Барилгын салбарт 37 жил ажиллахдаа төрийн одон Алтан гадас, мэргэжлийн холбооны дээд шагнал болох МАЭ-ийн нэрэмжит шагнал, Тэргүүний барилгачин цол тэмдэг, БХБЯ-ны хүндэт жуух бичиг, МБИХ-ны хүндэт өргөмжлөл, “Оны шилдэг барилга”-ын 5 удаагийн батламж, цомоор шагнагдсан, архитектор гэх мэргэжлээрээ улс орны өнгө төрх, салбарын хөгжил дэвшилд гар бие оролцож яваа Монгол улсын Зөвлөх архитектор, Автор ХХК болон Эрчим төсөл ХХК-ийн Зөвлөх архитектор Л. Чагнааг энэ удаагийн “Барилгачны алдар” ярилцлагын буландаа урилаа.

Архитектурын хөгжлийг хүн төрөлхтөн агуй, газар сууц, овоохойд амьдарч байсан тэргүүлшгүй эрт цагаас эхэлсэн гэж тооцдог юм билээ. Энэ мэргэжлийн үүсэл хөгжил, манай улсад хэзээнээс хойш бий болсон талаарх товчхон тайлбараар яриагаа эхлүүлье?

Энэхүү салбар Дундад зууны эхэн үеэс 18-р зууны аж үйлдвэрийн хувьсгалын үе хүртэл  архитектор хүн архитектурын ба хийц бүтээцийн зургийг бүхэлд нь хариуцаж төслөө гаргаж, гардан босгох ажлыг хариуцан гүйцэтгэдэг байсан гэдэг. Аж үйлдвэрийн хувьсгалын үеэс  барилгад төмөр ба төмөр бетон зэрэг  шинэ, шинэлэг материал хэрэглэх болсноор барилгын хэлбэр загварт шинэчлэлт хийгдэж олон талын авьяастай хүний чадвар шаардлага хангахгүй болж, архитектор хүн архитектурын төслөө хийх, бат бэхийн тооцоо, бүтээцийн төслийг инженер хариуцах болсон гэдэг. 

Манай оронд хувьсгалаас өмнө барилгын ажлыг Хятад хүн, Хятад хүн тэрэгчин л хийх ёстой доод зиндааны ажил гэж үздэг сонин ойлголттой байсан. 1921 оны хувьсгалаас өмнө зөвхөн сүм хийдийн барилгууд нэлээд баригдсан, худалдаа үйлчилгээний барилгууд болох Европ, Орос худалдаачдын цөөхөн барилгуудаас  бусад нь Хятад загварын жижиг үй олон шавар барилгууд л байсан юм. Хамгийн сайхан тохилог дотор засалтай байшин нь “Цэнгэн зугаацаж, арьсаа зулгалуулах газар” нэртэй одоогийнхоор саунд ордог газрууд байсан гэдэг.

Зуун жилийн өмнөх манай нийслэл хот бохир заваан, хогондоо дарагдсан хот байж, Сүхбаатарын талбай тэр үед их том хогийн  овоолго байсныг Хятад морин тэргүүдээр их ажил болгон зөөж цэвэрлээд, ордон барихаар зураг төслийн уралдаан зарлаж Унгар инженер, Оросын нэрт архитектор А. С. Котовтой өрсөлдөж төсөл нь шалгарсан гэдэг.  Тус барилга баригдаж  1926 оны 9-р сард ашиглалтад  орсон нь  “Бөмбөгөр ногоон” буюу “Ардын цэнгэлдэх хүрээлэн” нэртэй  1200 хүний суудалтай, 32 метрийн голчтой, 17 метр өндөртэй одоогийн төрийн ордны байгаа газар байгуулагдаж байсан гэдэг. 

