Ган үйлдвэрлэл нь дэлхийн нийт нүүрсхүчлийн хийн ялгаруулалтын 11 хувийг эзэлдэг хамгийн их эрчим хүч шаарддаг салбаруудын нэг юм. Бараг бүх төрлийн барилгад ганг ашигладаг ба дэлхийн нийт ган материалын эрэлт хэрэгцээний талаас илүү хувийг барилгын салбар эзэлдэг байна. Тухайн барилгад ган төмөрлөгийг ашигласан гэвэл ихэнх хүмүүс  ган араг бүтээцийн талаар боддог ч үндсэн хэсгээс бусад өөр маш олон хэсэгт ч мөн ашигладаг. 

Дэлхийн Ган Төмөрлөгийн Ассоциациас тухайн барилгад ашиглагдаж буй гангийн 44 хувийг арматур туйван, 31 хувийг нимгэн төмөр, 25 хувийг бусад бүтцийн хэсгүүд эзэлдэг гэсэн байна. Ган төмөрлөг нь өргөн тархсан, нүүрстөрөгчийн ялгаруулалтын хэмжээнд асар их нөлөөтэй, эрэлт хэрэгцээ нэмэгдсээр байгаа тул дэлхийн түүхий гангийн үйлдвэрлэл өнгөрсөн онд 11.6% -иар өссөн байна. 

Иймд барилга байгууламжид ашиглагдах ган төмөрлөгийн үйлдвэрлэлээс ялгарах нүүрстөрөгчийн хэмжээг багасгахын тулд дорвитой алхмуудыг хийж, ахиц гаргах шаардлагатай юм.

Үүний дүнд янз бүрийн оролдлогуудыг хийж байгаагийн нэг нь Маккинсигийн 2020 оны судалгаа бөгөөд ган төмөрлөгийн хүрээлэн буй орчинд үзүүлэх үр ашгийг сайжруулахад дөрвөн хүчин зүйл нөлөөлж байгааг харуулжээ. 

2015 оны Парисын хэлэлцээрээр нүүрстөрөгчийн давхар ислийн хэмжээнд тавигдах зохицуулалтыг чангатгах, хөрөнгө оруулагчдын эрэлт болон байгальд ээлтэй ган бүтээгдэхүүний зах зээлд хийх дэмжлэгийг нэмэгдүүлсэн байна. Дэлхийн ган үйлдвэрлэгч 20 компанид хийсэн дүн шинжилгээнд үндэслэн дэлхийн ган төмөрлөг үйлдвэрлэлийн зах зээлийн боломжит өртгийн 14 орчим хувь нь байгаль орчинд үзүүлэх нөлөөллийг бууруулах чадвартай холбоотой гэж тооцоолжээ. Энэхүү үзүүлэлт нь ган төмөрлөг үйлдвэрлэгч тус бүрд 2-30%-ийн  хооронд хэлбэлзэж байгаа бөгөөд эдийн засаг, хүрээлэн буй орчны асуудлын улмаас нүүрстөрөгчийн хэмжээг бууруулах явдалд хэр нухацтай хандаж байгааг харуулж байгаа юм. 

Tata Steel-с гаргасан нүүрстөрөгчийн хэмжээг бууруулах төлөвлөгөө

Ихэнх ган үйлдвэрлэгчид төмрийн хүдэр, кокс, шохойн чулуунаас боловсруулаагүй төмөр, нүүрстөрөгчийн давхар ислийг гарган авахын тулд тэсэлгээний зуух (BF)-ны технологийг ашигладаг. Улмаар боловсруулаагүй төмрийг хүчилтөрөгчийн үндсэн зууханд (BOF) боловсруулснаар нүүрстөрөгчийн агууламж багатай ган төмөрлөгийг гарган авдаг ба энэ үед нүүрстөрөгчийн давхар ислийг ялгаруулдаг. 

