Монгол улс Ковид-19 цар тахлыг дотооддоо алдаж, харин Засгийн газар тархалтыг хумихын тулд хатуу хөл хорионы дэглэмийг тогтоосон. Ингэснээр эдийн засагт том хямрал дагуулж энэ хугацаанд үйлдвэрлэл, бүтээн байгуулалтын салбар сул зогсч, аж ахуйн нэгж, компаниуд их хэмжээний алдагдалд орон, цаашлаад төсвийн орлого тасалдахад хүрээд байгаа юм.  Монгол Улсын барилга бүтээн байгуулалтын салбарт 70-80 мянга гаруй ажилчид ажилладгаас 30% нь өдөр тутмын цалингаа авч амьжиргаагаа залгуулдаг, 15-20% орчим нь 7-14 хоногийн л хоол, хүнс болон автобусны мөнгө төгрөгтэй байдаг бөгөөд эдгээр иргэдийн амьжиргааны асуудал нь нэн эмзэг хүнд байдалд ороод байна.

Иймд манай улсын нийт эдийн засаг болоод ДНБ-д хувь нэмрээ оруулдаг 2 дахь гол салбар болох барилгын салбарт бүртгэлтэй байдаг нийт 11 мянга гаруй ААН байгууллагуудад гарах хүндрэл, тулгамдаж буй асуудлын талаар салбарын төлөөллүүдээс авсан тодруулгыг хүргэж байна. 

Эдийн засагч Б. Лхагважав

Хатуу хөл хорионы дэглэм тогтоосноор олон мянган ажиллагсад, ААН байгууллагууд ажиллах боломжгүй болж санхүүгийн хямрал, өрийн болон зээлийн хүү, ажилчдын цалин гэх мэт дарамтад орж байна. Тэгэхээр ААН байгууллагуудад хамгийн эхэнд ямар арга хэмжээг, ямар зохион байгуулалтаар авбал зохих вэ? 

Ойрын 6 сарын хугацаанд инфляц 1,6-2 хувьтай байна. Энэ нь манай улсын эдийн засгийн байдал муу байгааг илтгэнэ. Монгол улсын 1 сая иргэн нийгмийн даатгал төлдөг. Хувийн хэвшилд 770 мянган хүн ажилладаг ба тэдгээр хүмүүс ойролцоогоор 60 мянган аж ахуйн нэгжид ажилладаг. Энд татвар өгдөггүй компаниудыг оруулсангүй. Энэ хамт олныг барьж үлдэх нь төрийн үүрэг болоод байна. Аж ахуйн нэгжүүдийн үйл ажиллагаа зогссон саармаг байх үед цалингаар нь дамжуулаад, даатгалыг нь санхүүжүүлээд, цалингийн 40-50 хувийг нь ойрын хугацаанд 6 сарын хугацаанд төрөөс өгөх ёстой. Сард 380 тэрбум төгрөг, зургаан сард 2 их наяд шаардагдана. 

Энэ 2 их наяд төгрөгийг босгоход маш амархан. Ирэх оны төсөв 11 сарын 13-нд батлагдлаа. 12-р сард багтаан төсвийн тодотгол хийж төсвийн хөрөнгө оруулалт нэртэй 1.5 их наяд төгрөгийг хөдөлмөрийн даатгал руу оруулах. Мөн Засгийн газрын зардлыг хамгийн багадаа 20-30 хувиар танаж чадвал 2 их наяд төгрөг гарах боломжтой. 

Хэрэв төсвөө танахгүй гэвэл өөр хувилбар байгаа болов уу?

Монголбанкинд Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын яам 2021, 2022 онуудын нийгмийн даатгалыг барьцаалаад 2 их наяд төгрөгийн хүүгүй бонд авч болно. Өөрөөр хэлбэл, Монголбанкаар дамжуулж мөнгө босгоод хөрөнгийн капиталдаа ашиглах эрүүл сэтгэлгээ хэрэгтэй. Илүү уран гарц хэрэгтэй байна. Дэлхийд Covid-19 тархсан хоёрдугаар сараас эхэлж ихэнх улс орон эдийн засгийн аюулгүй байдал, нийгмийн бат бэх байдалд иргэдийнхээ итгэх итгэлийг эдийн засгийн аргаар хөхүүлэн дэмжиж, олон арга хэмжээ авч хэрэгжүүлсэн. Харин манай улс энэ цар тахлыг улс төрийн өнцгөөс хэсэг бүлэг этгээдийн эрх ямбыг эдлүүлэхийн төлөө амь аргацаасан байдлаар өнгөрөөж байсан. Одоо хамгийн үнэ цэнэтэй зүйл болох  хөдөлмөрийн зах зээлээ авч үлдэх үүрэг нь төрийн өмнө ирээд байна.

