Бидний мэдэх “сайн дурын барилгачид” хамгийн түрүүнд нэг байшингийн зураг олоод авчихсан, энэ хэд орчим болох вэ? гэж эхэлдэг. Танил дүр зураг байгаа биз? Гэвч тэдний асуултад хариулт өгөх хүн байхгүйгээс гадна хэрэв байлаа гэж бодоход ямар ч хамаагүй аргаар хүний байшин барьж өгнө гэж хэлээд дунд нь үнээ нэмээд зогсоочихдог бүтэл муутай хүмүүсийн өгөөш болоод л өнгөрдөг. Эсвэл Хөвсгөлөөс нэг сайхан торх олж ирээд, мужаан Батааг гуйгаад гэх мэтээр байшингаа ч төлөвлөөгүй атал барих хүн, материалаа яриад эхэлдэг нь манайхны дунд нийтлэг үзэгдэл юм. Тэгвэл үнэхээр амины сууц барих ажил юунаас эхлэх вэ?

Хамгийн түрүүнд хэрэгцээгээ зөв тодорхойлохоос эхлэнэ. Хэрэгцээг тодорхойлохдоо та юуны өмнө дараах асуултуудыг өөрөөсөө болон гэр бүлээсээ асуугаад хариулаад үзээрэй. 

Ерөнхий хэрэгцээ тодорхойлохдоо танд амины сууц зайлшгүй шаардлагатай юу?, амины сууц барих санхүүгийн эх үүсвэр бий юу, эсвэл зээл авах боломжтой юу? Танай гэр бүл амины сууц барих газартай юу?, ашиглалтын хэрэгцээгээ тодорхойлохын  тулд ямар материалаар барих, төвийн цахилгаанд холбогдох боломжтой эсэх, цэвэр усны хангамжтай эсэх, төв замаас хэр зэрэг зайтай вэ, таны сонгосон газар налуу эсэх, уулын жалга, судаг ойрхон уу, үер болж байсан уу, ойр хавийн айлуудын дунд хана хагарсан, эвдрэлтэй байшин байсан уу, газрын гэрчилгээ, гэрээгээ шалгаж үзэх, төлөвлөлтөд орж болох эсэх талаарх мэдээлэл танд болон хөршүүдэд чинь байна уу зэрэг асуултуудын хариултыг олж барилгын ажил эхлүүлэх эсэхээ шийдэх хэрэгтэй. Ингэхдээ мэргэжлийн хүмүүсээс зөвлөгөө авахад илүүдэхгүй. 

Төлөвлөлтийн хэрэгцээгээ тодорхойлохын тулд гэр бүлийн гишүүдийн тоо, хэдэн өрөөтэй байх, хүүхдийн болон ажлын өрөөг төлөвлөх эсэх,  агуулах, граж, мужааны ажил хийх өрөө шаардлагатай юу, танай гэр бүлд нэг 00-ийн өрөө багадах уу, уг сууцанд тогтвортой амьдрахаар төлөвлөж байна уу зэрэг асуултуудад “гэр бүл”-ийн хамт үнэн зөв нухацтай хариулснаар шаардлагагүй хөрөнгө оруулалтаас зайлсхийж зөвхөн өөрсдийн хэрэгцээг тодорхойлж авна. 

Хэрэв танд амины сууц зайлшгүй хэрэгтэй, санхүү, газраа шийдчихсэн ба түүн дээр байшин барих бүхий л нөхцөл бүрдсэн гэж үзээд зөвхөн зундаа ч биш өвөлдөө оччихдог 1 давхар 3-4 өрөөтэй байшинг 80м2-аас ихгүй 80 сая төгрөгт багтаан блокон ханатай, модон хучилттай барилга барихаар “шийдсэн” гэж үзье. Тэгвэл төлөвлөлтөө яаж хийх вэ?

Хамгийн түрүүнд санах зүйл бол эхлээд газартаа тохируулж төлөвлөлтөө хийгээд дараа нь барилгын хийцэд нь тааруулж өрөөнийхөө хуваалт хийнэ. Гэхдээ барилгын хийцэд тааруулж төлөвлөлт хийхийн өмнө өрөөний хуваалтыг хэрхэн хийдэг талаар ойлголттой болсон нь зөв байх.  