1960 онд мал сүргийг нийгэмчилсэн атрын аян, уул уурхай, үйлдвэрүүд нээгдэж эхэлсэнтэй холбогдон төв суурин, хотжилт  үүсэх нөхцөл бүрдсэнээс үүдэн хот байгуулалт, барилгажилтын ажил ид өрнөж эхэлсэн нь 1990 он хүртэл тууштай явагдаж 360 сум суурин шинээр үүсэж, 18 аймгийн төвүүд барилгажиж эхлэн, Улаанбаатар хот цэцэглэн хөгжиж, Дархан, Эрдэнэт, Багануур, Бор-Өндөр гэх хотуудыг шинээр байгуулсныг харвал социалист нийгмийн үеийн энэ 30 жилд их амжилтад хүрсэн нь ойлгогдоно.

Харин барилгын зураг төслийн байгууллага 1926 онд байгуулагдсан гэж үздэг. Анхны дээд мэргэжлийн архитекторууд 1950-иад оны дундуур төгсөж ирцгээн, 1973 онд өөрийн орондоо архитектурын сургууль нээж анхны төгсөлт нь 1978 онд байв. Ингэж дотооддоо архитекторуудаа бэлдэж эхэлсэн түүхтэй юм. 

Та энэ мэргэжлийг яагаад сонгох болов? Ямар замналыг туулж, ямар амжилт бүтээлтэй ажиллаж байна?

Югослав улсад Уран барилгын дээд сургууль, Уран барилагч гэдэг мэргэжил байдаг гэдгийг Алтай нутгийн хязгаарт хөдөөгийн малчны хотны хүүхэд байхдаа анх сонсож мэдсэн юм. Би Говь-Алтай аймгийн Бугат суманд төрж өсөөд, хотод 2-р сургуулийг төгссөн. Сургууль төгсөх үед Лодойдамба гуайн “Алтайд” романд гардаг Баяр шиг Геологич эсвэл Геодезийн инженер болно гэж шийдсэн байсан. Гэтэл ангийн найз Д. Батбаатар надад “Чам шиг зураг гоё зурдаг, математик ба шугам зургийн хичээлдээ сайн хүүхдэд архитектор мэргэжил яг тохирно. Манайд архитектурын мэргэжлээр шинэ сургууль нээгдээд хоёр, гуравхан жил болж, Орос багш нар хичээл заадаг юм гэсэн”  гэж санал болгоход шууд л энэ мэргэжлийг сонгосон.

Москвагийн архитектурын дээд сургуулийг төгссөн архитекторууд, Орос багш нар, тэр сургуулиас уригдаж ирсэн хүмүүс байсан нь тэр аяараа л Оросын нэр хүндтэй сургуулийг эх орондоо авчран суралцаж байгаа мэт уур амьсгалд 5 жил сурч төгссөн. 1984 онд “Барилгын Зургийн Төв Институт”-д мэргэжлийн ажилдаа орж мэргэжлийн багшаар Югослав улсад төгссөн ахлах архитектор Ш. Цэдэнпүрэв, мэргэжилтэн зөвлөхөөр Киев хотоос ирсэн архитектор Лесничий нарын удирдлага дор техник, ахлах техникээр 3 жил ажиллаж,  архитектороор бие даан ажиллах эрх 1987 онд авсан юм. Бие дааж ажиллаж эхлээд архитектор Ш. Цэдэнпүрэв ахтай хамтран Архангай  аймагт 90 ортой “Шивэртийн рашаан сувилал”-ын барилгын төсөл хийж, барилга нь баригдсан. Увс аймгийн тоосгоны үйлдвэр гэж их том хэмжээтэй барилгын төслийг Эрхүү хотын үйлдвэрийн барилгын институтийн технологийн зургийн даалгавраар, Биохимийн үйлдвэрийг барууны орны технологийн зургийн даалгавраар 3 блокоос бүрдсэн 120 метр урттай, 4 давхар том төсөл хийн карказ  нь угсрагдаж дуусч байтал 1990 он гарч нийгэм өөрчлөгдөн энэ барилга хөрөнгө оруулалтгүй болсноор нураан, ажиллаж байсан БЗТИнститут тарж, бутраад хувийн жижиг компаниуд  болсон юм.

