Барилгын салбарт нэр хүнд бүхий, олон жилийн туршлага, чадвартай Зөвлөхүүдийн зөвлөгөөг энэхүү булангаараа хүргэдэг билээ. Энэ удаагийн дугаарт барилгын салбарын зураг төслийн компаниудад тулгамдаж буй асуудал түүнийг хэрхэн шийдвэрлэх, норм нормативын баримт бичгийг сайжруулах, зураг төсөл гаргахдаа юун дээр анхаарах зэрэг тодорхой 5 асуултын хүрээнд Зөвлөх архитектор Ө. Ганболдын зөвлөгөөг хүргэж байна.  

1. Зураг төслийн салбарт тулгамдаж байгаа ямар асуудлууд байна, түүнийг шийдвэрлэх арга замууд? 

   
   

Асуудлууд олон бий. Үүнд тусгай зөвшөөрөл, мэргэжлийн зэргийн уялдаа-тогтолцоо, зураг төслийн ажлын үнэлгээ, зургийн чанар, тендер, авилга, мэргэжлийн боловсрол сургалт, инженер техникийн ажилтнуудын /ИТА/-ын чадавх, хууль журам, норм дүрэм, төр, орон нутгийн мэргэжлийн байгууллагуудын бүтэц, боловсон хүчин, хүнд суртлын асуудал орж байна. 

Эдгээр нь харилцан хамааралтай учир салгаж онцгойлох нь учир дутагдалтай. Гэвч манай салбарын эцсийн бөгөөд гол зорилт бол мэдээж нийгэмдээ чанартай зураг төслийн бүтээгдэхүүн нийлүүлж улс орныхоо бүтээн байгуулалтыг үр ашигтай болгох, эдийн засгаа дэмжих нь хамгийн чухал асуудал гэж бодож байна. Мэдээж үүний зэрэгцээ байгаль орчноо хамгаалах, урлаг, гоо зүй, уламжлал соёлоо гээд орхигдуулж болохгүй асуудлууд их. 

Өнөөгийн байдлаар бидний зураг, бүтээгдэхүүний чанар хангалтгүй хэмжээнд байна. Миний харж буйгаар ялангуяа төсвөөс санхүүжиж байгаа барилга, байгууламжийн зургийн чанарыг тулгамдсан асуудал болгож авч үзэх хэрэгтэй. Бидний гараас гарсан шийдэл нь тааруу зургаар хөдөө, хотгүй маш олон барилгууд баригдаж төсвийн хөрөнгөө оновчгүй зарцуулж байгаа тохиолдлууд нилээн харагддаг.

Энд, захиалагч яамдын “халтуур” зургийн даалгавар, тендерийн “но” нөлөөлдөг тал бий. Нэг жишээг хэлье. 100 шахам тэрбум төгрөгийн төсөвтэй, Монгол улсын Шинжлэх ухааны Инновацийн төв гэсэн томоохон төслийг Боловсролын яам хэрэгжүүлж байна. Тендерийг зураг төсөлгүйгээр шууд зарлаж нэр бүхий барилгын компанийг шалгаруулжээ. ТЭЗҮ, судалгаа, зураг төслөө алгассан тул Зураг төслийн ажлын Захиалагч - санхүүжүүлэгч нь барилгын компани болж, хөөрхий зохиогч нь барилгын компанийн ашгийн төлөө, хэлснээр нь архитектур төлөвлөлтөө хийж байна. Ийм юм зөвхөн Монголд байдаг байх. Дээрх яамны барилга, хөрөнгө оруулалтын чиг үүргийн хүмүүс нь зураг төсөл, барилгын талын наад захын ойлголтгүй нь өөр жишээн дээр ч үзэгдсэн. 

Иймээс төлөвлөлтийн чанараа дээшлүүлэхийн тулд өнөөгийн амьдрал, нөхцөл байдлаа зөвөөр үнэлж бүх төвшиндээ цэгцлэлт хиймээр байна. Энд, юуны өмнө Төр, засгийн байгууллагуудын ажил, хариуцлага үгүйлэгдэж байгаа юм.         

2. Бид ОХУ- ын норм нормативын баримт бичгийг хуулж, сайжруулан хэрэглэсээр ирсэн. Тиймээс үүнийг үндэс сууриар өөрчлөх, шат дараатайгаар эмх цэгцэд оруулах шаардлагатай гэж үзэж байна уу? 

Тийм, ОХУ-ын норм, нормативын тогтолцоог өөртөө тааруулан тохируулж мөрдөх нь гарцаагүй зөв зам юм. Учир нь манай орны байгаль, цаг уурын болон нийгэм, соёл иргэншил, геополитик, ирээдүй гэх мэтийн олон шалтгаанаар зөвтгөн тайлбарлаж болно. Бас ОХУ бол хоёрхон хөршийн маань илүү амин чухал нь гэдгийг мартаж болохгүй. Энэ, норм дүрмийн тогтолцоог өнөөдрийн чамирхал дүүрэн харцаар, хялбар, хөнгөн төсөөлж болохгүй гэж боддог. Норм стандарт бол тухайн орныхоо нөхцөлд тохирсон байх ёстой, тэгж байж хөгжилд хөтөлдөг. Өмнөх, зарим сайд, дарга нар салбараа сайн мэдэхгүйгээс Канад, Евро стандарт нэвтрүүлэх тухай ярьж, санаархаж байсныг санаж байна. Норм, нормативын тогтолцоогоо солино гэдэг тун хэцүү, хэл, соёлоо солихтой төстэй асуудал. Өөрсдөө боловсруулж бүтээнэ гэвэл төрөөс санхүүждэг Институт байгуулах, хамгийн хэцүү нь “ухаантнуудыг” цуглуулах хэрэгтэй болно. Энэ бол бүтэхгүй биз. Харин, нэг асуудал нь Орос хэлийг ядаж мэргэжлийн хүрээнд сурах, толь бичгүүдээ архитектур, хийц бүтээц, дулаан хангамж, усан хангамж, цахилгаан, холбооны чиглэлүүдээр улам нарийвчлан цэгцэлж сайжруулж авах хэрэгтэй юм.         

