Манай орон жилд 250 гаруй хоног нартай байдаг, ялангуяа хүйтний улиралд цэлмэг тэнгэртэй байдгийг гэр, хувийн сууцныхаа халаалтад ашиглах санаа олон хүнд төрдөг бизээ. Ер нь ч манайхан урд зүгт харсан цонхуудаа том хийж өдрийн цагт дулаан авдаг ч нар тусахгүй хугацаанд энэ талбайгаараа эргээд ихээхэн дулаанаа алдаж байдаг. Орон сууцны барилгын  нүүр талын шиллэгээний талбайн илтгэлцүүр нь 18%-аас ихгүй байна гэсэн заалт барилгын дулаан хамгаалалтын нормд байдаг. Үүнээс илүү байвал барилгын халаалт хөргөлтийн зардал ихсэх болно. Харин барилгын урд хана эсвэл дээвэрт нарны коллектор нэмэлтээр байршуулбал ийм эрсдэлгүйгээр нарнаас  эрчим хүч авч хүлэмжийн хий ялгарлыг бууруулах  боломжтой.

Нарны коллектор нь нарны эрчим хүчийг дулааны эрчим хүч болгон хувиргаад дамжуулагчийн тусламжтайгаар  /жишээлбэл, үл хөлдөгч шингэн, агаар/ хураагуурт хуримтлуулах зарчмаар ажилладаг. Нэлээд олон төрөл, хийцлэлтэй байдгаас гадна АҮК нь өндөр, цаг агаарын бүхий л нөхцөлд ашиглалтын хугацаа урттай байхад анхаардаг. 

Дулаан тусгаарлалт сайтай орчин үеийн барилгад нараар хэрэглээний ус халаах систем нь АҮК өндөртэй, нэмэлт халаалт ч болоод байхуйц технологийн нарийн шийдэлтэй ч тэр нь эргээд сул тал нь болдог, анхны хөрөнгө оруулалт нь өндөр, нөхөн төлөгдөх хугацаа урттай, заавал мэргэшсэн компани үйлдвэрлэж угсрах шаардлагатай болдог. 

Иймээс хэдийгээр  АҮК багатай боловч технологийн хувьд төвөгшил багатай – зөв хийсэн бол эвдрэл гэмтэл гараад байдаггүй, энгийн хямд материал ордог, зардал багатай, хөлдөх, шүүрч ууршиж алдагдах шингэн байхгүй,  гарын дүйтэй хүмүүс өөрсдөө хийхэд хамгийн дөхөм агаар-агаар системийг энд онцгойлж авч үзье. Энэ нь үндсэндээ хараар будсан метал  хоолой, эсвэл хавтанд туссан нарны гэрлээр халсан агаарыг сэнсний тусламжтай барилгад оруулах зориулалттай,  бүрэн дулаалсан, нүүрэн тал нь тунгалаг хашлага бүхий хайрцаг юм. Тунгалаг хашлага бүтээц нь шил, эсвэл хэт ягаан туяаны хамгаалалттай поликарбонат зэрэг хуванцар байж болно. Хайрцагны хүрээг хуванцар, хөнгөн цагаан, си төмөр болон боловсруулсан модоор хийж болно. Нарны эрчим хүчийг аль болох үр дүнтэй ашиглахын  тулд хайрцгийнхаа болон дамжуулах хоолойн дулаалга, битүүмжлэл дээр анхаарахаас гадна урагш харсан хана, эсвэл дээвэртээ аль болох том талбайгаар хийнэ. Дулаалга хийх материалаа сонгохдоо -30 аас +140 хэм хүртэл хэв гажилтад орохооргүй хөвөн төрлийн материал сонгохыг зөвлөж байна. Хэдий шүүлтүүрээр дамжиж барилгад орох ч эрдэс хөвөнгийн тоосонцор халуун агаараар дамжиж нэвтрэх магадлалтай тул нэхээсгүй эдлэлийн төрлөөр дулаалгаа хулдаж тусгаарлах хэрэгтэй. Эсвэл эрсдэл багатай хонины ноос зэрэг органик материалаар дулаалж ч болно. Энэ төрлийн халаалтыг өөрсдөө  хийх аргачлалууд Google, Youtube хайвал их байгаа, гадаад хэлний мэдлэгтэй бол шууд дагаад хийж болно. Хайх түлхүүр үг нь solar air heater, Solar collector, солнечный коллектор гэх мэт байж болно.