BF-BOF-ийн аргаар ган үйлдвэрлэхэд эрчим хүч их шаардагддаг тул нүүрстөрөгчийн ялгаралт өндөр буюу үйлдвэрлэсэн нэг тонн ган тутамд 1.73 тонн CO2 ялгардаг ажээ. Хэдий BF-BOF-ын арга технологиор нүүрстөрөгчийн ялгарлыг тэг болгох нь нэлээд бэрхшээлтэй ч урт хугацааны үйл ажиллагааны дүнд сайжруулалт хийх бүрэн боломжтой юм. Үүний тулд хийж болох нэг арга бол кокс хийхэд ашигладаг нүүрсний хэмжээг багасгах, төмрийн хүдрийн хэмжээг нэмэгдүүлэх замаар тэсэлгээний зуухны хольцыг өөрчлөх явдал юм. 

Өөр нэг арга нь тэсэлгээний зууханд шаардлагатай үндсэн энергийг нөхөхийн тулд коксын зуухнаас хий гарган авах юм. "Resources"-ийн үзэж байгаагаар BF-BOF-ийн аргаар ган үйлдвэрлэх үед нүүрстөрөгчийн давхар ислийн ялгаралтыг бууруулах хамгийн үр дүнтэй арга бол нүүрстөрөгчийн давхар исэл ялгарах үед түүнийг хураан дахин ашиглах эсвэл хадгалах аргуудыг ашиглах явдал юм. 

Жишээлбэл, Нидерландын "Tata Steel" компани нь хойд тэнгисийн далайн гүнд байрлах байгалийн хий шавхагдсан талбайд ган төмөрлөг үйлдвэрлэлээс ялгарч буй нүүрстөрөгчийн давхар ислийг ялган хуримтлуулах арга технологийг боловсруулж байгаа юм. Энэхүү аргын ачаар 2030 он гэхэд нүүрстөрөгчийн давхар исэл ялгаруулалтын 40% -ийг бууруулна хэмээн тус компани таамаглаж байгаа ажээ.

Бас нэгэн аргачлал бол цахилгаан нуман зууханд (EAF) боловсруулах төмрийн хэмжээг шууд бууруулах арга (DRI) бөгөөд АНУ-ын нийт ган төмөр үйлдвэрлэлийн гуравны хоёр, дэлхийн үйлдвэрлэлд дөрөвний нэгээс бага хувь нь тус зуухыг ашигладаг байна. DRI-EAF арга нь BF-BOF-ээс харьцуулахад бага нүүрстөрөгч ялгаруулдаг. Хаягдал материалыг шинэ бүтээгдэхүүн болгон хувиргахад ашигладаг байгалийн хийгээр ажилладаг DRI-EAF ган хий нь BF-BOF-ийн нүүрстөрөгчөөр ялгардаг утааны тал хувийг эзэлдэг. Хаягдал материалаас шинэ бүтээгдэхүүн гарган авахад ашиглагддаг DRI-EAF ган үйлдвэрлэлийн арга нь байгалийн хийн түлшээр ажилладаг бөгөөд нүүрсээр ажилладаг BF-BOF-ээс 2 дахин бага хийг ялгаруулдаг байна.

Steel Times International-ийн мэдээлснээр ArcelorMittal компани нь Европт DRI-EAF аргаар ган төмөр үйлдвэрлэдэг цор ганц үйлдвэр бөгөөд энэхүү үйлдвэр нь Германы Гамбург хотод байрладаг аж. Цаашид Эйзенхюттенштадт хотод шинэ байгууламж барихаар төлөвлөж байгаа юм. Шинэ үйлдвэр нь "ногоон" устөрөгч буюу сэргээгдэх эрчим хүч ашиглан усны электролизоос гаргаж авсан устөрөгчийг түлшний эх үүсвэр болгон ашиглах юм. Тус компанийн үзэж байгаагаар энэхүү технологи нь 2030 он гэхэд Европын утааг 30% хүртэл бууруулах боломжтой гэжээ.

