Өнгөрсөн оны барилгын салбарын нөхцөлбайдал, хийж хэрэгжүүлсэн ажлаа дүгнэн тайлагнаж, үр дүнгээ хэлэлцэн, салбарын цаашдын чиг хандлага, энэ жилийн төлөвлөгөөгөө тодорхойлох цаг ирээдбайна. 

2021 онд салбарын ерөнхий чигхандлага,  төлөв байдал, төсвийн тодотгол, бүтээн байгуулалт, орон сууцны ипотекийн зээлийн мэдээлэл, цар тахлын үед хэрэгжүүлж буй салбарын бодлого,чиглэл, улсын болоод эдийн засгийн ерөнхий дүр зургийн талаарх тойм мэдээллийг хүргэж байна. 

2021 онд улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтаар барилгын салбарт нийт 2.4их наяд батлагдсан бөгөөд үүнээс 2021 ондхийгдэх бүтээн байгуулалтын санхүүжүүлэх дүн нь 850, 8 тэрбум төгрөг байна.

Барилга, хот байгуулалтын яамнаас мэдээлснээр Барилга, хот байгуулалтын сайдын багцын батлагдсан хөрөнгө оруулалтын зардалд улсын төсвөөс нийт  417,8 тэрбум төгрөг тусгагдсанаас 2021онд 181 төсөл, арга хэмжээний  186.2 тэрбум төгрөг санхүүжүүлэхээр батлагдсан байна. 

2021 онд хэрэгжих 181 төсөл,арга хэмжээнээс 92 төсөл, арга хэмжээ нь өмнөх оноос дамжин хэрэгжиж байгаа бөгөөд 89 төсөл, арга хэмжээг шинээр хэрэгжүүлнэ.

Үүнээс 131.6 тэрбум төгрөгийг барилга, байгууламжийн хөрөнгө оруулалтын зардалд, 24.8  тэрбум төгрөгийг их засварын зардалд, 3.4 тэрбум төгрөгийг тоног төхөөрөмжийн зардалд,26.3 тэрбум төгрөгийг техник, эдийн засгийн үндэслэл болон зураг төсөл боловсруулах зардалд зарцуулахаар тус тус батлагдсан. 

Төсвийн хөрөнгө оруулалтын задаргаа \Тэрбум төгрөг\

Эх сурвалж: БХБЯ

2021 оны төсвийн тухай хуулинд батлагдсан “Барилга, хот байгуулалтын салбарын Улаанбаатар хотод хийгдэх хөрөнгө оруулалт /Улаанбаатар/”, “Улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтаар дараа онуудад хэрэгжүүлэх төсөл, арга хэмжээний техник, эдийн засгийн үндэслэл, зураг төсөв /Улсын хэмжээнд/” төсөл, арга хэмжээнүүдийг нийслэл, аймаг, орон нутгийн өмнөх онуудын хөрөнгө оруулалт болон түүний үр дүн, батлагдсан зураг төсөлтэй уялдуулан нэгдсэн бодлогоор Барилга, Хот байгуулалтын сайдын тушаалаар задлан хэрэгжүүлнэ.

Улсын төсвөөр хийгдэх бүтээн байгуулалт

 Шинээр болон шилжин хийгдэх бүтээн байгуулалт 

Эх сурвалж: Сангийн яам

Монгол Улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтаар 2021 онд санхүүжүүлэх төсөл, арга хэмжээг байршлаар харуулбал:

21 аймагт хийгдэх бүтээн байгуулалт

“Барих-Шилжүүлэх” төрлийн концессоор 1,063.2 тэрбум төгрөгийн төсөвт өртөгтэй нийт 9 төсөл, арга хэмжээ байгаа ба 2021 онд 316.0 тэрбум төгрөгийн санхүүжилт хийгдэхээр төлөвлөөд байна.