Тэр үед Улаан-Үдэ хотод баригдах Монгол улсын консулын барилгын зураг хийсэн ч хөрөнгө оруулалт нь тасарч 6 жилийн дараа баригдаж дууссан. Энэ 10-аад жилийн хугацаанд  ганцхан энэ  барилгын төсөл хэрэгжсэн байна. Миний үеийн архитекторуудын ид бүтээн, туйрвах насанд улс орны эдийн засгийн хямралын шуурга дайрч, онц бүтээсэн юмгүй шахуу цаг хугацаа  өнгөрсөн нь харамсалтай санагддаг.

2000 он гараад барилгын бүтээн байгуулалтын ажил сэргэж сүүлийн 20 жилийн хугацаанд 180 гаруй төсөл, загвар зургийн төсөл хийгдсэнээс 80-аад барилга нь биежиж хэрэгжээд бусад нь  захиалагчийн хөрөнгө оруулалт, санхүүгийн боломжгүй байдал, газар олголтын байдал, хөрсний судалгааны хүндрэл зэргээс болж цаасан дээр мөрөөдөл болон үлджээ. 

Хийсэн төслүүдийн ихэнх нь орон сууцны барилга, маш цөөхөн олон нийтийн барилга дээр ажилласан байна. Уг нь архитектор хүн соёл, олон нийтийн барилга, томоохон ордон, театр, музей, үзэсгэлэнгийн барилга, тансаг байгальтай газар амралт сувиллын барилга зэргийг хийвэл ур чадвар нь дээшлэн, сонирхолтой төсөл хийж болно. Манайд тийм хөрөнгө, эдийн засгийн бололцоо бүрдээгүй байна. Арабын Эмират, Хятад, Казахстан зэрэг орнуудын архитектурын хөжлийг харахаар атаа хөдлөөд л байдаг юм. \Инээв\

/Зураг төсөл 2006 он/       "Гандирс" Үйлчилгээтэй орон сууцны барилга

Өөрийн бүтээлийн үнэ цэнээ хамгаалан итгүүлэх шаардлагатай

Архитектор хүн барилгын зураг төсөл гаргахдаа содон мэдрэмжтэй байх хэрэгтэй байдаг. Тэгэхээр юун дээр анхааран ажиллах хэрэгтэй вэ?

Тухайн барилга байгаль, цаг уурын ямар бүсэд баригдах гэж байгааг анхааралдаа авч  тэр бүсэд ихэвчлэн хийгддэг архитектур төлөвлөлтийн хэв шинж болон зургийн даалгаврыг нь баримтлах, тухайн барилгатай холбогдолтой норм дүрмийг унших, захиалагчийн санал хүсэлтийг сонсож аль болох тусгах, төслийн үндсэн санаагаа олж бүтээлийнхээ онцлох санаануудаа захиалагчид сайн тайлбарлан өгч өөрийн бүтээлийн үнэ цэнээ хамгаалан итгүүлэх шаардлагатай байдаг. Захиалагчийн архитектурын мэдлэг, ойлголт төсөлд ихээхэн нөлөөтэй байдаг тул сайн мэдлэг, боловсролтой захиалагчтай харьцаж загвар зураг боловсруулах нь архитекторт  урамтай байдаг юм.

Барилгын үйл ажиллагааны чиглэлээс шалтгаалан зураг төсөл гаргах шаардлага, онцлог өөр, өөр байдаг уу?

Архитектур төлөвлөлт нь барилгын зориулалт ба онцлогоос шалтгаалан өөр, өөр байдаг учир тус бүрдээ төлөвлөлтийн шаардлагыг тусгасан барилгын норм ба дүрэмтэй. Орон сууцны барилга, үйлчилгээний төвүүд, эмнэлэг, сургууль, үйлдвэрийн барилгууд тус бүр  өөрийн орон зайн бүсчлэлийн байршлуудад нь төлөвлөх шаардлагатай байдаг. Нэг барилга дотор өөр, өөр үйл ажиллагааны зориулалттай үйлчилгээнүүдийг багтаан төлөвлөх нь архитектурын төлөвлөлт болон инженерийн шугам сүлжээний шийдэлд асар хүндрэл учруулдаг. 

