Олон давхар орон сууцны агаар сэлгэлт
Барилгын Халаалт Агаар Сэлгэлтийн Зөвлөх Инженер. У.Батдэлгэр
Дэлхий нийтэд Ковид-19 цар тахал гарсантай холбоотойгоор орон сууцны барилгуудын агаар сэлгэлтийн системээр Ковид-19 вирус тархаж байгаа тухай хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр эрүүл мэндийн салбарын мэргэжилтэнүүд болон нийтийн сүлжээгээр энэ тухай зарим нэг хүмүүс тайлбар өгч байна. Орон сууцны айлуудын агаар сэлгэлтийн систем нь босоо чиглэлдээ агаар сэлгэлтийн нэгдсэн системд холбоотой байдаг ба үүгээр бусад айлууд руу халдвар дамжиж байхыг үгүйсгэхгүй юм. Тиймээс үүсээд байгаа нөхцөл байдалд дүгнэлт хийж агаар сэлгэлтийн шинэ, дэвшилтэт туршлагыг нэвтрүүлэх нь чухал болоод байна.
Монголд олон давхар орон сууцны барилгуудын ихэнх нь агаар сэлгэлтийн ердийн агаар сорох системтэй. Орон сууцны барилгын гадна хана, хашлага хийцийн сул чөлөөтэй нүх сүв бүхий орон зайгаар гадна агаар тасалгаанд нэвтэрч, улмаар цааш гал тогоо, ариун цэврийн өрөөнүүдээр дамжин агаар сэлгэлтийн ердийн системээр гадагшилдаг. Энэхүү агаарын урсгал хөдөлгөөн нь гадна, дотор агаарын нягтын зөрүү, байгалийн таталзлын нөлөө, агаар сэлгэлтийн босоо шахтын өндөр, гадна агаарын салхины хурд зэргээс хамаарч бий болдог.
Одоо ашиглаж байгаа ердийн агаар сэлгэлтийн системийн давуу талууд нь ашиглахад энгийн, өртөг багатай, түүнчлэн ашиглалтын зардал, үйлчилгээ шаарддаггүй. Гэвч сүүлийн жилүүдэд ашиглалтын явцад ердийн агаар сэлгэлтийн системүүд нь ихэвчлэн зөв горимоор ажилладаггүй шаардлагатай агаар сэлгэлтийг хангаж чадахгүй байна.
Орон сууцны барилгын ердийн агаар сэлгэлтийн систем нь дараах шалтгаануудаас хамаарч хангалттай сайн ажиллахгүй байна. Үүнд:
1. Маш сайн битүүмжлэлтэй шилэн вакум цонх, шилэн фасад, гадна цутгамал бетон хана, ханын дулаалга эдгээр нь агаар нэвтрэлтийг бүрэн хаасан.
2. Агаар сэлгэлтийн босоо шахтны өндрөөс хамаарч дээд давхрын айлуудын агаар сэлгэлтийн таталтын хүч үүсдэггүй.
3. Гадна агаарын температурын +5 хэмээс -7 хэм хүртэл, үүнээс дээш дулаан хэмд агаар сэлгэлт байгалийн аргаар сэлгэх боломжгүй болсон.
4. Маш ойрхон баригдсан өндөр барилгуудад салхиний үйлчлэл байхгүй болж, улмаар агаар сэлгэлт явагдах боломжгүй болсон.
5. Орон сууцны айлуудын цонх нээлхийгээр байгалийн агаарыг үргэлж оруулах нөхцөл бололцоо манай эрс тэс уур амьсгалтай Монгол орны хувьд боломжгүй.
Орон сууцны агаар сэлгэлт хангалтгүй хэмжээнд ажиллаж байгаагаас хамаарч тасалгаан дахь агаарын чанар муудаж, оршин суугчдын эрүүл мэндэд таагүй нөлөө үзүүлэхээс гадна, барилгад мөөгөнцөр, хөгц үүсгэж улмаар барилгын өвчлөл буюу синдромыг (Building syndrome) бий болгодог.
Олон давхар орон сууцад ердийн байгалийн аргаар агаар сэлгэлтийг хийдэг уламжлалт аргыг орон сууцны барилга анх баригдсан цагаас өнөөдрийг хүртэл бид ашиглаж байгаа билээ. Орон сууцанд ариун цэвэр, гал тогооноос агаар зайлуулах ердийн сорох системийг төлөвлөж өгдөг. Хуучны 1997 оноос өмнө баригдсан угсармал болон тоосгон орон сууцнуудын цонх, гадна хана, булан тохойгоор гадна агаар чөлөөтэй шүүрэлтийн замаар нэвтэрч, агаар солилцоог дэмжиж ажиллаж байсан. Үүнийг хуучны барилгад амьдарч байсан хүмүүс мэднэ.
