Иргэн бүрт 0.07 га газар Монгол Улсын иргэнд гэр бүлийн хэрэгцээний зориулалтаар газрыг нэг удаа үнэгүй өмчлүүлэх талаар зохицуулсан хууль 2002 оны 5 дугаар сарын 1-нээс хэрэгжиж эхэлсэн билээ. 0.07 га газар олголтын явцын талаар Газар зохион байгуулалт, геодези, зураг зүйн газрын Кадастрын хэлтсийн мэргэжилтэн Б.Урантөгсөөс тодрууллаа.

Иргэн та "хүн бүрт үнэгүй өмчлүүлэх 0,07 га газар"-аа авч амжаагүй бол доорх мэдээллийг уншина уу.  

Эхлээд газар эзэмших болон өмчлөх гэсэн 2 ойлголтын ялгааг иргэдэд тайлбарлаач?

Газрын тухай хуулийн 3 дугаар зүйлийн 3.1.2-т “газар өмчлөх” гэж тухайн газрыг захиран зарцуулах эрхтэйгээр хуулиар зөвшөөрсөн хүрээнд өөрийн мэдэлд байлгахыг”, 3.1.3-т “газар эзэмших” гэж газрыг гэрээнд заасан зориулалт, нөхцөл, болзлын дагуу хуулиар зөвшөөрсөн хүрээнд өөрийн мэдэлд байлгахыг” гэж тус бүр заасан бөгөөд энгийнээр тайлбарлавал газар өмчилсөн иргэнд захиран зарцуулах эрх нээлттэй байх бөгөөд харин газар эзэмшигч иргэн Засаг даргын зөвшөөрлөөр эрх шилжүүлэх, барьцаалах боломжтой юм.

0.07 га газар өмчлүүлж эхэлснээс хойш нийт хэдэн иргэнд энэхүү газрыг өмчлүүлсэн талаарх тоон мэдээлэл өгөөч?

Монгол улсын иргэнд газар өмчлүүлэх тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1-т заасны дагуу иргэнд гэр бүлийн хэрэгцээний зориулалтаар өмчлүүлэх газар нь түүний байршил, зориулалтаас хамааран нийслэлд 0.07 хүртэл га, аймгийн төвд 0.35 хүртэл га, сумын төв, тосгонд 0.5 хүртэл га,  нийслэлийг аймгийн төвтэй холбосон улсын чанартай авто замын дагуух газарт /сумын төвөөс бусад/ 0.07 хүртэл га гэж заасан байна.

Монгол Улсын Газрын нэгдмэл сангийн үндсэн болон дэд ангилал бүрийн газрын тоо бүртгэл, газрын улсын бүртгэл, шилжилт хөдөлгөөн, газарт учирсан хохирол, газар хамгаалах, нөхөн сэргээх талаар авсан арга хэмжээ, газрын төлбөр ногдуулалт, төвлөрүүлэлт зэрэг үзүүлэлтийг засаг захиргааны нэгж тус бүрээр тусган Улсын газрын нэгдмэл сангийн тайланг гаргаж, Засгийн газарт танилцуулж байхаар Монгол Улсын Газрын тухай хуулийн 26 дугаар зүйлийн 2.6-д заасан байдаг бөгөөд Газрын нэгдмэл сангийн 2020 оны улсын нэгдсэн тайланд тусгагдсанаар улсын хэмжээнд 506020 иргэн 57778.46 га газрын гэр бүлийн хэрэгцээний зориулалтаар нэг удаа үнэ төлбөргүй өмчлүүлээд байна.

0.07 га газрыг иргэдэд өмчлүүлж дуусах хугацаа хэзээ вэ?

Монгол улсын иргэнд газар өмчлүүлэх тухай хуулийг дагаж мөрдөх журмын тухай хуулийн 5 дугаар зүйлд “Иргэнд гэр бүлийнх нь хэрэгцээнд газрыг нэг удаа үнэгүй өмчлүүлэх арга хэмжээг 2003 оны 5 дугаар сарын 1-ний өдрөөс эхлэн 25 жилд хэрэгжүүлж дуусгавар болгоно” гэж заасан байна. Тэгэхээр 2028 он хүртэл энэ үйл ажиллагаа үргэлжилэнэ гэсэн үг. 

Иргэн тус газрыг өмчлөхдөө ямар зарчмаар “яаж” өмчлөх вэ? Биеэр очих уу, цахимаар олгож байна уу? 

Газрын тухай хууль, Монгол улсын иргэнд газар өмчлүүлэх тухай хуульд заасны дагуу иргэн сум, дүүргийн тухайн жилийн Газар зохион байгуулалтын төлөвлөгөөнд тусгагдсан газарт газар өмчлөх хүсэлтээ харьяа дүүргийн Газар зохион байгуулалтын алба, сумын газрын даамалд гаргана. 

Мөн гэр бүлийн хэрэгцээнд зориулан нэгж удаа, үнэ төлбөргүй газар өмчлөх хүсэлтээ цаасан эсвэл цахим хэлбэрээр гаргах бөгөөд иргэнд төрийн үйлчилгээг хүртээмжтэй, түргэн шуурхай, чирэгдэлгүй, хүнд сурталгүй, ил тод хүргэх зорилгоор www.egazar.gov.mn цахим хуудсыг хэрэглээнд нэвтрүүлээд байгаа бөгөөд энэхүү цахим хаягаар дамжуулан хүсэлт гаргах бүрэн боломжтой юм.