3. Барилгын зураг төслийн компаниуд барилгын зураг гаргахдаа юун дээр анхаарах шаардлагатай байдаг вэ? Түгээмэл гаргадаг алдаа юу байдаг вэ? 

Төлөвлөлтийн чанарт анхаарах хэрэгтэй. Зураг төслийн чанар төлөвлөлтийн, зураглалын гэсэн хоёр хэсгээс бүрддэг.  Барилгын зурагт төлөвлөлтийн чанар гэдэг нь үндсэндээ архитектур, орон зайн төлөвлөлт юм. Архитектур нь зөв эсвэл тааруу бол төлөвлөлт нь тийм болно. Бусад инженерүүдийн ажлын чанар чансаа түүнийг дагаад тодорхойлогддог. Зургийн компаниудын анхаарах зүйл бол Захиалагч, Хөрөнгө оруулагчдаа туслан ажиллаж зөв чиг концепц гарган, зургийн даалгавраа хамтран боловсруулж, техник урлагыг сүлэлдүүлсэн зураг төсөл, архитектурын бүтээл гаргах явдал билээ. Энэ ажлыг архитектор хүн голлон эхэлж хариуцдаг бөгөөд түүнээс маш олон талын мэдлэг, туршлага шаардагддаг. Зарим компаниуд зураг төсөлдөө төлөвлөлтийг бус үзэмжийг илүү анхаарах нь алдаа юм.         

4. Зургийн магадлал хяналт, зохиогчийн хяналтыг сайжруулах талд ямар арга хэмжээ авах ёстой вэ? 

Зураг төслийг зөвшөөрөлцөх, магадлах, баталгаажуулах ерөнхий арга, тогтолцоо төрхөө олсон байгаа. Харин боловсронгуй, шуурхай болгох асуудлууд байдаг. Ер нь зураг төсөл гэдэг нь юу болох, нийгэм эдийн засагт ямар үүрэг, ач холбогдолтой, түүний мөн чанар нь юу билээ гэдэг дээр манай мэргэжлийн хүмүүсийн дунд зарим дутуу ойлголтууд ажиглагддаг. Тухайлбал үүнээс болоод зарим төрийн байгууллагууд илүү зүйл, шаардлага нэхэж хугацаа алдуулах явдал элбэг байна.  

Зөвлөх үйлчилгээ гэдгийг бид өөр өөрийнхөөрөө, дээр дооргүй янз бүрээр ойлгож, тайлбарлаж байгаа тул амьдралд хэрэгжиж чадахгүй байх шиг байна. Хэрэгцээ нь бас тодроогүйтэй холбоотой гэж бодож байна. Хэрэгцээ гэдгийг нийгэмд болон барилгын салбарт дутагдаад байгаа үйлчилгээг хэлэх гэсэн юм. Ямар зөвлөх үйлчилгээ дутагдаад ямар барилга, төсөл болохгүй байна вэ, гэсэн асуулт байгаа. Манай орны барилгын төслүүд харьцангуй жижиг байдаг учраас Зөвлөх үйлчилгээний хэрэгцээ өргөн нэхэгддэггүй гэж болно. Зах зээл томтой орнуудад барилгын төсөл хэрэгжүүлэхэд маш олон харилцаа үүсдэг учраас Зөвлөх үйлчилгээ гарцаагүй хэрэг болдог. Иймээс томоохон төслүүдэд ашиглах зорилгоор Зөвлөх үйлчилгээний дүрэм журам хэрэгтэй байгаа юм.  

5. Архитектор болон зураг төслийн инженерийн ялгаа юундаа байдаг вэ? Энэ мэргэжлийн залуу үеийнхэндээ хандаж хэлэх зөвлөгөө? 

Барилгын (зам, шугаман байгууламж, зарим хот төлөвлөлтийн бус) зурагт Архитектор хүн тухайн барилгын бие, хэлбэрийг нь бүрдүүлж зохиодог бол бусад инженерүүд түүнийг амь оруулж, хүнд ашиглах боломжийг олгодог гэж болно. 

Залуучууддаа хандвал, бидний ажил мэргэжил маш их хариуцлагатай, олон тэрбумын  хөрөнгөөр “тоглодог”, алдаа гаргавал тун гашуун тул барилгын салбарын бүх мөчир салааг мэдэрч ажиллаарай гэж хэлмээр байна.    

Сэтгүүлч: Ц.Солонго