Орчин үед барилгын шийдэл, материалын чанар, технологи эрс сайжирч болж өгвөл маш сайн битүүмжлэлтэй дулаан алдагдал багатай орон сууц барихыг зорьж, дулааны хэмнэлт тал руу чиглэсэн ажлуудыг хийсээр байна. Харин орон сууцны агаар сэлгэлтийг сайжруулах, ажиллагааг зөв зохистой болгох сайн зураг төслийг бид одоо болтол хараахан төгс байдлаар шийдээгүй байна.
Дээд зэргийн битүүмжлэлтэй агаарын нэвтрэлтгүй болсон олон давхар орон сууцны хэвийн агаар солилцоог хангахын тулд цонхыг өдөрт байнга онгойлгож байж агаар солилцоог хангахыг зөвлөж байгаа билээ. Гэвч Монгол орны хувьд хүйтний улиралд цонхоо нээлттэй байлгаж маш хүйтэн гадна агаарыг зохион байгуулалтгүй оруулах нь учир дутагдалтай, тийм ч сайн зөв зүйтэй арга биш болно.
Дулааны болон шилжилтийн /зун, хавар, намар/ улиралд агаар сэлгэлтийн ердийн систем хүйтний улирлаас маш муу ажилладаг. Учир нь гадна дотно агаарын нягтын зөрүү үүсдэггүй, салхиний хурд бага байдаг зэргээс хамааран сэнсний тусламжтай агаарыг гадагшлуулах хэрэгтэй болдог. Үүнийг орон сууцны барилгын ариун цэврийн өрөөнүүдэд ихэнхдээ хэрэглэж байгаа.
Орон сууцны айлууд нь босоо чиглэлдээ нэгдсэн нэг агаар сорох ердийн системтэй бөгөөд тэр системээр нь доод айлуудын хоол болон тамхиний үнэр үнэртэх, дуу чимээ сонсогдох, хүйтэн агаар буцаж үлээх гэх мэт асуудлууд байнга гарч байдаг. Ийм нөхцөлийг бий болгосон уламжлалт агаар сэлгэлтийн ердийн системийн зураг төсөл, тооцоог угсралт шууд холбоотой бөгөөд үүнийг засаж сайжруулах хэрэгтэй байна.
Бидний хэрэглэж буй уламжлалт агаар сэлгэлтийн системийн арга нь барилгын битүүмжлэл, хүмүүсийн ая тухтай байх нөхцөл эрс сайжирсантай холбогдуулж зохих ёсны шинэчлэлт, өөрчлөлтийг хийгээгүйгээс хамаарч дээрх алдаа дутагдлууд гарсаар байна.
Уламжлалт агаар сэлгэлтийн системийг сайжруулах, шинэчлэх хэд хэдэн аргачлал, шийдлүүдийг гадны инженерүүд зохиосон бөгөөд аль хэдийн хөрш ОХУ нь орон сууцны барилгууддаа 2000 оноос хойш хэрэглэсээр иржээ. Орон сууцны агаар сэлгэлтийг сайжруулах, шинэчлэх гадаад улсуудын хэд хэдэн техникийн шийдэл байгааг бид цаашид барилгын зураг төсөлдөө нэвтрүүлэх нь зүйтэй байна.
Үүнд зөвхөн агаар сэлгэлтийн инженерүүд ажиллах биш барилгын архитекторуудтай хамтран зураг төслийн шатанд агаар сэлгэлтийн солилцоог хангаж ажиллах тийм барилгын зураг төсөл зохиох хэрэгтэй. Дээр дурьдсан олон хүчин зүйлүүдээс хамаарч учир дутагдалтай байгаа орон сууцны агаар сэлгэлтийг сайжруулах техникийн шийдлийг хөрш ОХУ нь орон сууцны барилгууддаа өргөн хэрэглэж байна. Тус орон сууцны агаар сэлгэлтийн системийг Хосолмол ажиллагаатай Хайбрид Hydrid ventilation; Гибрид Вентиляция) систем хэмээн нэрлэдэг.
Энэхүү систем нь ,
1. Олон давхар орон сууцны барилгын гал тогоо, ариун цэврийн өрөөний агаар сэлгэлтийг байнгын агаар сорох горимоор ажиллуулахын тулд орон сууцнуудад агаар оруулах энгийн авсаархан төхөөрөмжөөр тоноглох хэрэгтэй. Ингэсэн тохиолдолд орон сууцанд агаар зохион байгуулалттай нэвтрэх бөгөөд цонхоо онгойлгох хэрэггүй болно. Цонхыг сэрүүцүүлэх зорилгоор нээж болно.