Би доод давхардаа үйлчилгээний төвтэй, дээших давхрууддаа орон сууцтай хэд хэдэн барилгын зураг хийж байсан. Энэ барилгууд нь ихэвчлэн 1950-иад оноос хойш баригдсан, газар хөдлөлтөд тэсвэр муутай, хотын үзэмжид муу нөлөөтэй, зохиогчийн эрхэнд халдаж байгаа тул ийм ажлаас татгалздаг. Нэг Солонгос архитектор ийм төлөвлөлт манай оронд 1980-д онд их моодонд орж байсан, одоо үүнээс татгалзаж эхэлсэн гэж ярьж билээ. 

/Зураг төсөл, хувилбарууд 2012он/  “CITY MALL” Худалдаа үйлчилгээтэй орон сууцны барилга

Гаднын улсад зураг гаргасан архитектор нь барилга баригдаж дуустал хяналт хийж хариуцдаг юм билээ. Тэгэхээр хяналтын үйл явцын талаар асуумаар байна?

Ийм байвал тухайн барилгад зураг төслийн алдаа багасаж, зохиогч хариуцлагаа бүрэн хүлээж, үйлдвэрлэлийн мэдлэг нь өргөжин, онол ба практикийн нэгдлийг ханган олон юманд анхаарал нь сарнихгүй байх олон талын ач холбогдолтой. Манай  өнөөгийн систем 1 архитектор олон төсөлд зэрэг ажилласан, практикаас хөндий, цаастай зууралдагч болоод л сууцгааж байгаа дутагдалтай. Барилгадаа иж бүрэн хяналт тавих, зургандаа засвар хийх ажлыг газар дээр нь шийдэх зураг гаргах, материал сонголтод голлох үүрэгтэй оролцоод барилгын төсөвт өртгийн зохих хувиар цалинждаг байвал зохино. Үнэлэмж муу учир олон зургийг богино хугацаанд гаргаж санхүүгээ нэмэгдүүлдэг байдал бүх л зураг төслийн компаниудад байгаа нь үнэн.

Мөн зохиогчоос зөвшөөрөл авалгүй захиалагч, гүйцэтгэгч 2 тохироод, архитектор нэг хяналтаар очиход зургийг өөрчлөөд, засах аргагүй болтол нь бариад эхэлчихсэн тохиолдол их байдаг. Зургийн гол зохиогчид болох архитектор ба бүтээцийн инженерийг нэг барилгын төслийг хийгээд  барилга ашиглалтад орсны дараа өөр төслийн ажил эхлүүлдэг журамд шилжвэл зөв шийдэл мэт бодогдоно.

Соёл, үзвэр үйлчилгээ, олон нийтийн онцлог барилгууд аль болох архитектурын сонирхолтой шийдлүүдтэй байвал зохимжтой

Сүүлийн үеийн барилгын зураг ямар чиглэл рүү шилжиж байна? Нэгэн хэвийн дөрвөлжин барилгууд баригддаг байсан үе нэгэнт ард хоцорсон мэт?

Барилгын орчин тойрон нь хүн амарч зугаалах орон зай чөлөөтэй, ногоон байгууламж болон тохижилт сайтай, эрчим хүчний хэмнэлтийн сайн шийдэлтэй, эко ухаалаг барилгын чиглэлийг баримталдаг болсон. Нэг маягийн зургийг аль болох хэрэглэхгүй байхыг эрмэлздэг болсон нь сайн талтай. Дөрвөлжин хэлбэртэй байж болно, хамгийн гол нь фасадуудын шийдэл, өнгө засал нь өөр байх хэрэгтэй. Соёл, үзвэр үйлчилгээ, олон нийтийн онцлог барилгууд аль болох архитектурын сонирхолтой шийдлүүдтэй байвал зохимжтой.