Бид халдвартай зэрэгцэн амьдраад удаагүй байна. Гэтэл дэлхийн улс орнууд өнгөрсөн гуравдугаар сараас хойш коронавирусийн халдвартай зэрэгцэн амьдраад дасан зохицож байна. Тэдгээр улс орны эдийн засаг, нийгэм, эрүүл мэндийн чиглэлд нь авч хэрэгжүүлсэн арга хэмжээнүүдийг бид маш хурдан хугацаанд судалж мэдээд өөрсдийнхөө аргыг олох нь чухал.

Барилгын салбарын эдийн засгийн талаар ямар арга хэмжээ авбал зохих вэ? 

Мэдээж улс орны эдийн засаг яригдаж байгаа тул дан ганц салбарыг онцолж арга хэмжээ авна гэдэг боломжгүй зүйл. Гэхдээ энэ салбартай холбож ярихад салбарын борлуулалт, худалдан авалтад сөрөг нөлөө үзүүлж байгаа нь мэдээж хэрэг. Ковид-19 халдварыг дотооддоо алдсан, гэвч үүнтэй эвлэрч дасан зохицож ажиллахаас өөр аргагүйд хүрч байна. Дэлхийн улс орнуудын өнгөрсөн 6 сараас хойших авч хэрэгжүүлж буй арга хэмжээг барилгын салбарынхан судалж түүнийг хэрэгжүүлэн ажиллах  хэрэгтэй. 

Мөн ипотекийн зээл, зээлтэй иргэдийн асуудлууд эдийн засагтай холбогдож яригдана. Барилгын компаниудын санхүүгийн ихэнх нь буюу бараг 2 их наяд нь ипотекийн зээлийн барьцаанд байгаа. Үүнээс гадна ипотекийн зээл авсан хүмүүс ирэх оны 7 сар гэхэд ажлын байрандаа байх уу үгүй юу гэдэг томоохон асуудлын нэг болоод байна. Тэгэхээр ажлын байргүй иргэд ипотекийн зээлийн төлөлтөө хийж чадахгүй байх эрсдэлтэй тул үүн дээр анхаарсан бодлого хэрэгтэй. Орон сууц худалдан авсан иргэд НӨАТ-ын 20 хувийг буцааж авдаг. Үүнийг ипотекийн зээлийн төлөлтдөө зарцуулж буцааж өгөх гэх мэт нөхцөлтэй байвал энэ үед их хэрэгтэй. 

Нөгөө талаас барилгын компаниудын санхүүжилтийн асуудалд барилгын худалдан авалтыг дэмжих үү, барилгын компанийн санхүүжилтийг дэмжих үү гэдэг 2 асуудал гарч ирж байна. Барилгын салбар 2013 онд үүнтэй адил хүнд байдалд орж байсан. Тухайн үед банкийг аврах уу, компаниа аврах уу гэх байдалд ороход арилжааны банкуудыг авраад барилгын компаниудыг шүүх рүү түлхээд дууссан. Одоо тийм зүйлийг давтуулахгүйн тулд арилжааны банк, барилгын компаниудын хоорондын уялдаа холбоо зөв байж хамтарсан менежмент гарган ажиллах хэрэгтэй. Үйлдвэрлэгч байгууллагуудын хувьд компаниудыг ажлын чиглэлээр нь буюу гүйцэтгэгч, угсралт, бригадууд гэх мэтээр ангилж тэр болгонд нь таарсан бодлогыг гаргах нь зүйтэй. 

“БАРИЛГА МН”-ийн үүсгэн байгуулагч, МБҮАссоциацийн УЗ-н гишүүн Г.Батсүх

Барилгын салбарт 7500 орчим ААН байгууллага идэвхтэй үйл ажиллагаа явуулдаг гэсэн судалгаа бий. Эдгээр байгууллагууд энэ байдлаараа зогсонги байвал барилгын салбарт цаашлаад улс орны эдийн засагт ямар сөрөг нөлөө үзүүлэх бол? 