Гадна төлөвлөлт: Ингээд дараах зургийг (зураг 1.1) танай хашаа гэж төсөөлөөд хамтдаа төлөвлөлт хийе.

Зураг 1.1-т үзүүлснээр хашаа нь урдаасаа хойшоо сунаж тогтсон боловч зам баруун талд нь байна. Харин нар зүүнээс мандаад газрын баруун талд жаргаж байна. Салхи манай нөхцөлд ихэнхдээ баруун хойноос салхилдаг тул чиглэлийг нь баруун хойноос гэж авлаа. Газар тэгшхэн, жалга судаг таараагүй мөн ямарваа нэгэн дэд бүтцийн инженерийн хангамжийн хамгаалалтын зурваст ороогүй болно. 

Энэхүү өгөгдөл дээр буюу шинээр хийсэн төлөвлөлт дээр (Зураг 1.2) 8х10 хэмжээтэй байшинг хашааны хойд булангаас 3,0 метр, баруун булангаас 5,0 метр зайд тус тус зай авч зочны өрөө, гал тогоо, террасны хэсэг нар бүтэн үзэхээр урагш нь харуулж хашааны хойд хэсэгтэй параллель байрлууллаа. Энэхүү зай нь галын аюулгүй байдал болон хашааны сүүдэрлэлтэд өртөхгүй зай ба ашиглалтын явцад үйлчилгээ хийх зориулалтаар машин оруулах эсвэл галын машин бүтэн тойроход саадгүй зай талбай юм.

Энэ хэсэгт нэмж сануулахад байшин нь хөрш сууцаас дор хаяж 6,0 метрийн зайтай байх шаардлагатай ба энэ галын аюулгүй байдлыг бодолцсон хэмжээ юм.

Гараашийг барилгын баруун талд төлөвлөсөн бөгөөд энэ нь хашааны орц баруун талаасаа тул тус хэсэгт байрлуулсан болно. Зөв хувилбар нь гарааш барилгын нар бага үзэх талд буюу зүүн талд байвал зохистой эсвэл баруун талдаа боловч үл ялиг хойш нь барилгатай доголдуулж хойд талын хашаанаас 3,0 метр зайг тооцож аван байршуулж болно. / зураг 2.0 үз/ Эсвэл гараашийг барилгаас холдуулж байрлуулж болох ч 10,0 болон түүнээс дээш метр зайд байрлуулах нь хүнд хол байгаа мэт мэдрэмж төрүүлдэг аж.

Энэхүү нэг айлын төлөвлөлтөд цэвэр усны худгийг байшинтай ойр боловч хашааны зүүн буланд байршууллаа. Цэвэр усны худгийг газар руу нэвчүүлэх зориулалттай инженерийн хийц буюу септик танк, бохирын цэвэрлэх байгууламж, ил задгай 00 зэргээс дор хаяж 30,0 м-ээс дээш зай аван байршуулна. Бусад төрлийн хөрсний гүн рүү ямар нэгэн нэвчилт, хөдөлгөөн хийхгүй бүх төрлийн барилга байгууламжаас 5,0 болон түүнээс дээш хэмжээтэй зай авч байршуулна. Энэхүү зай нь засвар үйлчилгээ хийх, хамгаалалтын зурвас тогтооход ашиглагдана.

Гэхдээ амьдрал дээрх 30,0+ хэмжээг ашиглахад хүндрэлтэй бол худгийг хашааны баруун хойд буланд (энэ тохиолдолд хөршийн 00, ариун цэврийн байгууламжийг тооцох хэрэгтэй) цэвэрлэх байгууламжийг аль болох зүүн урд булан руу шахасхийж аль боломжоор нь хол зайд төлөвлөхийг эрмэлзэх хэрэгтэй. 

Мөн дээрх шаардлагыг хангаж байгаа нөхцөлд гараашид байрлуулж болно. Гэхдээ энэ тохиолдолд худгийн өрөөг тусад нь төлөвлөж машины тос тосол, санаандгүй алдсан бохир, халаалтын системийн шингэн алдаж худгийн ус руу орох магадлалыг бүрэн үгүй хийх хэрэгтэй. Мөн худгийн насосыг эгц дээшээ татах боломжтойгоор таазыг өндөр, мөн хажуу тийш татахаар бол гадагш чөлөөтэй гаргах боломжтой өргөн хаалга эсвэл зурвас зайлшгүй байх ёстой гэдгийг мартаж болохгүй.