2. Олон давхар орон сууцны барилгын агаар сэлгэлтийн ердийн системийг байнгын соролтын горимоор байлгах техникийн давхрыг зураг төсөлд төлөвлөх шаардлагатай. Тус техникийн давхарт бүх айлуудын босоо агаар дамжуулах хоолойгоор ирсэн бохир агаар цуглуулагдана. Нэг орон зайд бүх бохир агаар хуримтлагдаад цааш бохир агаарыг гадагшлуулах ерөнхий агаар зайлуулах шахт руу очно.
3. Хосолмол ажиллагаатай хайбрид агаар сэлгэлтийн систем нь агаар оруулах энгийн төхөөрөмж, босоо агаар сорох систем, техникийн давхар, ерөнхий агаар зайлуулах шахт, маш бага хүчин чадлын нам даралтын өдөөх сэнс, дефлектор зэргээс бүрдэнэ.
4. Техникийн давхрын дээр тусдаа ерөнхий агаар зайлуулах шахтыг төлөвлөж өгнө. Тус ерөнхий агаар зайлуулах шахт нь хосолмол Хайбрид агаар сэлгэлтийн гол үүргийг гүйцэтгэнэ.
Хайбрид агаар сэлгэлтийн системийг хийснээр олон давхар орон сууцны Агаар сэлгэлтийн талаар өмнө нь үүсч байсан бүх гомдлууд бүрэн байхгүй болсон бөгөөд агаар сэлгэлтийн үр ашиг, нөлөө нь барилга болон хүмүүст маш сайн үр дүнгээ өгсөн байна.
Хосолмол ажиллагаатай хайбрид агаар сэлгэлтийн систем гэдэг нь байгалийн аргаар болон механик аргаар агаар сэлгэлтийг чанартай сайн ажиллуулах агаар сэлгэлтийн цогц системийг нэрлэж байгаа болно. Механик арга гэдэг нь цахилгааны хэрэглээ маш багатай сорох сэнсээр агаар сэлгэлтийг явуулахыг хэлж байгаа юм.
Хосолмол хайбрид аргаар төлөвлөсөн орон сууцны агаар сэлгэлтийн ашиглалтын зардал маш бага байх ба агаар сэлгэлт нь өөрөө маш идэвхтэй ажиллаж байнгын тасралтгүй агаар сэлгэлтийн хэвийн нөхцөлийг хангаж чадна. Орон сууцны барилгад хүн 24 цаг тасралтгүй байх тул агаар сэлгэлт хэзээ ч зогсох ёсгүй байнга хосолмол аргаар агаар сэлгэлт явагдах болно.
Хайбрид агаар сэлгэлтийн системийн өөр нэг давуу тал нь агаар дамжуулах ерөнхий хоолой дахь агаарын хурдыг 2,5-3,5 м/с хурдтай байхаар тооцдог тул ерөнхий босоо хоолойн хөндлөн огтлолын талбай багасаж орон сууцны талбайг хоргодуулахгүй ашигтай талбайг нэмэгдүүдэх сайн талтай байна.
Орон сууцны өрөө тасалгаанд зохион байгуулалттай цэвэр агаар байнгын оруулах нь хүмүүсээс ялгарч байгаа нүүрсхүчлийн хий, чийгийг зайлуулах нөхцөлийг хангаад зогсохгүй эрүүл мэндэд ач тустай болно. Тиймээс болж өгвөл агаар оруулах асуудлыг эн тэргүүнд тавих нь зүйтэй. Цэвэр агаар зохион байгуулалттай өрөө тасалгаанд нэвтэрч байж бохир агаарыг өрөөнөөс гадагшлуулах харилцан үйлчлэлийн нөлөө явагдана.
Тус хайбрид агаар сэлгэлтийн систем нь олон давхар орон сууцны барилгад нэмэлтээр техникийн давхар хийх, ерөнхий шахт хийх, агаар оруулах энгийн сэнс хийх гэх мэт нэмэлт ажлууыг шаардана. Ингэснээр орон сууц барих төсөвт өртгийг харьцангуй нэмэгдүүлэх сул талтай боловч үүнийг хэрэгжүүлсэн агаар сэлгэлттэй орон сууцны барилга оршин суугчдын тав тух таатай орчинг бүрдүүлэх, эрүүл ахуйн шаардлагыг бүрэн хангасан, цар тахлын үед айх аюулгүй байдлыг бий болгох юм. Одоогийн байдлаар ердийн агаар сэлгэлтийн системийг өөрчлөхгүйгээр сайжруулах арга зам үүнээс өөр байхгүй байна.