Барилгын зураг төслийн гол 2 багана болсон архитектор болон барилга бүтээцийн инженер бэлтгэж буй өнөөгийн байдлын талаарх таны бодол? 

Архитектор мэргэжлээр мэргэжилтэн бэлтгэж буй их, дээд сургуульд ямар чадамжтай оюутан элсүүлж байгаа, сургалтын бааз, багшилж буй хүний нөөц, төгсөгчид ажлын талбарт гараад ажиллаж буй байдлыг өөрийн ажиглалтаар дүгнэхэд, архитектор мэргэжлийг сонгон элсэж байгаа залуус энэ мэргэжлийг гоё, сайхан барилгын зураг зурж, гарын ур дүйгээр хийгддэг хялбар ажил,  их  мөнгө олох боломжтой мэргэжил гэж ойлгодог бололтой юм. Гэтэл энэ мэргэжил зөвхөн урлагийн шинж чанаруудыг агуулсан төдийгүй, барилгын хийц бүтээцийн шинжлэх ухааны нарийн тооцооны үндэслэлд тулгуурлан биежиж төлөвлөгддөг, геологийн шинжлэх ухаанд хамрагддаг газрын буурь суурь судлал, барилгын физик, дулааны ба халаалт салхивч, сантехник ба ариутгах татуурга, цахилгаан, тоног төхөөрөмж, холбоо дохиолол, автоматик ба мэдээллийн технологи, механикийн салбар, цаг уурын болон ургамал судлал, галын аюулгүй байдал, хот төлөвлөлт зэрэг олон төрөл мэргэжлийн шинжлэх ухаантай холбогдож, тэдгээрийн талаарх мэдлэг боловсролын шаардлага тавигддаг ихээхэн нийлмэл бүтэцтэй  нарийн мэргэжил байдаг.

Хоёрдугаарт дээд сургуульд зааж байгаа хичээлүүдийн программ олон улсын стандартын шаардлага хангаж байгаа эсэх, сурах бичиг, гарын авлага маш цөөн. Барилгын механик, металл хийц, төмөр бетон хийц, модон хийц, барилгын материал судлал гэх мэт голлох хичээлүүдийг маш хангалтгүй заадаг тул төгсөгчид ажил дээр гараад инженерүүдэд маш их шүүмжлүүлдэг. 

Залуу архитектор, хийцийн инженерүүдийг дотооддоо сургаж  5-аас дээш жил ажиллуулж туршлага суулгаж, мэргэжлийн мөн чанарыг сайн мэдрүүлж, ирээдүйн ажиллах чиглэлээ олоод, мэргэжилдээ шалгараад ирсэн тохиолдолд гадаадын  өндөр хөгжилтэй орнуудад төрийн сангаар, эргэн төлөгдөх болзолтойгоор магистр, докторын  сургуулийг төгсгөх нь үр дүнтэй мэт.

Орчин үеийн барилгажилтын хурдтай хөгжил, архитектурын орчин үеийн шинэ өнгө  төрхийг бий болгох үүднээс “Барилгын конструктор инженер” гэдэг зураг төслийн байгууллагад ажиллах мэргэжилтэнг 5, 5 жилийн зайтайгаар ШУТИС-ийн Барилга-Архитектурын сургуульд шинээр сурган бэлтгэж гаргах зайлшгүй шаардлага байна гэж хардаг. “Боломж багатай асуудлыг боломжтой гэж шийдэл гаргаж, тооцоогоор баталж  чаддаг мэргэжилтэнг л жинхэнэ барилгын конструктор инженер” гэнэ.  