Бүх нийтийн бэлэн байдал зарлаж хөл хорио тогтоосон нь улирлын хамааралтай, цаг хугацаатай уралдаж ажилладаг барилгын салбарт маш их хохирол үзүүллээ. Хүйтрэхээс өмнө амжиж хийх ёстой технологийн ажлууд хийх боломжгүй болж, зардал нэмэгдэж байна. Барилгын компаниудын хувьд гүйцэтгэл хойшилж, төлбөр тооцоо орж ирэхгүйгээс ажилчдын цалин тавих, төлбөр тооцоогоо хийх боломжгүй байдалд хүрч байна. 2021 онд төсвийн алдагдлыг бууруулах зорилгоор барилга бүтээн байгуулалтын ажлын хэмжээ буурах, иргэдийн худалдан авах чадвар буурч орон сууцны эрэлт буурах зэргээс шалтгаалж барилга угсралт, үйлдвэрлэлийн хэмжээ нэлээд буурахаар байна. Иймд барилгын салбар төдийгүй түүнийг дагалдах бизнесүүдийн үйл ажиллагаа доголдохоор байна.

Дэлхий нийтээрээ Ковид-19 тахалтай зэрэгцэн ажиллаж амьдрахаас өөр аргагүй байдалд орлоо. Цаашид эдийн засгаа аврах, иргэдийн амьжиргааг тасалдуулахгүйн тулд олон нийтэд үйлчилгээ үзүүлдэггүй барилга, уул уурхай, үйлдвэрлэл, худалдаа хангамж зэрэг салбарын үйл ажиллагааг халдвар хамгааллын дэглэмийг дээд зэргээр баримтлан үйл ажиллагааг хэвийн явуулах шаардлагатай. 

Салбарынхан саналаа нэгтгэн авах хариу арга хэмжээний талаар албан бичгийг Засгийн газарт хүргүүлсэн. Хариу ирсэн болов уу? Таныхаар ямар гарц, гаргалгаа байна гэж харж байна? 

Барилгын салбарын ААН байгууллагууд “Монголын барилгын үндэсний ассоциаци”, “Монголын үндэсний худалдаа аж үйлдвэрийн танхим” зэрэг ТББ-ууд саналаа нэгтгэн Засгийн газар, Улсын онцгой комисс, Улсын их хурал зэрэг холбогдох төрийн байгууллагуудад санал хүргүүлсэн боловч гаргасан саналуудыг шийдвэртээ олигтой тусгасангүй.  УОК-оос хариу ирсэн ч бүх нийтийн бэлэн байдал зарласан энэ үед барилгын ажлыг явуулах боломжгүй гэдэг хариу ирсэн.

Барилга гэдэг барилгын талбайд ажилладаг олон хүнтэй харьцахгүйгээр ажлаа хийгээд явдаг халдвар тархах эрсдэл багатай орчин учир Ковидоос хамгаалах халдвар ариутгалын зөвлөмжийн дагуу ажиллах боломжтой. Шаардлагатай бол бүх ажилтнууд Ковидын шинжилгээ өгсөн ч болно.

Байгууллага, ажилтан сар бүр НДШ, ЭМД, ХАОАТатварт сар бүр цалингийн 34 хувийг төлдөг ч үр шимийг үздэггүй. Иймд бүх нийтийн бэлэн байдлын үеэр хатуу хөл хорио тогтоосон үед ажиллаагүй байгууллагуудын ажилтнуудад нөхөн олговор цалин олгох шаардлагатай..

Тодорхой хугацаанд НД, НӨАТ, татварын хөнгөлөлт чөлөөлөлт олгох, Улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтаар баригдаж байгаа барилга угсралтын ажлын гүйцэтгэлийн санхүүжилтийг шуурхай олгох зэрэг арга хэмжээнүүдийг авч хэрэгжүүлж санхүүгийн хүнд байдалтай ААН-үүдээ дэмжих хэрэгтэй.

 “N.A.P групп” ХХК-ийн захирал М. Уянга 

Ковид-19 цар тахлаас шалтгаалан компанийн үйл ажиллагаа болоод тогтвортой  оршин тогтнох нөхцөл байдал цаашлаад хүний нөөц, санхүүд ямар хүндрэл учирч байна вэ? 