Дүүргийн Газар зохион байгуулалтын алба, сумын газрын даамал хүсэлтийг хүлээн авч суурин болон хээрийн судалгаа хийсний үндсэн дээр хүсэлтийг шийдвэрлэх боломжтой гэж үзвэл Засаг даргын газар өмчлүүлэх тухай шийдвэрийн төслийг боловсруулж, шийдвэр гарсны дараа Газрын кадастрын мэдээллийн нэгдсэн санд бүртгэн, газрын улсын бүртгэлд бүртгүүлэхээр хүргүүлнэ.

Газар өмчлөлийн хүсэлт гаргасан иргэний асуудлыг хэр хугацаанд шийдвэрлэж байна? 

Монгол Улсын иргэнд газар өмчлүүлэх тухай хуулийн 20 дугаар зүйлийн 20.6-д иргэний газар өмчлөх тухай хүсэлтийг хүлээн авснаас хойш 3 сарын дотор хянан шийдвэрлэхээр заасан байна.

Өмнө нь цахимаар бүртгүүлсэн  ч сугалаанд таараагүй иргэдийн асуудал юу болсон бэ?

Монгол улсын иргэнд газар өмчлүүлэх тухай хуульд заасны дагуу иргэдэд газар өмчлүүлэх талаархи төрийн нэгдсэн бодлого, холбогдох хууль тогтоомжийн хэрэгжилтийг нутаг дэвсгэртээ зохион байгуулах нь аймаг, нийслэлийн Засаг даргын бүрэн эрхийн асуудал бөгөөд дээрх заалтыг үндэслэн нийслэлийн хэмжээнд газар өмчлөлийн ажлыг эрчимжүүлэх ажлын хүрээнд цахим өмчлөлийг хэрэгжүүлсэн бөгөөд энэхүү цахимаар бүртгүүлсэн ч сугалаанд таараагүй иргэдийн хувьд гэр бүлийн хэрэгцээний зориулалтаар нэг удаа үнэ төлбөргүй өмчлөх эрх нээлттэй байгаа болно.

Тэгэхээр сугалаанд таараагүй иргэн дахин сугалаанд оролцох уу? Заавал сугалаанд оролцож байж газар өмчлөх үү. Газраа сонгоод биеэр очин хүсэлтээ гаргах боломж бий юу?

Газар өмчлүүлэхдээ зөвхөн сугалаагаар өмчлүүлэхгүй. Сугалаанд тараагүй иргэн нэг удаа үнэ төлбөргүй газар өмчлөх хүсэлтээ харъяа дүүргийн Газар зохион байгуулалтын алба, сумын газрын даамалд гаргаж болно. Засгийн газар жил бүр сум, дүүргийн тухайн жилийн Газар зохион байгуулалтын төлөвлөгөөг баталдаг бөгөөд уг төлөвлөгөөнд тухайн онд иргэнд өмчлүүлэх газрын байршил, хэмжээг тусгасан байдаг. Иймд төлөвлөгөөнд тусгасан газарт иргэн газар өмчлөх хүсэлтээ гаргана.

Тус газрыг өмчилсөн иргэдээс ямар зориулалтаар татвар авдаг, мөн цаашдаа өмчилсөн газартаа оршин суугаагүй ч татвар төлөх үү? Энэ талаар тодруулмаар байна.   

Үл хөдлөх хөрөнгийн албан татварын тухай хуулийн 5 дугаар зүйлийн 3.1, 5.2, 7.2-т тус тус заасны дагуу газар, түүнээс салгамагц зориулалтын дагуу ашиглаж үл болох эд юмс үл хөдлөх эд хөрөнгөнд албан татвар ногдуулах бөгөөд өмчилсөн газарт татвар ногдуулах үнэлгээг тогтоон, газраас авах үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татварыг гэр бүлийн хэрэгцээний зориулалтаар иргэнд өмчлүүлсэн газарт нийслэлд 95 хувиар, аймгийн төвд 97 хувиар, сумын төв, тосгонд 98 хувиар, газар тариалангаас бусад аж ахуйн зориулалтаар иргэнд өмчлүүлсэн газарт нийслэлд 30 хувиар, аймгийн төвд 70 хувиар,  сумын төв, тосгонд 85 хувиар, газар тариалангийн зориулалтаар иргэнд өмчлүүлсэн газрыг 95 хувиар тус тус хөнгөлөхөөр тусгасан байдаг.

Монгол Улсын иргэнд өмчилсөн газраа ашигласан үгүйгээс үл хамааран холбогдох хуулийн дагуу татвар төлөх үүрэгтэй болно.

Нийслэлд 0,07 газар өмчлүүлэх байршлын мэдээллийн талаар?

2021 онд Монгол Улсын иргэнд өмчлүүлэх газрын хэмжээ, байршил, зориулалтыг тогтоосон Засгийн газрын тогтоол батлагдаагүй байна.