Гадаад орнуудад хувь, хувьсгалын зардлаар архитектор мэргэжлээр сурсан олон залуус байдаг. Тухайлбал АНУ, Англи, Франц, Итали, Турк, Орос, Хятад, Ардчилсан Солонгос, Солонгос улс, Япон, Тайван гэх мэт орнуудад. Даанч тэдэнд энд ажлын байр байхгүй, байгаа нь бага цалинтай тул ажиллах сонирхол муутай, ихэнх нь сурсан орондоо ажиллах сонирхолтой. Хувийн зардлаар их мөнгө төлж сурчхаад энд ирээд сурсан зардлаа нөхөж чадахгүй ажил хийхийг хэн ч хүсэхгүй. Манай улсад нийт 2000 архитектор бэлтгэгдсэн гэдэг судалгаа байдаг. Ийм их нөөц бололцоог ашиглаж чадахгүй байгаа нь улс төрийн тогтолцооноос хамаарч байна гэж боддог.

1990 оноос өмнөх түвшинг өнөө цагтай харьцуулбал барилгын зураг төсөл болон барилгын чанар үсрэлт дэвшилд  хүрсэн. Тэр үед 5 жилийн хугацаанд барьдаг байсан барилгыг өнөө цагт 1 жилийн дотор барьж байна. Гэвч хот байгуулалтын бодлого алдагдсанаас хэт замбараагүй хотжилт үүссэн нь харамсалтай.

Он цагийн шалгуурыг давж ирсэн бүтээлийг л архитекторын шилдэг бүтээл гэнэ

Ямар барилгыг сайн архитекторын бүтээл гэх вэ?

Архитектурын урлаг талаас нь харвал тодорхой ягшмал хэлбэр загварт баригдаж болохгүй учир энэ сайн, тэр муу гэж ялгах нь утгагүй юм. Иймээс л архитектурын түүхэнд янз бүрийн стилиуд, архитектурын олон төрлийн урсгал чиглэлүүд гарсан байх. Харин барилгын техникийн үзүүлэлтүүд, хэрэглэгдсэн материал, техникийн дэвшлийн үзүүлэлтүүдээр нь сайн мууг ялгаад өгч болно. Таж Махалын барилга бусад орнуудын гайхамшигт уран барилгууд шиг олон зууныг дамжин урлагийн үнэ цэнэ нь гандан бууралгүй, он цагийн шалгуурыг давж ирсэн бүтээлийг л архитекторын шилдэг бүтээл гэнэ.

”Premium place” Зочид буудлын барилга. /Зураг төсөл 2014 он/

Архитектор мэргэжлийг сонгон суралцаж, ажиллаж буй залуучуудад юу гэж зөвлөх вэ?

Мэргэжилдээ үнэн сэтгэлээсээ дурлаж ирээдүйдээ мөрөөдөл, зорилго тавьж ажиллах, дэлхийн архитектурын бүх түүхэнд бүтээгдсэн шилдэг бүтээлүүдтэй ном зохиол, интернет орчноор аялж танилцах, эскизний  төсөл хийхдээ болж өгвөл хэд хэдэн хувилбараар  загвар гаргаж зөв хувилбарыг сонгож чаддаг байх, нэг хэв загварт баригдсан төслийг үргэлж хийхээс аль болох зайлсхийж, шинэ загвар гаргахыг эрмэлзэх, архитектор хүнд зайлшгүй мэдвэл зохих онолын ном зохиолыг унших, Орос, Англи улсын архитектурын мэргэжилд зориулсан сурах бичгүүд тоймгүй олон байдаг. Төсөл хийх бүрдээ холбогдох архитектурын норм ба дүрмийг биечлэн судлах. Манайхан ихэвчлэн хүмүүсээс асуух байдлаар дам  сураг сонсолтоор хийх гээд байдаг дутагдалтай. Англи хэлийг өндөр биш ч мэргэжлийнхээ түвшинд ашиглаж чаддаг байх нь зайлшгүй шаардлагатай болж, архитектурын төсөлд хэрэглэгддэг программ хангамжуудыг эзэмшиж сурах нь гарцаагүйг хэлүүлэх юун. 

