Дундад зууны Азийн архитектурт Буддын болон Хинди шашин нөлөө үлэмж их орсноос барилга, байгууламжийн ихэнх хэсгийг шашны барилгууд  бүрдүүлж дан болон цогцолбор хэлбэрээр олон тооны дурсгалууд баригджээ. Мөн орон нутгийн материал ашигласан сууцны байшин, ихэс дээдсийн сууц, ордон, худалдааны газрууд, дайны үеийн цайз бэхлэлтийн байгууламжууд, хот хэлбэрийн цогцолборууд бий болжээ. Газар нутгийн хувьд ойр, зэргэлдээ улсуудын архитектурын хэв маяг бие биедээ шууд нөлөөлсөн байдаг.

Хориотой хот-Forbidden city /Хятад/

Хятадын Бээжин хотын төвд байх хориотой хот нь 1406-1420 онд баригдаж Мин улс болон Чин улсын захиргаанд хааны өргөө болон өвлийн ордноор ашиглагдаж байв. Үндсэндээ 1420-1924 он хүртэл 500 орчим жил Хятадын засаг захиргааны цөм байжээ. Хятадын уламжлалт орд харшийн архиектурыг хадгалсан ба зүүн Азийн архитектурын зарим хэв шинжийг тусгажээ.

Агаарын зураглал

Хот нь гадаад, дотоод, эзэн хааны, хориотой гэсэн 4 үндсэн хэсэгтэй. Хориотой хот руу энгийн иргэд ойртдоггүй байсан ба сүмүүдийг хааны өнгө болох алтан шаргал өнгийн ваараар хийж байв. 

Цогцолбор 980 барилгаас бүрдэх бөгөөд 72 га газрын хамарна. Архитектурын гол концепц нь эзэнт улс, хааны сүр хүчийг харуулах байв. Ингэхдээ олон төрлийн сүм дуган, шүтээний барилга, хаалган сүм, орд өргөөг мод, чулуу, тоосгон материалаар голдуу барьж ландшафтын архитектуртай төгс хослуулжээ. Хотын төвд гол сүм буюу төгс-зохицох танхим байх ба энд хаан сэнтий байрлаж эзэнт улсын гол үйл явдлууд болдог байв.  Хориотой хотын хойноос урагшаа байрших гол тэнхлэг Бээжин хотын гол тэнхлэгтэй давхцдаг байна.  

Гол сүм /төгс зохицох танхим/

Тодайжи сүм-Todaijii temple  /Япон/

Энэ сүм нь Буддын гол сүмүүдийн нэг бөгөөд Японы Нара хотод 738 онд баригдаж эхлэн газар хөдлөлт гэх зэрэг байгалийн үзэгдлийн нөлөөнөөс болж  751 онд нээгджээ. Түүхэндээ хэд хэдэн удаа хүчтэй газар хөдлөлт болон шуурганд өртөж сүйдэн удаа дараа сэргээн засварлаж байсан ба хамгийн сүүлд гол сүмийг 1709 онд сэргээсэн нь өнөөдрийг хүрчээ. Суварган байшин, сургалтын танхим, хуваргын байр зэрэг хэдэн барилгууд нь одоо нуран үгүй болжээ.

Сэргээн үзсэн төслийн макет

Хэрмийн хаалга

Гол сүм

Гол сүм нь 1180 болон 1567 онд шатаж сүйрсэн  ба 1709 онд цоо шинээр өмнөх өнгө төрхөөр нь барьж босгохдоо бага зэрэг жижигрүүлэн 57*50метрийн хэмжээтэй 49метрийн өндөртэй бүтээжээ. 2 давхар, модон бүтээцтэй бөгөөд сүмийн ерөнхий өнгө, чимэглэлийн болон даацын бүтээцэд олон өнгө ашиглаагүйн дээр самурайн дуулганы эвэр мэт хэлбэрийн алтан шаргал ганжир нь улам тодрох нь Азийн бусад буддын сүмүүдээс эрс ялгарна.    

Гол сүмийн дотор тал

Хонхны сүм  

Ангор Ват-Angkor Wat /Камбож/

Камбожийн хойд хэсэгт орших Ангор Ват нь дэлхийд томд тооцогдох шашны байгууламж бөгөөд гадна хэрмээр талбайг тооцвол 162,6 га болно. 3 давхар хэрмэн хашаатай, 2 талын тэгш хэмийн зохиомжтой бөгөөд 4 булангийн суварган сүмээр хүрээлүүлсэн хэрмийн төвд гол сүм нь байрлах ба 65м өндөртэй байна. Цогцолбор нь одоогийн Камбожийн нутагт хүчирхэгжиж байсан Хмерийн эзэнт улсын үед баригдсан бөгөөд 12-р зуунд 30орчим жил баригдсан байна. Хинди бурхан шивад анхлан зориулсан бүтээсэн боловч яваандаа Буддын сүм болон хувирч, дэлхийн буддын мөргөлчдийн гол шүтээний газар болсон байна.  Уран баримал, чулуун сийлбэр, релефийг архитектуртай хослуулж хийхдээ цэцэрлэгжүүлэлт, усжуулалтыг цогцоор нь бүтээн ландшафтын архитектурын цогц бүтээл болгожээ.

Байгуулалт

Агаарын зураг

Гол сүм                                                                                               Захын сүм /хэрмийн 4 булан дахь/