Барилга бүтээн байгуулалтын ажлыг зураг төсөлгүйгээр зөвхөн барилга угсралт, барилгын  материалын үйлдвэрлэлээр төсөөлөх боломжгүй. Зураг төслөөр хот, суурин, барилга  байгууламжийг бүтээн байгуулдгийг мэддэг хэдий ч төрийн бодлого, хэрэгжүүлж буй үйл  ажиллагааны анхаарлын гадна гол төлөв үлдэж байна. Улсын төсөв, зээл  тусламжийн болон хувийн хэвшлийн хөрөнгө оруулалтаар хэрэгжүүлж байгаа олон төслүүд  дээр зураг төслийн болон барилга угсралтын компаниуд ажиллаж байна. 

Өнөөдрийн үүсээд  байгаа хүндрэлтэй нөхцөл байдалтай уялдан зураг төсөл зохиогчид, барилгачид, барилгын  материал үйлдвэрлэгчид олноороо ажил гүйцэтгэх боломж, цалин орлогоо алдаж, улмаар  өндөр хүүтэй зээл, өр төлбөрийн дарамтад орох, үйл ажиллагаа, мөнгө санхүүгийн  тогтворгүй байдал үүсэх эрсдэлтэй нөхцөл бий болоод байна. Зураг төслөө холбогдох  байгууллагуудаар хянуулж зөвшилцөх, газар байршил, орчныг судлах, инженерийн  хангамжийн техникийн нөхцөлүүд авах, магадлал хийлгэж баталгаажуулах зэрэг ажлууд  зогссон нь он дуусах хугацаа тулсан, гэрээний үүргийн биелэлт, санхүүжилтэд сөргөөр  нөлөөлж зохицуулах, шийдвэрлэх олон асуудлууд тулгарч байна. Энэ байдал нь зураг  төслийн компаниуд цаашид ажлын байр, хүний нөөцөө хадгалж тогтвортой үйл ажиллагаа  явуулахад нэн хүндрэлтэй тулгамдсан асуудал боллоо. 

Барилгын салбар нь биеэр гүйцэтгэж ажилладаг учраас цахимаар ажиллах боломж бага. Танай компанийн хувьд алсаас ажиллах боломж бий юу? 

Цар тахал дотооддоо алдагдаж бүх нийтийн бэлэн байдлын зэрэгт шилжүүлсэн нь гэнэтийн  байсан ч хугацаа сунгагдаж байгаа нь хэд хэдэн хүндрэлтэй нөхцөл байдал үүсгэж байна.  Барилгын угсралт, материалын үйлдвэрлэл биеэр гүйцэтгэх ажил ихтэй, харин зураг  төслийн ажил нь оюуны багтаамж ихтэй, сэтгэн бодох, судалж дүгнэх шийдэхэд ихэнх цаг  хугацаагаа зарцуулдаг онцлогтой. Манай компани одоогоор гэрээ байгуулагдсан төслүүдээ хэрэгжиж эхлэх хугацаа, ажлын цар хүрээ, төлөвлөлт техникийн шийдлийн түвэгшил  зэргээр эрэмбэлж шаардлагатай хүний нөөцөө зайнаас буюу цахимаар ажиллуулж байна. Одоогоор зураг төсөл зохиогчид төдийгүй Монголчууд бидний амьдралын түвшин, хэв маяг,  сахилга батаас хамаарч зайнаас ажиллах нөхцөл боломж, үйл ажиллагааны хэвшил  хараахан бүрдээгүй байгаа юм. Тэр хэрээр зайнаас ажиллаж буй багийн гишүүдийн  бүтээмж бага байх цаашлаад ажлын чанарт тодорхой хэмжээнд нөлөөлдөг. Мөн бидний  ажил зураг төслөө хэвлэн бэлтгэх, зөвшилцөх, магадлал хийгдэх зэрэг 20%-30% биеэр  гүйцэтгэх ажлууд байдаг. Хөл хорионы үед халдвар хамгааллын дэглэм сахиж тодорхой өдрүүдэд ажиллах боломжоор хангах нь зөвхөн зураг төсөлчид, барилгачдад дэмжлэг үзүүлээд зогсохгүй улмаар ирэх жилүүдэд хэрэгжүүлэх инженерийн дэд бүтцийн байгууламж, орон сууц, сургууль, цэцэрлэг, эмнэлгийн  барилгуудын бүтээн байгуулалтын ажлуудыг эхлүүлэх, хөрөнгө оруулалтын үр ашгийг  дээшлүүлж нийгэм, эдийн засагт үзүүлэх нөлөөллийг өндөржүүлэх зэрэг өндөр ач  холбогдолтой гэж үзэж байна. Бидэнд энэ удаагийн Ковид 19 цар тахлын үеийн хөл хорио нь компанийн үйл ажиллагаагаа системчлэх, дижиталчлах, эрсдэлийн менежментийн тогтолцоог нэвтрүүлж хэрэгжүүлэхэд  онцгой анхаарч ажиллахыг сануулж байна.