Тэгэхлээр хүний сурч дэвшихийн гол үндэс нь өөрийгөө дайчлахаас л ихээхэн хамааралтай. Нэр алдар, гавьяа шагналын төлөө улайрч явах нь хүний зорилго биш, бага ч гэсэн харагдах бүтээл хийгээд түүндээ урамшин дотоод сэтгэлийн таашаал авч, дотоод шаталтын хөдөлгүүрээрээ жигүүрлэн  урагшлах нь гол юм. “Гуравхан ямхийн бийрээр эндүү ташааг бичиж суух минь, гутал хувцсаа барагдтал нэр төрийг хөөцөлдөж явахаас дээр” гэж В. Инжинашийн хэлсэн сургаал байдаг даа. 

Барилгын салбарын ирээдүйн хөгжлийг юу гэж хардаг вэ?

Барилгад зөвхөн цутгамал төмөр бетон карказ, цутгамал төмөр бетон хийцээс өөр олон төрлийн шинэ хийц бүтээцүүдийг нэвтрүүлж байж соёл, олон нийтийн барилгын архитектурын урлагт дэвшил гарна. Ийм барилгын зураг төслийн үнийг 2-3 дахин өндөр болгож зураг төсөл хийх хугацааг аль болох уртасгаж өгвөл сайн бүтээл гарна. Зарим онц чухал ач холбогдолтой барилгад олон улсын уралдаан зарлаж, гадаадын архитекторуудаар төсөл хийлгэж болно. Энэ нь Монголын нүүр царай л сайхан харагдах ач холбогдолтой юм. Манайхаас хөгжлөөр илүү орон болох Хятад, Арабын Эмират, Казахстан зэрэг архитектурын урлагаа үлгэр жишээ хөгжүүлж буй орнууд, улс орныхоо нүүр царайг илтгэн харуулах боломжтой томоохон барилга байгууламжуудын зураг төслийг зохиохдоо олон улсын уралдаан зарлаж шалгаруулах, дэлхийн нэртэй архитекторуудыг урин ажиллуулах зэрэг төрийн хүчтэй бодлого явуулдаг жишигтэй байдаг.

Харин манай орны өнөөгийн жишиг нь улсын хөрөнгөөр барих дээрх ач холбогдолтой  барилгын төсөл хийхдээ аль нэг улс төрчийн далд ивээлд байдаг барилгын зургийн компани, танил талдаа  нууц байдлаар эскизний төслөө хийлгүүлж бэлэн болгоод хуулийн дагуу 10-14 хоногийн хугацаатай эскизний тендер зарласан дүр үзүүлж хуураад л зураг төслөө хийдэг жишигтэй. 

Ийм богинохон хугацаанд тендерт оролцогч архитектор шинэ содон санаа олж боловсруулалт хийх нь бүү хэл бэлэн зураг хуулж зураад ч амжихгүй тул дутуу дулимаг хийсэн болж оролцоод, хад мөргөн хууртаж хоцрох жишээтэй. Цаг хугацаа, хөдөлмөр, урам зориг, эрч хүчээрээ хохирон үлдэж дахин ийм тендерт оролцох сонирхолгүй болж  үлдэнэ. Төрд ажиллаж буй албан тушаалтнууд улсын захиалгатай томоохон бүтээн байгуулалтын ажлыг зөвхөн мөнгө угааж ашиг олох зорилго тавьж буй ийм цаг үед салбарын ирээдүйг өөдрөгөөр төсөөлж чадахгүй юм. 

Архитектурын онцгой ач холбогдолтой, соёл ба архитектурын түүхэнд дурсгал болж үлдээхүйц барилгын урьдчилсан концепц, эскизний төсөл хийх хугацааг уртасгах, эскизний болон ажлын зургийн хүндрэлийн зэргийг нарийвчлан ангилсан норм ба дүрмийг боловсруулан, үүнээс шалтгаалан зураг төслийн жишиг үнийг тогтоосон байх шаардлагатай. Одоогийн жишиг үнийн нормоор талбайн хэмжээ, эзлэхүүн нь адилхан олон нийтийн зориулалттай нарийн төвөгтэй хийцтэй архитектурын төлөвлөлттэй барилга болон энгийн барилга хоёрын зураг төслийн үнийн зөрүү  1м2 бүрдээ 1000-3000 төгрөгийн зөрөөтэй байгаа тохиолдолд сонирхолтой шийдэл гаргах нь зөвхөн зохиогчийн сайн дурын уран бүтээлч хандлагад тохож хаясан нь эдийн засгийн ямар ч  хөшүүрэггүй норм үнэлгээ юм.

