Ногоон барилгын нэгдсэн төлөвлөлт- Үйлдвэрлэлийн бэлтгэл ажил
Барилгын үйлдвэрлэлийн зохион байгуулалтын баримт бичиг нь захиалагч ба барилга угсралтын байгууллагын үүрэг, хариуцлагыг дээшлүүлж, хариуцлагын тогтолцоог тодорхой болгосноор барилга байгууламжийн чанарын тогтолцоог өндөр төвшинд хүргэх зорилтыг хэрэгжүүлэхэд чиглэгдсэн заалт болон норм ба дүрмийн шаардлагуудыг тусгасан болно.
Аргачлал: Барилгын үйлдвэрлэлийн бэлтгэл ажилд дараах ажлууд хамаарна. Үүнд:
-Хэрэгжүүлэхээр төлөвлөсөн төслийн техник-эдийн засгийн үндэслэл (ТЭЗҮ) ба архитектур төлөвлөлт, бүтээц, үйлдвэрлэлийн технологи зохион байгуулалтын шийдлийн харьцуулсан хувилбарын үр ашгийн тооцоог хийж, төсөл боловсруулах оновчтой шийдлийг сонгох;
-Төлөвлөж буй барилга байгууламжийн иж бүрэн зураг төслийн баримт бичгийг боловсруулах;
-Шаардагдах хөрөнгийн эх үүсвэрийг тодорхойлж хөрөнгийн хуримтлал бий болгон эдийн засаг, менежментийн цогцолбор арга хэмжээг төлөвлөж хэрэгжүүлэх;
-Барилга байгууламжийг барих газрын зөвшөөрөл авах;
-Баригдах барилга байгууламжийг холбох техникийн нөхцөл (зөвшөөрөл) авах;
-Газрын асуудалтай холбоотой эдийн засаг, менежментийн болон техник-зохион байгуулалтын (газрыг чөлөөлөхтэй холбогдсон) арга хэмжээг төлөвлөн хэрэгжүүлэх;
-Төслийн гүйцэтгэгчийг сонгон шалгаруулалтыг зарлаж, барилгын ерөнхий ба туслан гүйцэтгэгч байгууллагуудыг сонгох, гэрээ байгуулах; -Барилгын ажил эхлэх, үргэлжлүүлэх зөвшөөрөл авах;
-Чөлөөлөх талбайд орсон хуучин барилга байгууламжийг зөөн шилжүүлэх, буулгах ажлыг зохион байгуулах;
-Барилгын талбайг улсын (хот суурин) авто зам, тээврийн (төмөр зам ба бусад) сүлжээнд холбох ажлыг гүйцэтгэх;
-Барилга барих үеийн инженерийн шугам, сүлжээнд түр хангах зөвшөөрлийг авч инженерийн шугам, сүлжээний холболт хийх;
-Барилгын талбайд барилгын ажилчдад үйлчлэх захиргаа, аж ахуй болон үйлдвэрлэл, соёл, ахуйн үйлчилгээ, орон сууцны түр барилга байгууламжийг барих;
-Барилгын материал, эдлэхүүн, бүтээц, машин механизм ба үйлдвэрийн тоног төхөөрөмж нийлүүлэх ажлын бэлтгэл ажлыг хангах, гэрээ хэлцэл байгуулах зэрэг болно. Барилга байгууламжийг барих дарааллыг дараах схемээр үзүүлбэл:
Барилга байгууламжийг хугацаанд нь чанарын өндөр түвшинд барьж ашиглалтад оруулах зорилгоор барилгын үйлдвэрлэлийн технологи зохион байгуулалтын баримт бичгийг (БҮТЗБББ) боловсруулж хэрэгжүүлнэ. Технологи зохион байгуулалтын баримт бичиг нь Барилгын зохион байгуулалтын төсөл (ЗБТ), Ажил гүйцэтгэх төсөл (АГТ), Технологийн карт (ТК), Хөдөлмөрийн процессын карт (ХПК), Үйлдвэрлэл зохион байгуулалтын төсөл (ҮЗБТ) зэргээс бүрдэнэ. Барилга байгууламжийг барьж эхлэхээс өмнө гүйцэтгэгчийг сонгон шалгаруулахтай холбогдуулан барилгын үйлдвэрлэлийн технологи, зохион байгуулалтын шийдлийг урьдчилан тодорхойлж ЗБТ ба АГТ боловсруулахаар сонгон шалгаруулалтын баримт бичигт тусгаж болно. Иргэний ба үйлдвэрийн томоохон цогцолбор барилга байгууламжийн үйлдвэрлэлийн үйл ажиллагааг ерөнхийд нь төлөвлөж зохион байгуулах зорилгоор ЗБТ-ийг боловсруулна. Харин тухайлсан объектын үйлдвэрлэлийг нарийвчлан зохион байгуулахад АГТ-ийг зохиож хэрэгжүүлнэ. Объектын даацын бүтээцийг барих болон нарийн төвөгтэй ажлын технологи зохион байгуулалтыг шийдвэрлэх зорилгоор ТК–ыг боловсруулна.