Ахуйн бохирыг ямархуу технологиор шийдвэрлэснээс үл шалтгаалж анхны худаг байшингаас 3,0 метрээс дээш зайд байхыг шаардана. Энэхүү худгаас цааш бохирын танк, цэвэрлэх байгууламж, шүүрүүлэх байгууламжууд байх бөгөөд дээрх байгууламжуудын эргэн тойронд периметрийн дагуу 3-5 метр хүртэл хамгаалалтын зурвас байгуулж дээр нь зүлэгжүүлэх, цэцэг тарихаас өөрөөр ашиглахгүй байх нь зүйтэй.  Иймэрхүү төрлийн байгууламж засвар үйлчилгээнд орох, ашиглалтын үйлчилгээ авах шаардлага байн байн гарах магадлалтай тул дээрх арга хэмжээнүүдийг авч байгаа болно.

Сүүдрэвч, хүүхдийн тоглоомын талбай нь байшингийн урд зүгт байгаа тул 8,0 метр болон түүнээс дээш хэмжээтэй зайд байршууллаа.  Энэхүү зай нь дуу чимээний бохирдол, шорлог хийх үеийн утаа униарыг тооцоолсон зай бөгөөд барилгын цонхгүй хажуу болон арын хана түүний ойролцоо бол дор хаяж 2,0 метрийн зайд дээрх байгууламжуудыг төлөвлөж болно.

Зурагт үзүүлсэнээр машины орц гарц хүүхдийн тоглоомын талбайтай огтлолцох тохиолдолд 0,6-0,8 метрийн өндөр бүхий үзэгдэх орчинг үл хязгаарласан явган хашааг барьж уг хоёр орчинг тусгаарлаж өгөх нь хүүхдийн аюулгүй орчинд тоглох, зорчих боломжийг эрс дээшлүүлдэг “сайн” туршлага юм. Та Европын орнуудад ийм жижиг хашааг хашаандаа байрлуулсан байхыг их харж болно. 

Цахилгааны шит буюу самбарыг эргэн тойронд 1,0-1,5 метр зайд хамгаалалтын зурвас тогтоож байршуулах бөгөөд заавал газардуулагчтай байхыг анхаарна уу. 

Ногоон байгууламжийн тухайд хэрэв том мод бол хашаа болон байшин, төрөл бүрийн агуулахаас багадаа 4,0 м зайд, Жимсны мод дундаж өндөртэй бут сөөг бол 2,0 м, жижиг бутлаг ургамал 1.0 м зайд тус тус бодож тариарай. Энэ нь тухайн модлог ургамал галын аюулд өртөж шатах, хүчтэй салхинд унах, үндэс нь суурь луу хавж гэмтээх зэргийг тооцсон зай хэмжээ юм.

Дотоод төлөвлөлт: Нийтлэлийн эхэнд дурдсан шиг өрөөний хуваалтанд барилгын хийцлэл чухал үүрэгтэй ч өрөөний хамгийн бага боломжит хэмжээ, хамгийн их байж болох нөхцөлүүдийг ойлгож авахгүйгээр өрөөний хуваалт хийх нь усны гүнийг мэдэхгүйгээр шумбахтай ижил юм.

Учир нь хүн хэтэрхий том орон зайтай орчинд өөрийн эрхгүй биеэ хурааж, хөдөлгөөнөө хянадаг ба энэ нь таагүй байгаагийн хамгийн эхний шинж юм. Иймээс ордон, хурлын заал, урлаг заал гэх мэт барилгууд хүний чөлөөт байдлыг нүсэр орон зайн эзлэхүүний мэдрэмжээр дарж байдаг. Ийм орон зай нь хэдийгээр хүний ажиллаж амьдрах таатай орчны температуртай байсан ч хүнд 1-2 градусаар хүйтэн байгаа мэт мэдрэгддэг байна. Мэдээж дараагийн шалтгаан нь том өрөөнүүд халаалтын болон гэрэлтүүлгийн зардал өндөр байх нь ойлгомжтой.