Он дамжин баригдаж буй бүтээн байгуулалтад

●       300 ортой төрөх эмнэлгийн барилгыг дуусган дэд бүтэц барих төсөл (Улаанбаатар, Хан-Уул дүүрэг)

●       “Чойр” дэд станцын өргөтгөл, шинэчлэлт (Говьсүмбэр, Сүмбэр сум) 

Монгол Улсын хөгжлийг дэмжих зорилгоор гадаад улс болон олон улсын байгууллагууд Засгийн газарт буцалтгүй тусламж, хөнгөлттэй зээл олгодог. 

Орон сууцны ипотекийнзээл

Ипотекийн зээл нь 

●       Улсын төсөв

●       Арилжааны банкны чөлөөт их үүсгэвэр

●       Монголбанкны эргэн төлөлт 3 эх үүсгэврээс бүрддэг

2020 оны ипотекийн зээл өнгөрсөн жилийн буюу 2019 оны үетэй харьцуулахад 16 хувиар буурсан байна. Өнгөрсөн жил улсын төсвөөс ипотекийн зээлийн санхүүжилтэд 112.0 тэрбум төгрөг зарцуулж байсан бол 2020 онд Covid-19 цар тахлаас шалтгаалан эх үүсвэрийг хассан. Гэвч, Улсын Их Хурлаас гарсан чиглэлийн дагуу Монголбанкны эх үүсвэрийн хүүг бууруулснаар Арилжааны банкуудын эх үүсвэрийн ипотекийн зээлд зарцуулах боломж бүрдсэн байна. 

Ингэснээр Монголбанкнаас зөвхөн 240.0 тэрбум төгрөгийн эх үүсвэрийн зарцуулахаар төлөвлөж байсан бол арилжааны банкуудаас нэмж 120.0 тэрбум төгрөг зарцуулах боломж бүрдүүлсэн. 2020 оны 11 дүгээр сарын сүүлийн байдлаар нийт 4,694 зээлдэгчид 388.3 тэрбум төгрөгийн 8 хувийн хүүтэй ипотекийн зээлийг олгосон байна.

2020 оны 12 сарын 1-ний байдлаар 991 зээлдэгчид 65.56 тэрбум төгрөгийн 6 хувийн хүүтэй зээл олгожээ

Эх сурвалж: БХБЯ

Улсын Их Хурлаас зээлийн хүүг бууруулах стратегийг хэрэгжүүлж байгаатай холбогдуулан арилжааны банкнуудын өөрийн эх үүсвэр буурч одоогийн 6 хувийн хүүгээс бага хэмжээгээр нэмэгдүүлсэн орон сууцны зээлийн бүтээгдэхүүн гарна гэдэг тооцоололтой байна.  

Мөн Улсын Их Хурлаас Covid-19 цар тахлаас урьдчилан сэргийлэх, тэмцэх, нийгэм, эдийн засагт үзүүлэх сөрөг нөлөөллийг бууруулах тухай хуулийн сунгах талаар яригдаж байна. Хэрэв энэ хууль батлагдсан тохиолдолд ипотекийн зээлийн эргэн төлөлт, арилжааны банкуудын эх үүсвэрээс ипотекийн зээлийн санхүүжилтийг олгоно. Одоогийн байдлаар 2021 оны санхүүжилтийн хэмжээг тогтоогоогүй байна.

Засгийн газрын 2020-2024 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөрийн 3.7.10-т “Нийгмийн даатгал төлдөг бага, дунд орлоготой иргэдийг анх удаа оронсууц худалдан авахад нь урьдчилгаа төлбөргүй, жилийн 4-6 хувийн хүүтэй орон сууцны хөнгөлөлттэй зээлд хамруулна” гэсэн зорилт тусгасныг хэрэгжүүлэх зорилгоор иргэдэд олгох ипотекийн зээлийн нөхцөлийг үе шаттай хөнгөвчлөх ажлыг БХБЯ-наас хэрэгжүүлж байна. Энэ хүрээнд Монголбанк, арилжааны банкууд, “МИКОССК” ХХК- уудтай хамтран ажилласны дүнд шинээр олгох ипотекийн зээлийг 6 хувь болгож 2020 оны 10 дугаар сарын 1-ний өдрөөс шинээр зээл авах иргэдэд олгож эхэлсэн. 