Шведийн ган үйлдвэрлэгч SSAB компани нь аль хэдийн энэхүү аргаар үйлдвэрлэсэн ган төмрийг зах зээлд нийлүүлээд эхэлжээ. Нүүрс, коксын оронд ногоон устөрөгч ашигласнаар тус компани нь дэлхийн анхны "чулуужсан түлш ашиглаагүй ган төмөр"-ийг үйлдвэрлэж байгаа юм. HYBRIT хэмээн нэрийдсэн тус ололт нь SSAB болон Vattenfall эрчим хүчний компанийн таван жилийн хамтын ажиллагааны дүнд ган төмөрлөг үйлдвэрлэлийн байгаль орчинд үзүүлэх нөлөөг сайжруулахад хийсэн нөр их хүчин чармайлтыг илтгэж байгаа юм. SSAB компани нь 7-р сард анхны HYBRIT ганг Volvo Group-д нийлүүлсэн байна. Хэдийгээр Окселосунд дахь SSAB-ийн үйлдвэртээ хараахан EAF технологийн шинэчлэлийг хийгээгүй байгаа ч 2025 онд хийхээр төлөвлөж байгаа аж. Чулуужсан түлш ашиглаагүй сэргээгдэх эрчим хүчний эх үүсвэрийг ашиглах нь ногоон гангийн үйлдвэрлэлийг хурдасгах зайлшгүй арга хэрэгсэл болох нь дамжиггүй юм.

SSAB компани 5 жилийн дотор HYBRIT-ийг өргөжүүлж, улмаар Шведийн нүүрстөрөгчийн давхар исэл ялгаруулалтыг 10%-иар бууруулах зорилготойгоор ажиллаж байгаа аж. Vattenfall компанийн ерөнхийлөгч, гүйцэтгэх захирал Анна Боргийн хэлснээр "Цахилгаан эрчим хүчийг гол эх үүсвэрээ болгон ашигладаг технологи нь 25 жилийн дотор чулуужсан түлш хэрэглэх шаардлагагүй амьдралыг бий болгоход хувь нэмрээ оруулж байна" гэжээ.

SSAB компани нь чулуужсан түлш ашиглалгүй үйлдвэрлэдэг ганг ачаа тээвэр, ханган нийлүүлэлтийн компани болох Cargotec-т нийлүүлэх төлөвлөгөөтэй байгаа юм.

Дэлхийн эдийн засгийн форумын Эрчим хүчний шилжилтийн комиссын захирал Фаустин Деласалл "ганг төмөрлөг үйлдвэрлэлтэд хувьсгал хийх цаг ойрхон байна" гэжээ. Хэдийгээр утаа багатай аргаар үйлдвэрлэсэн ган нь уламжлалт аргаар хийсэн гангаас 20-50% илүү үнэтэй байдаг ч Net-Zero Steel (утаа ялгаруулалгүйгээр үйлдвэрлэх ган) үйлдвэрлэх санаачилга нь эдийн засгийн үр өгөөжтэй арга замыг бидэнд олгодог. Материалын үйлдвэрлэлийн үе шат бүрт нөөцийн үр ашгийг тодорхойлдог чухал оролцогч талууд болох NZSI-ийн тооцоолсноор ногоон ган нь үнийн хувьд ердийн гангаас ойролцоогоор 1%-р илүү байх болно. 

ING, Citi, Goldman Sachs зэрэг санхүүгийн тэргүүлэгч байгууллагууд ган төмөрлөг үйлдвэрлэлээс ялгарах нүүрстөрөгчийн хэмжээг бууруулах явдалд хөрөнгө оруулалтыг их хэмжээгээр хийж байгаа бөгөөд Гласгов хотноо зохион байгуулагдах Уур амьсгалын өөрчлөлтийн Талуудын бага хурлын (COP26) үеэр NZSI-ийн дэмжигчид засгийн газрын дэмжлэг, бодлогын оролцоог дэмжихээ илэрхийлсэн байна. Эко ган төмөрлөгийн хэрэглээг нэмэгдүүлэхийн тулд дорвитой ажил хийгдэж байгаа боловч цэвэр-тэг энерги бүхий нийтлэг барилгын материал болох ирээдүйг төсөөлөхөд хэцүү байдаг. Ногоон ганыг олон нийтэд хүргэхийн тулд дорвитой ажил хийгдэж байгаа ч саяхныг хүртэл төсөөлөхөд ч бэрх байсан чулуужсан түлш ашиглалгүй үйлдвэрлэсэн барилгын тус материал нь цаашид энгийн зүйл болно гэдэг хэн бүхний сонирхлыг татах биз ээ.

Орчуулсан: О.Наранцэцэг