Архитектур сонирхогчид, уншигчиддаа, зориулан түүхийн мэдлэг олгох үүднээс архитектурын түүхийн талаарх нийтлэлийг цувралаар хүргэж байгаа билээ. /Цуврал 5/

Исламын архитектур /Islamic architecture/ нь 14-р зууны үеэс хөгжиж олон төрлийн хэв маягийг /Перс, Араб, Тимур, Оттоман гэх мэт/ хослуулсан архитектурын гоо  зүйн ба барилгын бүтээцийн хүчирхэг шийдэл бүхий олон төрлийн сүм, харш, бунхан, цайз зэргээс бүрдэнэ. Ихэвчлэн дугуй бус нуман аркан багана бүхий задгай орон зайн хосолсон төлөвлөлттэй ба чулуун материал түлхүү ашиглана. 

Том жижиг олон бөмбөрцөг оройн зохиомж ба интерьерийн байгалийн гэрэлтүүлэг, сүмийн үүдний хэсэгтэй холбогдсон задгай мөргөл, цуглааны талбай / ихэвчлэн барилгажих талбайн 2/1 тэй тэнцүү байна/ алсыг харах цамхаг /минарет/ зэрэг нь энэхүү хэв маягийн гол онцлог юм. 

Султан Ахмедийн сүм (Sultan Ahmed mosque)

Байршил: Турк, Истанбул

Он цаг: 1609-1616             

Зориулалт: Сүм

Өндөр: 43 м

Суурийн хэмжээ: 73*65 м

Архитектор: Sedefkar Mehmed Aga (Седефкар Мехмед Ага)

Тайлбар

Дотор интерьерт ашигласан цэнхэр вааран хавтангаараа алдаршсан учир хөх сүм гэдэг нэрээрээ мөн алдартай. Хамгийн том бөмбөгөр орой голчоороо 23.5 м ба түүний 4 талын бөмбөгөр оройг 5 м голч бүхий 4 том багана тулдаг. Мөргөлийн танхим нь 260 ширхэг цонхтой байна. 

Урд хэсгийн задгай орон зай 30 ширхэг жижиг бөмбөгөр оройтой. 64 м өндөр 6 цамхгаараа Туркэд байдаг бусад Исламын сүмээс ялгарна.Зэргэлдээ орших алдарт Hagia Sophia–ийн Византын архитектурын зарим хэв шинжийг Исламын архитектуртай хослуулсан байна.

Таж Махал (Taj mahal)

Байршил: Энэтхэг,Агра

Он цаг: 1630-1653

Зориулалт: Бунхан,Сүм

Өндөр: 73 м орчим

Тайлбар

Моголын эзэнт гүрний хаан Шах Жахан өөрийн хайрт хатан Мумтаз Махал (ордны чимэг гэсэн утгатай өргөмжлөл)-ыг 14 дэхь хүүхдээ төрүүлээд нас барсны дараа маш их сэтгэлээр унаж хатныхаа булшин дээр Таж Махалыг барьжээ. Цагаан гантиг бүхий энэхүү гайхамшигт байгууламжийг Иран, Дундад Азийн архитектурын хэв шинжийг Энэтхэгийн Монументал урлагтай чадварлаг хослуулсан байна. 

Байгууламжийг Европ урчууд барьсан гэж зарим судлаачид үздэг ч уран барилгачин нь Ustad Ahmad байсан талаарх баримт олон байдаг байна. Мөн Ислам болон Хинди шашны элементийг уг байгууламжид хослуулсан байна. Бөмбөгөр оройн голч нь 18 м бөгөөд байгууламжийн суурь тавцан нь дөрвөлжин хэлбэртэй хааш хаашаа 95 м-ээс урт байна. Таж Махал нь ертөнцийн 7 гайхамшгийн нэг юм.

Шах Жахан, Мумтаз Махал нарын бунхан

Шах сүм /Shah mosque

Байршил: Иран, Исфахан

Он цаг: 1611-1629

Зориулалт: Бунхан,Сүм

Өндөр: 56м орчим

Тайлбар

Персийн хаан Шах Аббас I-ийн Сафавид эзэнт гүрний хүчирхэгжилтийн үед түүний зарлиг гарч архитектор Али Акбар Исфаханигийн удирдлаган доор Ираны /1935 оноос өмнө Перс нэртэй байсан/ хамгийн том хот болох Исфаханд баригдсан хамгийн алдартай сүм юм. Исламын архитектурын ерөнхий хэв шинжийг агуулсан боловч Персийн архитектурын тусдаа шинжийг онцлон гаргахыг зорьсон байна. 

Ингэхдээ Айван /Iwan/ буюу гурван талаараа битүү, нэг талаараа задгай ихэвчлэн нуман арк бүхий хаалган сүмийг мозайк болон уран бичлэгтэй хослуулсан байна. 7 өнгийн мозайкийг ашигласан нь гол онцлог нь бөгөөд сүмийн гол оройд цэнхэр болон шар өнгийг түлхүү оруулсан нь нарны гэрэлд цаг бүрт өөр өнгөөр солонгордог байна.  Хөх тэнгэрийг бэлгэдсэн орой нь торгоны замаас харагддаг байжээ. 

Сүмийн төлөвлөлт өөрөө тэгш бус хэмтэйгээс гадна байрших тэнхлэгийн хувьд courtyard/сүмийн өмнөх цэцэрлэгт задгай талбай/ -тай тэгш бус тэнхлэгээр байршсан нь төлөвлөлт болон сүмийн харагдацийг сонирхолтой болгожээ.