Ингэснээр иргэдийн сарын төлбөрийн хэмжээ 20 орчим хувиар буурч байгаа буюу өрхийн нотлох орлогын хэмжээг мөн хувиар бууруулж, иргэдийн  зээлд хамрагдах боломжийг нэмэгдүүлжээ. 2020 оны 12 дугаар сарын 01-ны өдрийн байдлаар 991 зээлдэгчид 65.56 тэрбум төгрөгийн 6 хувийн хүүтэй зээл олгоод байна. 

Мөн иргэдийн орон сууц худалдан авах нөхцөлийг сайжруулж байгаа нь нөгөө талдаа барилгын компаниудын борлуулалтыг дэмжих бодлого давхар хэрэгжиж байна. Иргэн сонгосон орон сууцаа худалдан авахад, зээлийн хүү буурснаар худалдан авах боломж нэмэгдэнэ. 

Харин иргэдийн худалдан авах чадвар нэмэгдсэнтэй холбогдуулан үндэслэлгүйгээр орон сууцны борлуулалтын үнийг нэмэгдүүлсэн үйлдэл гаргасан аж ахуйн нэгжүүдтэй Барилга, Хот байгуулалтын яамнаас барилгын тусгай зөвшөөрлийг цуцлах хүртэлх арга хэмжээг холбогдох байгууллагуудтай хамтран авч хэрэгжүүлэхээр санал боловсруулагдаж байгаа аж. 

2021 онд улсын болоод барилгын салбарын эдийн засагт гарах өөрчлөлт

2020онд Монгол улсын эдийн засаг болоод барилгын салбарын эдийн засгийн нөхцөл байдал ямар байсан, цар тахал эдийн засагт хэрхэн нөлөөлж байгаа болоод энэ оны нөхцөл байдал ямар байр талаар эдийн засагч Ж.Дэлгэрсайханаас тодрууллаа.

Монгол улс Ковид-19 цар тахлыг дотооддоо алдаж өндөржүүлсэн бэлэн байдлын зэрэгт шилжсэн нөхцөл байдал ньулсын эдийн засагт хэрхэн нөлөөлж байна? Тахлыг дотооддоо алдаагүй байх үеийн болоод одоогийн нөхцөл байдлыг талаар тодруулмаар байна?

Цар тахал Монгол Улсын эдийн засагт маш хүчтэй нөлөөлж байна. Тахлыг дотооддоо алдаагүй байхүеийн хугацаанд ДНБ эхний улирал 10.7, II улиралд, 9.7, III улиралд 7.3 хувиарунасан нь үүний нотолгоо. Энэ нь бидний цар тахлаас иргэдийн эрүүл мэнд, амь насыг хамгаалах зорилгоор хийсэн гарцаагүй арга хэмжээнээс шалтгаалсан. Мөн нөгөө талд энэ хугацаанд авч хэрэгжүүлсэн иргэдийн амьжиргаа, аж ахуйн нэгжүүдэд чиглэсэн арга хэмжээ хэрэгжиж байх үеийн эдийн засгийн үзүүлэлт юм. 

Цар тахлыг дотооддоо алдсанаар бидний эдийн засагт нөлөөлөх нөлөөлөл макро эдийн засгийн шинжтэй байхаасаа гадна тодорхой давхаргуудад үзүүлэх сөрөг нөлөөлөл нэмэгдэх хандлагатай болж байна. Тодруулбал бүх нийтийн бэлэн байдалд тодорхой хугацааг өнгөрүүлснээр эдийн засгийн бүхий л салбарт сөрөг нөлөөлөхөөс гадна жижиг, дунд ААН-үүд болон хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчид гэсэн тодорхой давхаргуудад нөлөөлөх байдал ихсэж байна. Дотооддоо цар тахлыг алдахаас өмнө макро эдийн засгийн хувьд суларч байсан боловч үүнтэй адил өрх бүрийн амьжиргаанд сөрөг нөлөөлөх нь харьцангуй бага байсан. Тиймээс өнгөрсөн болон өнөөгийн нөхцөл байдлыг дүгнэвэл эдийн засаг хүнд байна гэж хэлэхээр байна. Хамгийн харамсалтай нь энэ нөхцөл байдал хэр удаан үргэлжлэх нь тодорхойгүй.