Барилгын зохион байгуулалтын төсөл (ЗБТ) Иргэн ба үйлдвэрийн томоохон цогцолбор барилга байгууламжийн өртөг, зардлыг олон хувилбараар урьдчилан тогтоосны үндсэн дээр хөрөнгө оруулалтын оновчтой тооцоо судалгааг гарган санхүүжилт олох, зарцуулах хөрөнгийг жил, улирлаар хамгийн оновчтой хуваарилан санхүүжилтийг хийх, уг цогцолборыг хамгийн ашигтай буюу боломжийн хугацаанд байгаль орчинд нийцэмжтэй байдлаар барьж дуусгах технологи зохион байгуулалтын шийдлийг тогтоохоос гадна барих ажлыг гүйцэтгэж чадах гүйцэтгэгч, бэлтгэн нийлүүлэгч байгууллагыг сонгон гэрээ байгуулах зорилгоор ЗБТ–ийг боловсруулна.
Барилгын ажил гүйцэтгэх төсөл(АГТ) Тухайн объектыг барих хамгийн үр ашигтай технологийг сонгон ажиллах ба баригдах хугацааг удирдамжаар тогтоосон (захиалагч, ерөнхий гүйцэтгэгчийн тохирсон) хугацаанаас богиносгож, барилгын чанарыг зураг төсөл, барилгын норм, дүрэмд заасан нормативт хэмжээнээс бууруулалгүй, төлөвлөсөн хөрөнгөнд багтаах, хэмнэлтийн зарчмаар барих зорилгоор ерөнхий гүйцэтгэгч байгууллага нь Ажил гүйцэтгэх төсөл (АГТ) боловсруулж хэрэгжүүлнэ. АГТ нь барилга угсралтын ажлыг шуурхай төлөвлөж удирдах, гүйцэтгэлийг хянаж зохицуулахад ашиглагдах баримт бичиг болно. Технологийн карт (ТК) Тухайн объектын даацын гол бүтээцийг барьж босгох, эсхүл зарим нарийн түвэгтэй технологи бүхий ажлыг хийж гүйцэтгэхэд боловсруулах техникийн баримт бичиг. Барилгын даацын төмөр бетон каркас цутгах буюу угсрах, гадна, дотор хашлага хана (даацын хана) өрөх, дээврийн ажлыг гүйцэтгэх зэрэг тодорхой ажилд технологийн карт боловсруулахаас гадна хөрсний устай нөхцөлд усны төвшнийг доошлуулж суурь барих, гадсан суурь суулгах, буурь хөрсийг бэхжүүлэх, өвлийн улиралд бетон цутгах ажлыг гүйцэтгэх зэрэг нарийн технологитой ажилд технологийн карт боловсруулна. Боловсруулах технологийн картад уг ажлыг цогцоор нь авч үзэж түүний технологи зохион байгуулалтыг иж бүрэн шийдвэрлэвэл зохино. Манай барилгын салбарын үйлдвэрлэлийн процесс өнөөдрийг хүртэл бие биеэсээ хараат бус явж ирсэн. Өөрөөр хэлбэл аливаа барилгын төслийг төлөвлөлтөөс эхлэн ажлын зураг төсөл, угсралт болон ашиглалт гэсэн үндсэн дөрвөн процессыг тус тусад нь салган авч үзэж байсан. Ингэж тусдаа байснаараа үе шат бүр өөр өөрийн зорилгыг хангахын тулд ажиллах бөгөөд төслийн нэгдмэл зорилго бүрэлдэхгүй юм. Харин гадаадын өндөр хөгжилтэй орнуудын туршлагаас харахад дээрх дөрвөн үе шат хоорондоо харилцан уялдаа бүхий нэгдмэл процессоор ажиллаж байна.