Ийм нөхцөлд компаниуд үйл ажиллагаагаа зогсонги байдалд оруулахгүй байхын тулд  хариу ямар арга хэмжээ авбал зохих вэ? 

Компаниуд үйл ажиллагаагаа зогсонги байдалд оруулахгүй байх асуудал нь зөвхөн компаниудын асуудал биш тул барилгын салбарын бодлого, үйл ажиллагааг салбарын яам, төрийн бус байгууллага, хувийн хэвшлийнхэн хамтарч нэгдсэн бодлого төлөвлөгөөтэй ажиллах шаардлагатай байна. Зураг төслийн компаниуд зураг төслийн  чиглэл, хамрах хүрээ, санхүүгийн чадавх, хүний нөөцийн хүчин чадал, хэрэгжүүлж буй ажлын цар хүрээ, төсөвт өртөг зэргээс хамааран харилцан адилгүй нөхцөл байдалд байх  нь хэнээр ч хэлүүлэлгүй тодорхой биз ээ. Дээрх нөхцөл байдлыг харгалзан компаниуд өөрсдийн эрсдэлийн үнэлгээг хийх, эрсдэлийн арга хэмжээ, даах чадвар, нөөц боломжийг тодорхойлон ирэх оны үйл ажиллагааны төлөвлөгөөтэйгөө уялдуулан төлөвлөж байна.

“Могул Консалтинг Сервис” компанийн гүйцэтгэх захирал Н.Жавхлан 

Ямарваа байгууллагын оршин тогтнох үндэс суурь нь хүний нөөцөөс хамааралтай байдаг. Тэгэхээр Монголын өргөн цар хүрээг хамардаг барилгын салбарын хүний нөөцийн өнөөгийн байдлыг тодруулъя? 

Манай харилцагч барилгын салбарын компаниудад тулгардаг асуудлыг авч үзэхэд урьд өмнөх жилүүдэд ажиллах маш их хомсдолтой байсан бол энэ жилийн хувьд  хүний нөөцийн хомстол харьцангуй багассан гэж харж байна. Цар тахлын нөхцөл байдал хүмүүсийн сэтгэл зүйд хүчтэй нөлөөлж тогтсон ажлын байрандаа байх, олон газарлуу шилжиж ажил солих явдал багассан нь барилгын салбарын компаниуд тодорхой тооны өндөр ур чадвартай хүний нөөцөө хадгалж үлдэх давуу тал бий болсон. Үүнтэй холбогдуулан ажилтнаа хөгжүүлэх, сургах тал дээр зөвлөгөө, сургалт авах байгууллагууд харьцангуй бий болсон байна. Яагаад үүнийг онцолж хэлээд байна гэхээр өмнө нь “Бидэнд тэдэн хүн хэрэгтэй, тийм чадвартай хүн хэрэгтэй байна. Олоод өгөөч” л гэдэг асуудалтай байсан нь одоо өөрчлөгдөж хүнээ хөгжүүлэх шаардлага байна гэж хандаж байна. 

Барилгын салбарын хүний нөөц, ажилгүйдэлд Ковид-19 хэрхэн нөлөөлж байгаа бол? Ийм гэнэтийн нөхцөл байдалд ААНБ-ууд хүний нөөцийн менежментээ хэрхэн хийх ёстой вэ? Ажилтнуудаа цомхтгох тал дээр? Удирдлагуудад ямар зөвлөгөө өгөх вэ? 