Хүнд нөхцөл байдал энэ хэвээр үргэлжилсээр байвал ямар үр дагавартай вэ? Мөн ямар хариу арга хэмжээ авбал зохих вэ?

Бидний гол асуудал нь бидэнд энэ цар тахлыг тогтоон барих боломж, нөөц хэр байгаа нь тодорхой бус байх шиг. Бид үүнийг сайн тодорхойлсон эрүүл мэндийн салбарын мэргэжилтнүүдийн мэдээлэлд суурилж, эдийн засгийн хохирлыг тодорхойлох нь зүйтэй.

Ер нь бүх нийтийн бэлэн байдлыг өндөржүүлсэн бэлэн байдалд байх нь эдийн засгийн хувьд ямар хохиролтойг эдийн засгийн агшилтаас харж болно. Манай эдийн засаг 2020 оны төгсгөлд 5 орчим хувиар буурлаа гэж үзвэл энэ нь 2019 онтой харьцуулсан болон алдсан боломжоо нийлүүлээд тооцвол 5 орчин их наяд төгрөгийн эдийн засгийн алдагдал болно гэсэн үг юм. Тодорхой хугацаанд үргэлжлэх тутам бид тэр хугацааны хэрээр эдийн засгийн алдагдал хүлээх болно. 

2021 оны эдийн засгийн төлөв байдлын урьдчилсан таамаг, таныхаар юу гэж харж байна? 

УОК-ийн зүгээс гаргаж байгаа шийдвэр нь энэ оны эхний хагаст цар тахлын нөхцөл байдал энэ хэвээр үргэлжлэх юм байна гэж бодоход хүргэж байна. Одоогоор энэ оныг урьдчилан хэлэхэд учир дутагдалтай. Их олон эргэлзээтэй зүйл, таамаглал байгаа нь тодорхой хэлэх боломжийг бууруулж байгаа юм. Цар тахлыг дотооддоо алдахаас өмнө бид нэлээд өөдрөг төсөөлөлтэй байсан. 

Гэтэл одоо эдийн засгийн үйл явц хэрхэн өрнөхийг Монгол Улсын засаглалын чадвар, УОК-н зүгээс хийж хэрэгжүүлэх арга хэмжээний оновчтой байдал, эрүүл мэндийн салбарын хүчин чадал, бэлэн байдал зэргээс хамаарах болчхоод байна. Гэхдээ миний хувьд 2021 оны эдийн засгийн нөхцөл байдал 2020 оноос ямар ч гэсэн илүү байна гэсэн өөдрөг төсөөлөлтэй хэвээр байна.

Харин барилгын салбарын хувьд авч үзвэл, эдийн засгийн үзүүлэлтийн бүтцийг харвал барилгын материалын үйлдвэрлэл, импорт буурахаас гадна салбарын нэмэгдэл өртөг 6.3 хувь буурсан байна. Энэ нь 2020 онд барилгын салбарын үйл ажиллагаанд гарсан сөрөг өөрчлөлт юм. Харин энэхүү цар тахлын нөхцөл байдал цаашид энэ хэвээр үргэлжлэвэл, үүнээс гадна борлуулалт, санхүүжилтийн тал дээр сөрөг нөлөөлж салбарын үйл ажиллагааг илүү доройтуулах магадлалтай. 

Үүнийг шийдвэрлэхийн тулд салбарын компаниуд үйл ажиллагааны төлөвлөлтийг эргэн харах, гадаад талаас ипотекийн зээл болон бусад чиглэлд санхүүжилтийн эх үүсвэрээр төр засгийн зүгээс боломжоороо дэмжих шаардлагатай гэж хэлмээр байна. 

Ц.Солонго