Санхүүгийн зохицуулах хорооны Үл хөдлөх эд хөрөнгө зуучлал, үнэт эдлэлийн зохицуулалтын газрын дарга Н.Энхтуяатай үл хөдлөх хөрөнгийн салбарт батлагдсан журмын талаар ярилцлаа.

Хуулийн зохицуулалттай болсон шалтгааны талаар эхлээд асуумаар байна?

Санхүүгийн хориг арга хэмжээг хэрэгжүүлэх олон улсын байгууллага /ФАТФ/ нь 2019 оны 10 дугаар сарын 18-ны өдрийн хурлаар Монгол Улсыг мөнгө угаах болон терроризмыг санхүүжүүлэхтэй тэмцэх чиглэлээр стратегийн дутагдалтай орнуудын жагсаалтад оруулсан. Үүнтэй холбогдуулан дээрх чиглэлийн бодлого стратеги, зохицуулалтыг сайжруулах зорилгоор УИХ-аас Санхүүгийн зохицуулах хорооны эрх зүйн байдлын тухай хууль болон Мөнгө угаах болон терроризмыг санхүүжүүлэхтэй тэмцэх тухай хууль, Аж ахуйн үйл ажиллагааны тусгай зөвшөөрлийн тухай хуульд нэмэлт оруулж санхүүгийн бус бизнес, мэргэжлийн үйлчилгээ үзүүлэгч болох үл хөдлөх эд хөрөнгө зуучлалын байгууллагын үйл ажиллагааг тусгай зөвшөөрөлтэй үйл ажиллагаанд хамааруулан зохицуулах, хяналт тавих үүргийг Санхүүгийн зохицуулах хороо хэрэгжүүлэхээр хуульчлагдсан юм.

“Үл хөдлөх эд хөрөнгө зуучлалын байгууллагын үйл ажиллагаа эрхлэх тусгай зөвшөөрөл, зөвшөөрөл, эрх олголт, бүртгэлийн журам”-ын талаар...

Санхүүгийн зохицуулах хороо энэ оны гурван сард “Үл хөдлөх эд хөрөнгө зуучлалын байгууллагын үйл ажиллагаа эрхлэх тусгай зөвшөөрөл, зөвшөөрөл, эрх олголт, бүртгэлийн журам”-ыг баталсан. Уг журамд үл хөдлөх эд хөрөнгө зуучлалын байгууллагын үйл ажиллагаа эрхлэхэд тавигдах шаардлага, тусгай зөвшөөрөл, зөвшөөрөлтэй холбоотой нарийвчилсан харилцааг зохицуулсан.

Өөрөөр хэлбэл, үл хөдлөх эд хөрөнгө зуучлалын байгууллагын тусгай зөвшөөрлийн хүрээнд эрхлэх үйл ажиллагаа, үйлчилгээний төрөл, эрх бүхий албан тушаалтан болон хувьцаа эзэмшигчдэд тавигдах тохиромжтой этгээдийн шалгуурыг тодорхойлсон.

Олон улсад санхүүгийн бус бизнес, мэргэжлийн үйлчилгээ үзүүлэгчид гэдэгт үл хөдлөх эд хөрөнгө зуучлал, үнэт металл, үнэт чулууны арилжаа эрхлэгчид, нотариатч, хуульч, нягтлан бодогчид багтдаг. Үндэсний эрсдэлийн үнэлгээрээр эдгээр санхүүгийн бус бизнес, мэргэжлийн үйлчилгээ үзүүлэгчид нь эрсдэлтэй бүлэгт тооцсон учраас Санхүүгийн хориг арга хэмжээ хэрэгжүүлэх олон улсын байгууллага /ФАТФ/-ын саарал жагсаалтад орох нэг нөхцөл нь болсон. Иймээс санхүүгийн бус бизнес, мэргэжлийн үйлчилгээ үзүүлэгчдийг “Мэдээлэх үүрэгтэй этгээд”-д хамааруулсан. Хороо мөнгө угаах болон терроризмыг санхүүжүүлэхтэй тэмцэх цогц арга хэмжээний хүрээнд эрх зүйн орчныг бүрдүүлэхтэй холбоотой суурь судалгаа хийх, салбарын зохицуулалтыг боловсронгуй болгохтой холбоотой нарийвчилсан төлөвлөгөө боловсруулж, хамтран хэрэгжүүлэхээр Хууль зүй, дотоод хэргийн яам, Сангийн яам, Монголбанк, Барилга, хот байгуулалтын яамны төлөөллийн бүрэлдэхүүнтэй хамтран ажиллаж байна.