Дотор агаарыг халаагаад буцааж оруулах, гаднаас шүүсэн агаар оруулах гэсэн 2 сонголттой байна. Эхнийх нь дотроос гарч байгаа бүлээн агаар хурдан халаад орох давуу талтай, сүүлийнх нь барилгын агаар сэлгэлтийг зарим талаар орлож цэвэр агаарыг шүүж халаагаад оруулж байгаагаараа давуу талтай.

Энэ системийн гол дутагдалтай тал нь агаарын дулаан дамжуулалт болон багтаамж нь шингэнээс хэдэн мянга дахин бага, нэгж дулааныг тээж оруулахын тулд шингэнээс 4000 дахин их эзэлхүүнтэй агаар оруулах хэрэгтэй, сэнс нь чимээтэй, хэрэглээ нь бага бус,  өдрийн дулаан үед буюу халаалт төдийлэн хэрэггүй үед ажиллаад  халаалт хэрэгтэй үед буюу орой үдэш, өглөө эрт ашиглаж болдоггүй зэрэг. Үүнийг шийдэх нэг арга нь өдрийн цагт оруулах илүүдэл дулааныг масс ихтэй цуллаг биет – хана, шал, зооринд байрлуулсан хүнд бетон, тоосгон хийц, хайрга, эсвэл шингэн агуулсан том савнууд руу үлээлгэн халааж хуримтлуулаад эргээд дулаан хэрэгтэй үед агаарын эргэлтээр барилгаа халаадаг арга юм. 

Хичнээн ийм дутагдалтай ч гаднаас халаасан цэвэр агаар оруулах эрүүл ахуйн бодит шаардлагыг хангах, барилгын урд зүг рүү харсан фасад, дээврийн ашиглалтгүй талбайг ашиглах, ядаж тэр хэсгээр алдагдаж байгаа дулаан алдагдлыг багасгах зэрэг ач холбогдолтой. Дээрээс нь хийж хэрэгжүүлэхэд маш хялбар, насжилт урттай зэрэг нь энэ системийн давуу тал юм. Сэрүүний улиралд нарнаас 300-500Вт/м2 эрчим хүч авч  болно, харин коллектор дээр нь сүүдэр тусдаггүй, цас, тоос шорооноос цэвэрлэдэг байх шаардлагатай.

Дулаан хураагуурын схем зураг 

Энэ агаар агаар системийг Монгол оронд ялангуяа гэр хорооллын айл өрхүүд, сургууль, цэцэрлэг нэмэлт халаалтын зорилгоор, эсвэл зуслангийн байшин, ажлын байр, гараж, агуулах зэрэг өдрийн цагт хүнтэй байдаг барилгуудад хэрэглэж болно. Ялангуяа хавар намрын сэрүүн өдрүүдэд халаалтыг бүрэн орлож нарнаас авсан дулаанаа орой болтол хадгалаад байх бололцоотой. Хэр удаан дулаанаа хадгалах нь мэдээж барилгын нийт дулаан алдагдлаас гадна оршин суугчдын дадал заншлаас ихээхэн шалтгаална.

Веранда буюу шилэн гонх 

Нарны коллекторыг ашиглаж болох дараагийн салбар бол ХАА бөгөөд авсан ургац, өвс тэжээлээ хатаахад маш тохиромжтой. Шинээр баригдаж байгаа барилгаа анхнаас нь нараар халаах гэж төлөвлөж байгаа бол урд талдаа орчин үеийн шаардлага хангасан шилэн хийц, жин ихтэй цуллаг хана бүхий веранда эсвэл Тромбын хана хийж түүндээ эрчим хүчээ хадгалж барилгын халаалтад ашиглах боломжтой гэдгийг сүүлийн үед баригдаж байгаа жишиг барилгууд батлаж байна.

Тромбын хана 

Манай орны нэг давуу тал болох нарны эрчим хүчний нөөцийн хэсгийг ч болов ашиглаж хувийн сууцаа халаах сайхан боломж байна. Харин нөгөө талдаа харин энэ нь өөрийн сул талуудтай, ялангуяа сайн дулаалаагүй сууцын бүрэн халаалтыг орлож чадахгүй гэдгийг анхаарч барилгын дулаан алдагдлыг бууруулахад хөрөнгө оруулалт хийх хэрэгтэй байна.

Пипл ин Нийд ОУТББ-ын “Дулаан шийдэл”  төслийн ажилтан М. Тамир

Холбоо барих: 75052000

Вэб сайт: dulaanshiidel.barilga.mn