Барилгын салбарыг ирээдүйд хөгжүүлье гэвэл энэ чиглэлээр ажилладаг мэргэжилтэн бэлтгэдэг боловсролын системийг чанаржуулах зорилтыг хэр зэрэг хангахаас шалтгаална. 

“Бергамо” ХХК-ийн өндөр зэрэглэлийн орон сууцны /Зураг төсөл 2016 он/

Ярилцлагынхаа төгсгөлд таны залуу насыг дурсъя. 30 жилийн өмнөх та өөрийгөө одоогийнхтой харьцуулбал юу гэж хэлэх вэ? Мөн ирээдүйд та ямар бүтээл хийхийг зорьж байна?

Би гэдэг хүн айлын отгон хүүхэд болж аав ээжийн хайр халамж, бөөцийлөл дунд дураараа өсөж хүмүүжээд, дараа нь сайн ханьтай учран, түүний халамжид шилжсэн ч гэр орны ажил мэдэхгүй шахам залхуу, хүүхдүүдийнхээ хүмүүжилд төдийлөн хүчтэй нөлөөгүй, гэр орондоо гадаад явдлын яам, сангийн яамны сайдын үүрэг гүйцэтгэх төдийхөн нэлээн их муу дутагдлуудтай нэгэн болж хувирснаа ухамсарлаж аль болох засварлахыг хичээсээр байна. 

Мэргэжлийн талаасаа гэвэл архитектурын хөгжил нь улс орны барилгын техникийн дэвшил хөгжлөөс шалтгаалан өсөж хөгждөг тул 30 жилийн өмнө манай орон ихэнхдээ тоосгон барилга барьж, шавардаж, шохойддог байсан нь өнөө үед ямар болоод байгаа билээ. Тэгээд бодохоор Л. Чагнаа гэдэг хүн бас л тийм хөгжил дэвшилд хүрч туршлагатай болсон. Ер нь Яруу найрагч, зохиолч, зураач, дуучид гэх мэт урлагийн зарим мэргэжилтэн ид залуу үедээ гялалзаад нас ахих тусам буурдаг бол архитектор хүний бүтээл улам чанартай болдог нь гадаадын мундаг архитекторуудын түүхэн замналаас ч харагддаг. 

Би өөрийнхөө бүтээлүүдэд төгс боллоо гэж боддоггүй. Тиймээс боломж олдвол нэлээд мэргэжлийн өндөр дэвшилд хүрсэн “Архитектурын бүтээл” мөн гэж хүлээн зөвшөөрөгдөхөөр  бүтээл хийж, уран бүтээлийн сэтгэл ханамж авах юмсан гэсэн бодлоо ирээдүйд биелүүлнэ гэсэн зорилготой байна. 

Магадгүй алс ирээдүйд барилгыг төмөр бетон хийцээр барихаа больж, нарны хөдөлгөөн дагаж эргэдэг автомат төмөр бүтэцтэй механизм болж хувираад архитектор, бүтээцийн инженер, барилгачид нар механикийн инженерүүдэд байр сууриа алдаж хэрэгцээгүй мэргэжлүүд болж хувирах байх гэж боддог юм. Сансрын хөлөг шиг дурын газраа бууж байраа сэлгэдэг, бүхэл бүтэн хот өөрөө далай дээр хөвдөг, усанд шумбадаг барилгатай болтлоо хөгжих байх гэж хардаг даа. 

Ц.Солонго