Өмнө нь ямар байсан бэ?

Өндөр хөгжилтэй орнуудад үл хөдлөх эд хөрөнгө худалдах, түрээслэх, эзэмших, ашиглах зэрэг үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэхдээ төрийн зохицуулалтын хүрээнд үл хөдлөх эд хөрөнгийн зуучлагчаар дамжуулж үйлчилгээ авдаг нийтлэг туршлага байдаг. Ингэснээр салбарын мэргэжлийн үйл ажиллагааг сайжруулах, ёс зүйг дээшлүүлэх, олон нийтийн итгэлийг нэмэгдүүлж, хэрэглэгчдийн эрх ашгийг хамгаалж чаддаг. Харин манайд иргэд, аж ахуй нэгж төдийлөн зуучлалын байгууллагыг сонгож үйлчлүүлдэггүй, уг салбарын статистик тоо мэдээлэл нь тодорхой бус, бүртгэл, зөвшөөрөл, хяналт, зохицуулалтгүй, мөнгө угаах эрсдэлд өртөх өндөр эрсдэлтэй зэргээс шалтгаалан Санхүүгийн хориг арга хэмжээ хэрэгжүүлэх олон улсын байгууллага /ФАТФ/-ын саарал жагсаалтад орох нэг нөхцөл болсон тул зуучлалын байгууллагын үйл ажиллагаа эрхэлж буй хуулийн этгээдийг бүртгэлжүүлэх, тусгай зөвшөөрөл олгож хянаж зохицуулах талаар тодорхой үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэх үүрэг даалгавар өгөгдсөн.

Тэгвэл журам батлагдсанаар ямар давуу тал бий болж байна вэ?

Журам батлагдсанаар иргэд энэ салбарт мэргэжлийн үйлчилгээ авах нөхцөл бүрдэхээс гадна хэрэглэгчдийн эрх ашгийг төр хамгаалж эхэлсэн. Мөн зуучлалын байгууллагууд хяналт, зохицуулалтай болсноор үйлчлүүлж буй иргэд, аж ахуйн нэгжүүд ч хууль бус эрсдэлд өртөхөөс хамгаалагдаж байгаа юм.

Цаашлаад мэргэжлийн холбоодоор дамжуулж хүний нөөцийг чадавхижуулах, хөгжлийн нэгдсэн бодлого тодорхойлох, төрийн байгууллагуудтайгаа хамтын ажиллагаагаа хөгжүүлэх боломж бий болж байна.

Мөнгө угаах болон терроризмыг санхүүжүүлэх гэмт хэрэг, татвараас зайлсхийхээс урьдчилан сэргийлэх, далд эдийн засгийг ил болгох, эх үүсвэр тодорхойгүй мөнгөн хөрөнгийг эдийн засгийн эргэлтэд оруулахгүй байх, уг салбарт учирч болох эрсдэлээс урьдчилан сэргийлэх чухал ач холбогдолтой юм.

Үл хөдлөх хөрөнгийн чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг нийт хэчнээн компани байдаг. Үүнээс хэд нь тусгай зөвшөөрөл аваад байна вэ?

Улсын бүртгэлийн ерөнхий газарт үл хөдлөх хөрөнгийн чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулах бүртгэлтэй компани, аж ахуйн нэгж олон боловч тогтмол буюу байнгын үйл ажиллагаа явуулдаг нь цөөхөн. Хэдийгээр эдгээр аж ахуйн нэгжийг бүртгэлжүүлэх ажил коронавирусын халдварт (КОВИД-19) цар тахлын үетэй давхцсан хэдий ч Хорооноос шуурхай ажиллаж журамд заасан нөхцөл, шаардлагыг бүрэн хангасан 142 хуулийн этгээдэд тусгай зөвшөөрөл олгоод байна.