Харин эсрэгээрээ хэт жижиг байх нь хүнийг тайван тухгүй байлгаж гэртээ байх хүслийг нь эрс дардаг. Хэт жижиг орчин нөгөөтэйгүүр агаарын солилцоо тун муу байхаас гадна хэвийн хөдөлгөөнд байнга саад учруулах (хөлөө цохих, бүдрэх, толгойгоо юманд цохих, байнга гэр бүлийнхээ гишүүдтэйгээ хажуулдаж зөрөлдөх гэх мэт), дуу чимээний өндөр бохирдол, агаарын чийгшил өндөр,  төрөл бүрийн ахуйн үнэр нэвт шингэсэн орчин үүсгэдэг. Энэ мэт хүвь хүний онцлог, эрүүл мэндийн байдал, сэтгэхүйн онцлог, зан чанарт орчны болон орон сууцны төлөвлөлт өөр өөр нөлөөлөл үзүүлж болно.

Тэгэхээр дээрх нөхцөл байдлаас дүгнэхэд хүний амьдрах орчин нь  хүний тав тух, тайван байгаа мэдрэмжээр дамжуулан ажил, амьдралдаа амжилттай явах, эрүүл, сэргэлэн цовоо байх нөхцөлийг ч хангадаг гэж ойлгож болно. Тиймээс та амины сууц, гэрээ төлөвлөхдөө хайнга хандвал “байшин тань” танд тэгж л хандах болно.

Дээрх учир шалтгаанаас үүдэн өрөөний зохимжтой төлөвлөлт гэж юу вэ?, аль өрөөнд бид илүү анхаарах шаардлагатай вэ? гэдэг асуултад төвлөрч цааш үргэлжлүүлцгээе.

Сошиал сувгаар дамжуулан “Амины сууцны аль өрөө хамгийн чухал гэж та боддог вэ” гэсэн санал асуулгыг явуулахад нийт 326 хүн оролцсоноос 50 болон түүнээс дээш хувь нь зочны өрөө, гал тогоо, унтлагын өрөө хамгийн чухал гэж саналаа өгчээ. Үүнийг гадны жишигтэй тухайлбал АНУ-ийн National Association of Realtors буюу Үндэсний Реалторуудын холбооноос 2019 онд гаргасан худалдан авагч нарынхаа дунд хийсэн судалгааны тайлангийн үр дүнтэй бараг ижил байгаа юм. 

Тиймээс бид эхний ээлжинд зочны өрөө, гал тогоо, унтлагын өрөөнд төлөвлөлтийн наад захын шаардлагуудыг яаж хангуулах талаар нийтэлж байна.

Зочны өрөө: Зочны өрөөг төлөвлөлтийн хувьд бага, стандарт, том гэж 3 хувааж болно. Энэ өрөөний хэмжээ, төлөвлөлтөд нөлөөлөх гол хүчин зүйл нь буйдан түүний дагалдах ширээ, сандал болон зурагтын /телевиз/ хоорондох зай болно. Ялангуяа зурагт төрөл бүрийн хэмжээтэй болсон учраас дэлгэцийн өргөн болон түүнийг үзэх зай хэмжээг харгалзах нь энэ өрөөнд чухал үүрэгтэй. 

Зурагт эсвэл ил камен зуух зэргээс зай авах энэхүү шаардлагаас үүдэн зочны өрөө голдуу тэгш өнцөгт хэлбэртэй төлөвлөгддөг байна. Санаа өгөх үүднээс дараах төлөвлөлтүүдийг танилцуулж байна. Үүнд: 

Мөн л жижиг зочны өрөө. Хэмжээ 3х4м байж болох ба залуу хосуудад тохиромжтой хувилбар юм. Энэ тохиолдолд зурагтын байршил чухал биш зөвхөн зочин, гэр бүлийн гишүүдийн тав тухад төлөвлөлт зориулагджээ.  Тавилгын сонголтоос шалтгаалж өрөө давчуу эсвэл сэлүүхэн мэдрэмж төрүүлэх эсэх нь шалтгаална.

