дуурийн театрын барилгын ажил 1959 оны 3-р сарын 2-нд эхэлсэн бөгөөд Утзон Австрали руу байнга аялж, улмаар гэр бүлээ Сидней рүү нүүлгэн шилжүүлсэн юм. Хэдийгээр Утзон хясаан дотор засал чимэглэлийн гайхалтай төлөвлөгөөтэй байсан ч тэрээр дизайныхаа энэ хэсгийг хэрэгжүүлж чадаагүй юм. 1965 онд Ажлын сайд Дэвис Хьюз Утзоны зураг төсөл, хуваарь, зардлын тооцоонд эргэлзэж эхлэв. Эцэст нь 1966 оны 2-р сард ерөнхий архитекторын албан тушаалаасаа огцроход хүрсэн ба Утзонд төлөх төлбөрөө зогсоосон юм.

Утзоныг архитектороор эргүүлэн томилохыг шаардсан эсэргүүцлийн жагсаал, Сиднейн гудамжаар жагсаал болсон боловч үр дүнд хүрсэнгүй. 1966 оны 4-р сард өөр нэг архитектор Питер Холл Дуурийн театрын интерьер дизайныг хийхээр томилогдсон бөгөөд Утзон болон түүний гэр бүлийнхэн удалгүй Австралиас гарчээ. Архитектор Утзон нь өөрийн бүтээлээ харахаар Сидней рүү хэзээ ч эргэж ирээгүй байна.

Сиднейн дуурийн театрт ажилласныхаа дараа Йорн Утзон Майорка дахь Кан Лис (1972), Копенгаген дахь Паустиан тавилгын дэлгүүр (1987), Майорка дахь Кан Фелиз (1995) зэрэг бусад архитектурын төслүүдийг хийж гүйцэтгэсэн. Копенгагены захад байдаг нэрт Багсвэрд сүм (1976) болон Кувейт дэх парламентын байр (1983) зэргээс  Сиднейн дуурийн театрын анхны эх хувилбарын ул мөрийг шууд харж болох юм.

1999 онд Утзон Дуурийн театртай дахин хамтран ажиллаж, барилгын цаашдын бүх өөрчлөлтийг чиглүүлэх лавлагаа болохуйц Дизайны загваруудыг боловсруулахаар тохиролцов.

Утзон 2002 онд хэвлэгдсэн дизайны загварчлалын талаар "Миний ажил бол барилгын ерөнхий алсын хараа, дизайны нарийвчилсан зарчмууд, барилгын хэлбэр, дотоод засал чимэглэлийг илэрхийлэх явдал юм. Би Сиднейн дуурийн театрыг хөгжмийн зэмсэг гэж төсөөлөх дуртай,  ямар ч сайн чанарын зэмсгийн нэгэн адил хамгийн өндөр түвшинд тоглохын тулд үе үе засвар үйлчилгээ, нарийн тохируулга хийх шаардлагатай байдаг гэж бодох дуртай" гэжээ.

2003 онд Дуурийн театр 30 насныхаа төрсөн өдрийг тэмдэглэж, Йорн Утзон энэ салбартаа хамгийн өндөр шагнал болох Притцкерийн архитектурын шагналыг хүртжээ. 2007 онд Сиднейн дуурийн театрыг Дэлхийн өвийн конвенцийн дагуу ЮНЕСКО-гийн Дэлхийн өвийн жагсаалтад оруулснаар дэлхийн хамгийн гайхамшигтай газруудын нэгээр албан ёсоор хүлээн зөвшөөрөгдсөн юм.

Йорн Утзон 2008 оны 11-р сарын 29-нд 90 насандаа Копенгаген хотноо нойрондоо тайван амгалангаар таалал төгсөв. Хоёр жилийн өмнө тэрээр Утзоны оролцоотойгоор шинэчлэгдсэн Дуурийн театрын баруун колоннадын нээлтэд түүний хүү Жан Утзоны хамтаар оролцож байжээ. Жан эцгийнхээ тухай "Аав маань Австрали руу урт нислэг хийхэд хэт хөгширчээ" гэж хэлэв. "Гэхдээ тэр Дуурийн театраар амьдарч, амьсгалж байгаа бөгөөд дуурийн театрыг бүтээгчийн хувьд нүдээ анихад л театрыг төсөөлөн харж чадах юм" гэжээ.

Орчуулсан: С.Мөнхцэцэг