Мөн өнөөдрийн байдлаар 50 аж ахуйн нэгжээс ирүүлсэн тусгай зөвшөөрлийн хүсэлтийн холбогдох баримт бичгийг хянаж байна. Түүнчлэн Улсын бүртгэлийн ерөнхий газарт бүртгэлтэй аж ахуйн нэгжүүдийн үйл ажиллагааных нь чиглэлээс үл хөдлөх эд хөрөнгийн худалдаа, зуучлал, түрээс зэрэг үйл ажиллагааг нь бүртгэлээс хассан. Цаашид тусгай зөвшөөрөлгүйгээр үйл ажиллагаа явуулсан үл хөдлөх эд хөрөнгийн зуучлалын байгууллагуудад Хороо холбогдох хуулийн дагуу хариуцлагын арга хэмжээг авч ажиллах болно.

Төсөл хэрэгжүүлэгч компаниуд үл хөдлөх хөрөнгө зуучлалын компанид хандахгүйгээр борлуулалтаа өөрсдөө хийдэг. Энэ компаниуд дээрх журамд хамаарах уу?

Хамаарна. Учир нь, Мөнгө угаах болон терроризмыг санхүүжүүлэхтэй тэмцэх тухай хуульд үл хөдлөх хөрөнгө худалдан авах, эсхүл худалдах аливаа ажиллагаа явуулсан бол үл хөдлөх эд хөрөнгө зуучлалын байгууллага гэж тодорхойлсон. Иймээс төсөл хэрэгжүүлэгч компаниуд үл хөдлөх эд хөрөнгө зуучлалын байгууллагын үйл ажиллагаа эрхлэх тусгай зөвшөөрлийн хүрээнд борлуулалтаа хийх буюу Хорооноос баталсан журмын дагуу үл хөдлөх эд хөрөнгийн зуучлалын байгууллагаар зуучлуулна.

Цаашид үл хөдлөх хөрөнгийн салбарыг хөгжүүлэхэд авах арга хэмжээний талаар...?

Цаашид энэ төрлийн үйл ажиллагаа эрхлэх аж ахуйн нэгж, байгууллагуудын тоо нэмэгдэх хандлагатай байна. Иймээс хууль эрхзүйн орчныг бүрдүүлэх чиглэлд нэн тэргүүнд анхаарч ажиллана. Өөрөөр хэлбэл, үл хөдлөх эд хөрөнгө зуучлалын үйл ажиллагааны зохицуулалтын тухай болон дагалдах бусад хуулийн төслийг боловсруулах, Мөнгө угаах болон терроризмыг санхүүжүүлэхтэй тэмцэх тогтолцоог бүрдүүлэх, зайны хяналт, шалгалтыг хялбаршуулах хүрээнд үл хөдлөх хөрөнгөтэй холбогдон гарах төлбөрийн баримтыг нэгдсэн системээр бүртгэх, дэвшилтэд технологи бүхий үйлчилгээ нэвтрэх орчныг бүрдүүлэхэд онцгой анхаарч ажиллах болно. Цаашилбал, эрсдэлд суурилсан хяналт, шалгалтын тогтолцоог бий болгох, хэрэглэгч, үйлчлүүлэгчдийн эрх ашгийг хамгаалж, иргэдэд мэргэжлийн үйлчилгээ авах нөхцөлийг бүрдүүлэх, салбарын оролцогчдыг мэргэшүүлэх чиглэлд анхаарч ажиллана. Учир нь, үл хөдлөх хөрөнгийн салбар нь асар том зах зээл бөгөөд улс орны эдийн засаг, ДНБ-нд чухал нөлөө үзүүлдэг. Иймээс энэ салбарыг зөв гольдрилд нь оруулахын тулд санхүүгийн зах зээлтэй уялдуулах, үл хөдлөх хөрөнгийн санхүүжилттэй холбож цогц байдлаар хөгжүүлэх нь зүйтэй гэж харж байгаа. Үүний төлөө Санхүүгийн зохицуулах хороо анхаарч ажиллах болно.