Дундаж хэмжээтэй зочны өрөө. Хэмжээ нь 3,7х5,5 м байж болох ба тавилгын байршлаас үл шалтгаалан манайд нийтлэг байдаг хувилбар юм. Энэ тохиолдолд зурагтын байршил зочин, гэр бүлийн гишүүдийн тав тух бүгд хангагдаж байх тул ердийн стандарт хэмжээтэй зочны өрөөний тавилгууд хангалттай цэлгэр мэдрэмж төрүүлнэ.

Том хэмжээтэй зочны өрөө. Хэмжээ 4,6х7-8 м байж болох ба гэр бүлийн олон гишүүдтэй эсвэл зочиддоо илүү анхаарал тавьдаг айлын төлөвлөлт. Мэдээж ийм зочны өрөөг боломжтой бол бүгд л хүсэлгүй яахав.. Гэхдээ ийм том өрөөнд зориулж цэлгэр гал тогоо, тусад нь 00 өрөө шийдэх шаардлагатай болдог.

Унтлагын өрөө. Монгол гэрт зөвхөн нэг орны хэмжээгээр ойлгогддог байсан энэ хэсэг барилгажилт эхэлсэн он жилүүдэд арай томорсон боловч хүүхдийн өрөө, ажлын өрөө, гоо сайхны өрөө, хувцасны өрөөнүүдтэй нэг дор байсаар л ирсэн. Одоо харин энэ өрөө бүрэн утгаараа зөвхөн “унтлагын өрөө” зориулалтаар ашиглагдах болсон нь бидний дэвшлийн бас нэгэн хэсэг юм.

Энэ өрөөний төлөвлөлтийн гол чухал үзүүлэлт бол ор. Бид голдуу евро стандартын ор хэрэглэгдэг учраас өрөөний зохион байгуулалт ч европ стандартын зохион байгуулалт руу шилжиж байна. Энэхүү өрөөнд тавигдах гол шаардлага нь хэт намхан биш тааз, үзэгдэх орчин сайтай цонх, сайн хөшиг, хувцасны шүүгээ, явган шүүгээ, зочны өрөө болон гал тогооноос хол оршиж байхаас гадна орны эргэн тойронд хүн ямар ч төвөггүй явах боломжтой 50 см-ээс дээш зай гаргаж төлөвлөх нь ашиглахад чухал юм.

Унтлагын өрөөг евро стандартаар сонгож байгаа орны ангиллаар тогтоодог тул уг стандартын хэд хэдэн хувилбарыг санаа авах үүднээс сонирхуулъя.

SINGLE BEDROOM-НЭГ ОРТОЙ ӨРӨӨ 

                                                                     Хэмжээ: 1.98х2.74м                                                           2.1х3.0м                                                                        2.44х2.74м

Жижиг унтлагын өрөө. Ганц бие болон гэр бүлийн нэг гишүүнд зориулсан өрөө юм.

TWIN BEDROOM-ХОС ОРТОЙ ӨРӨӨ

                                              Хэмжээ:     2.75х2.75м                                                            3.05х2.90м                                                                 3.05х3.05м

Дундаж унтлагын өрөө. Хүүхдийн өрөөнд болон зочдын унтлагын өрөөнд зохимжтой хувилбар.

                                                             Хэмжээ:      2.74х2.90м                                                        3.05х3.66м                                                             3.05х3.96м

Дундаж унтлагын өрөө. Хосуудын өрөөнд болон өсвөр насны хүүхдийн өрөө, зочны унтлагын өрөөнд зохимжтой хувилбар.

KING BEDROOM-ХОЁР ХҮНИЙ ӨРГӨН ОРТОЙ ӨРӨӨ

Хэмжээ:    3.51х2.90 м                                                    4.27х3.05м                                                                      4,3х3.00м

Том унтлагын өрөө. Гэр бүлийн том унтлагын өрөө.

Дээрх өрөөнүүд нь байж болох хамгийн боломжит стандарт хэмжээ, төлөвлөлт бүхий өрөөнүүд бөгөөд үүнээс том байж болох нь таны болон гэр бүлийн гишүүдийн тань хүсэл, шийдвэрээс хамааралтай юм.  (Үргэлжлэл бий)

МЭРГЭШСЭН ИНЖЕНЕР  Б.МӨНХБААТАР