Дээрх нэгдмэл процесс нь төлөвлөлтөөс эхлээд ашиглалт хүртэл бүхий л хугацаанд хоорондоо уялдаа холбоотой ажиллана. Ингэснээр төслийн онцгой шаардлага болон зорилгыг хоорондоо уялдуулах, эргэх холбоо үүсгэх, хамтран ажиллах боломжийг үүсгэж байгаа юм.
Ногоон барилгын төлөвлөлтийн хэсгийн нэг гол зүйл бол зураг төслийн багийн бүрэлдэхүүн байдаг. Европын орнуудад доор дурдсан мэргэжилтнүүдийг зургийн багтаа оруулан ажилладаг байна. Үүнд:
• Ландшафтын архитектор
• Экологич
• Тогтвортой хөгжлийн зөвлөх
• Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн зөвлөх
• Интерьер
• Галын инженер
• Гадна фасад хариуцсан инженер
• Үйлчилгээ, ханган нийлүүлэгч
• Дотор агаарын чанар шалгагч
• Дуу чимээний мэргэжилтэн
• Эрчим хүчний загварчлагч
• Чийглэгийн мэргэжилтэн зэрэг болно.
Эдгээр мэргэжилтнүүд тухайн барилгыг ногоон буюу тогтвортой болгоход ихээхэн ач холбогдолтой. Харин манай улсын хувьд байдал тэс өөр байна. Иймээс ногоон барилгын зураг төслийн багийн бүрэлдэхүүнийг нэр бүхий мэргэжлийн инженер, мэргэжилтэнтэй байхаар холбогдох дүрэм, журамд оруулах, төрөөс бодлогоор дэмжих нь зүйтэй. Мөн зохиогчийн зүгээс тавих шаардлага, хүсэлт зорилтуудыг төлөвлөлтийн шатандаа сайтар тодорхойлох, үе шатны оролцогч бүрийн үүрэг хариуцлагыг тодруулах зэрэг зүйлүүд дээр анхаарал хандуулах хэрэгтэй. Жишиг үзүүлэлт: БНбД 12-01-09 “Барилгын үйлдвэрлэлийн зохион байгуулалт” норм ба дүрмийг барилгын захиалагч, хөрөнгө оруулагч, зураг төслийн байгууллага, гүйцэтгэгч, туслан гүйцэтгэгч, ашиглагч нь барилга байгууламжийн зураг төслийг төлөвлөхөөс ашиглалтад оруулах хүртэл бүхий л хугацаанд мөрдөнө. Барилга байгууламжийг шинээр барих, ашиглагдаж байгаа барилга байгууламжид өргөтгөл, шинэчлэлт, засвар үйлчилгээ хийх үеийн үйлдвэрлэлийн зохион байгуулалтын ерөнхий шаардлагыг энэхүү норм ба дүрмээр тогтоосон байдаг. Тавигдах шаардлага: Барилгын дүрэм нь зөвлөмжийн чанартай хэрэглэгдэх бөгөөд «Барилгын тухай», «Хот байгуулалтын тухай» хууль зэрэг бусад холбогдох хууль тогтоомжид заасны дагуу барилга байгууламжийг гэрээлэн барихад дүрмийн шаардлага нь заавал биелүүлэх чанартай болдог.