Өнөөгийн нөхцөл байдалд, Монгол улс хөдөлмөрийн зах зээл тун бага, ядмаг улс юм. Хүн амын тоо цөөн, хөдөлмөр эрхэлж байгаа хүний тоо 1 сая 200 мянга, ажилгүйдлийн тоо энэ онд 6 хувь гэж яригдаж байгаа. 60-с 70 мянган хүн ажилгүй бусад нь ажлын байртай гэсэн статистик судалгаан дээр үндэслээд харвал ирээдүйд компаниа татан буулгая гэж бодоогүй л бол одоо байгаа хүний нөөцөө ямарваа нэг байдлаар хадгалж үлдэх хэрэгтэй гэж зөвлөмөөр байна. Зарим ААН-үүдийн хувьд удирдлага, ажилтан 2 тохиролцож байгаа тохиолдлууд олон байдаг. Жишээ нь барилгын салбарын сул зогсолт өвлийн улиралд эхэлдэг. Тэр үеэр ажилтнаа жилийн амралтыг нь олгох, зун ажилласан илүү цагийн цагийг нөхөж амрах эрхээр амраах, сул зогсолтын горим руу шилжүүлэх зэрэг зохицуулалт хийж  болно гэдгийг бидний зүгээс зөвлөж байна. Харин одоогийн хүнд нөхцөл байдалд цалингаа бүтэн тавьж чадахгүй бол тодорхой хувийг тохиролцож өгөх зэрэг удирдлага, ажилтны хоорондын зохицол, ойлголцол маш чухал. Хүнд цаг үеийг хамтдаа туулсан ажилтан удирдлагатайгаа зорилго нэгтэй болдог нь сайн хүний нөөцийг тогтоон барих арга зам юм. 

Нөхцөл байдлаас шалтгаалан компаниуд цаашдын стратеги төлөвлөгөөгөө тодорхой хэмжээнд өөрчилж, шинэчлэх шаардлага тулгарч байна. Юун дээр анхаарах ёстой гэж та бодож байна? 

Барилгын компаниудын хувьд  барилгаа барих, барилга үйлдвэрлэл гэсэн үйл ажиллагаа дээрээ илүү анхаарч ажилладаг байсан. Энэ цаг үед стратегиа эргэн харах буюу “Одоо бид юуг, ирээдүйд богино хугацаанд, үр дүнтэй хийх боломж бололцоонууд байна вэ” гэдэг дээр төвлөрч ажиллах байдал ажиглагдаж байна. Ковид-19 ойрын 6 сардаа шийдэгдэхгүй нь тодорхой болж байгаа тул илүү цомхон, цөөн хүчээр, өндөр бүтээмжтэй ажиллах нөхцөлийг бүрдүүлэх нь хамгийн чухал. Мөн компани дотроо бригадын системтэй буюу 5-6 хүн ажиллах нь хоорондоо ойлголцох, асуудлуудаа шийдвэрлэх, ажлын бүтээмж зэрэгт хамгийн тохиромжтой тоо гэж үздэгийг мөн анхаарах хэрэгтэй. 

Ковидын хөл хорио тогтоосон энэ цаг үед ихэнх байгууллагууд технологийн дэвшлийг ашиглан гэрээсээ ажиллаж байна. Тэгэхээр энэ салбарын ААНБ-ууд ажилтнаа хэрхэн идэвхжүүлэх хэрэгтэй вэ?

Ковидын нөлөө хүмүүст айдаг өгч байгаа энэ цаг үед ажилтан “Би ажилгүй болчих вий дээ” гэсэн айдастай байна. Энэ тал дээр удирдлагууд соргог байж, технологийн дэвшлийг байгууллагадаа нэвтрүүлэн, ажилтнаа сургаад авах хэрэгтэй. Технологийн дэвшлийг ашиглан цахим хурал, сургалт, семинар, уулзалт, ярилцлага хийх, ажлын шаардлагатай зүйлүүдээ зайнаас ярилцаж шийдвэрлэх зэрэг харилцааны ажил чөлөөтэй хийгдэх боломжтой. Үүнийг энэ салбараас онцолбол зураг төслийн, интерьерийн компаниуд орох байх. Мэдээж барилгад биеэр гүйцэтгэх ажил байдаг, харин түүнээс бусдыг бол технологийн дэвшилрүү шилжиж ажиллах арга хэмжээг байгууллагадаа нэвтрүүлэх хэрэгтэй гэж хэлмээр байна.  

Бид бүхэн бүгд бүтэн жилийн турш К овидын нөхцөл байдал дунд ажиллаа. Тэгэхээр энэ нөхцөлд бүрдүүлсэн хүний нөөцөө хадгалж үлдэх, харилцан ашигтай ажиллахад анхаарах хэрэгтэй юм. 

Ц.Солонго