Өнөөдөр Монголд олон давхар орон сууцны давхрын тоо нэмэгдээд 25 давхар хүртэл орон сууцны барилга баригдаж байна. Өндөр орон сууцыг өнөөдрийн байдлаар босоо чиглэлд 2 хувааж бүсчлэх, гал тогоонд нэмэлт агаар сэлгэлт төлөвлөх гэх мэт аргуудыг сүүлийн үеийн зураг төслүүдээс харж байна. Эдгээр аргуудаар хийсэн ч өнөөх агаар сэлгэлтийн үр дүн гарахгүй, хуучны агаар сэлгэлт хэвээр байх болно. Тиймээс агаар оруулах нөхцөлийг хангах, соролтыг байнгын нөхцөлөөр явуулах техникийн шийдлийг сонгох хэрэгтэй. Дулааны улиралд нам даралтын сэнсээр ажиллах ба хүйтний улиралд байгалийн аргаар ажиллахаар зохицуулагдах, мөн цэвэр агаар зохион байгуулалттай орохоор хийх хэрэгтэй. Ингэсэн тохиолдолд асуудал нэг мөр бүрэн шийдэгдэнэ.
Мөн гадны орнуудын олон давхар орон сууцны агаар сэлгэлтийг хэрхэн хийдэг тухай судлахад Солонгос, Герман улсуудын агаар сэлгэлтийн систем нь мөн адил энэхүү агаар сэлгэлтийн системээр хийгддэг байна. Цаг агаар дулаахан байдаг тул нэмэлт техникийн давхар хэрэггүй шууд барилгын дээвэр дээр Хайбрид сэнсээ угсардаг. Хамгийн гол нь Герман, Солонгос улсын орон сууцны агаар сэлгэлт нь иж бүрэн автоматик ажиллагаатай. Мөн орон сууцны айлуудад агаар оруулах төхөөрөмж мөн адил байна. Эдгээр улсууд агаар сэлгэлтийн системдээ дугуй хоолойг 100% ашиглаж, олон давхар өндөр орон сууцны агаар сэлгэлтийг нэг босоо хоолойд холбодог. Өндрийн дагуу бүсчлэх асуудал байдаггүй бөгөөд эдгээр улсын агаар сэлгэлтээс автоматикийг нь авч нэвтрүүлэх хэрэгтэй.
ОХУ - д барилгад хайбрид агааржуулалтын системийг хийсэн байдал
Бид барилгын гадна фасад, дотор интерьер дизайнд илүү их ач холбогдол өгдөгтэй адилаар оршин суугчдын амьдрах таатай орчинг бүрдүүлэх , эрүүл ахуй, аюулгүй нөхцөлийг хангах гол хүчин зүйл болох агаар сэлгэлтийг мөн өндөр хэмжээнд ач холбогдол өгч ажиллах цаг үе ирсэн байна.
Цаашид хуучин нэгэнт асуудалтай байгаа агаар сэлгэлтийн системийг сайжруулж, орчин үеийн шийдлээр зураг төсөл гаргах эрх зүйн орчин, барилгын норм ба дүрэмд өөрчлөлт хийх нь зайлшгүй бөгөөд зураг төсөл, угсралтын гарын авлага боловсруулж баталгаажуулах, түүнийг хэрэгжүүлэх тал дээр шат дараатай ажлуудыг эхнээс нь хийх хэрэгтэй байна.
Эн түрүүнд орчин үеийн олон давхар орон сууцны барилгын агаар сэлгэлтийн системийг 100 хувь үр дүнтэй ажиллах эрчим хүчний хэмнэлттэй, байгаль орчинд ээлтэй, эрүүл мэнд, аюулгүй ажиллагааны найдвартай нөхцөлийг хангаж хийх нь бидний өмнө шийдэх чухал асуудлын нэг мөн.
Дүгнэлт
1. ОХУ-д хэрэглэж байгаа хосолмол ажиллагаатай хайбрид агаар сэлгэлтийн систем нь олон давхар орон сууцны барилгын агаар сэлгэлтийн хамгийн зөв шийдэл юм.
2. ОХУ болон манай орны эрс тэс уур амьсгалтай цаг уурт зохицсон хамгийн оновчтой шийдэл бөгөөд бид энэ талаар ОХУ-ын агаар сэлгэлтийн салбарын туршлагаас суралцах шаардлагатай байна
3. Уламжлалт агаар сэлгэлтийн системийг олон жил хэрэглэж заншсан бөгөөд барилгын битүүмжлэл сайжирсан, хүмүүсийн тав тух хангах, агаар солилцоог эрчимжүүлэх, аюулгүй байдлыг хангах, эрчим хүчний хэмнэлттэй байлгах, ухаалгаар ажиллах орчин үеийн шаардлагыг дагаж, уламжлалт агаар сэлгэлтийн системд техникийн иж бүрэн шинэчлэлт, өөрчлөлтийг хийх ёстой гэдгийг өнөөгийн үүсээд байгаа нөхцөл байдал харуулж байна.