КаритасЧех Репаблик  ОУБ-ын “Монгол улсынбарилгын салбарын нөөцийн үр ашигтай байдал, цэвэр үйлдвэрлэлийг дэмжихтөсөл-ийн менежер Ц.Цоглогмаа

Сайн байна уу, табайгууллага болоод төслийнхөө талаар товчхон танилцуулна уу?

    Сайнбайна уу? Манай Каритас Чех Репаблик байгууллага нь 2006 оноос Монгол улсад үйлажиллагаагаа явуулж эхэлсэн. Энэ хугацаанд байгаль орчин, эрүүл мэнд, нийгмийнажил, газар тариалан, барилга болон дахин боловсруулалтын чиглэлээр нийтдээ20-иод төсөл хөтөлбөрүүд хэрэгжүүлсэн байна. Бид 2016 оноос Европын Холбооболон Чехийн хөгжлийн агентлагийн санхүүжилттайгаар "Монгол улсын барилгынсалбарын нөөцийн үр ашигтай байдал, цэвэр үйлдвэрлэлийг дэмжих" төсөл буюуБарилгын хог хаягдлын менежментийн төслөө хэрэгжүүлж эхэлсэн. Манай төслийнхувьд барилгын салбарын оролцогчид маань барилгын хог хаягдлын менежментийнталаар ойлголт мэдлэгтэй болсон байх, барилгын хог хаягдлыг дахин боловсруулжбүтээгдэхүүн гаргаж авах, 3R болон хог хаягдлын менежментийн талаарх олон нийт,төрийн болон хувийн хэвшлийн оролцогчдын ойлголтыг сайжруулах, холбогдох хуульэрхзүйн орчинг сайжруулах хүрээнд зорилтууд тавьж үйл ажиллагаагаа явууллаа.

Төслийн хүрээнд хөдөө ороннутгуудад Барилгын хог хаягдлын менежментийн талаар сургалт зохион байгуулагдажбайгаа гэсэн. Сургалтын гол зорилго юу вэ?

    Энэхүүсургалтын гол зорилго нь орон нутгийн удирдлагууд барилгын хог хаягдлынменежмент, нийтлэг хог хаягдлын менежментийн талаар ойлголттой болох, цаашидорон нутагтаа энэ талаар арга хэмжээ авч илүү байгальд ээлтэй, хүмүүст хорхөнөөлгүй хог хаягдлын менежментийг хэрэгжүүлж ажилаасай гэсэн зорилготойхийгдсэн байгаа.

Төслийн үр дүнгээс бидэндтанилцуулаач?

    Өмнөхэлсэн зорилтуудын дагуу бид өнгөрсөн 4 жилийн хугацаанд нийт 2500 гаруй хувийнхэвшил, ЖДҮ эрхлэгч нар, төрийн байгууллага болон төрийн бус байгууллагынтөлөөлөгчдөд сургалт семинар хийсэн байна. Ингэхдээ нийслэл хотын 9 дүүрэг, 16аймгуудыг одоогоор хамруулаад байна. Мөн барилгын хог хаягдлыг дахинболовсруулж бетон дүүргэгч материал шинээр гаргаж авлаа. Энэхүүбүтээгдэхүүнтэйгээ холбоотой стандартуудыг батлууллаа. Мөн олон нийтийнойлголтыг сайжруулах үүднээс 10-аад олон нийтэд чиглэсэн үзэсгэлэн, яармаг, үйлажиллагаануудад оролцож ажилласан. Үүний хүрээнд энэ жилийн Ногоон хөгжлийнтөлөө урианд дор явагдсан Барилга Экспо-2020-оос "Шилдэг төсөл хөтөлбөрхэрэгжүүлэгч" шагналыг хүртсэн байна. Мөн төслийн хүрээнд барилгын хогхаягдлын шинэ журмыг батлуулсан байна.

“Барилгын хог хаягдлыгцэвэрлэх, цуглуулах, ангилах, тээвэрлэх, дахин боловсруулах, сэргээн ашиглах,устгах, булшлах журам” батлагдлаа гэсэн. Энэ журмыг батлах болсон гол хэрэгцээшаардлага болоод ач холбогдол нь юу вэ?

    Монголулсад өмнө нь барилгын хог хаягдлын талаар нарийвчилсан журам огт байдаггүйбайсан. Тэр ч утгаараа барилгын хог хаягдал хараа хяналтгүй ил задгай хаяхзөрчлүүд их гардаг ялангуяа Туул голын ай сав газар ихээхэн бохирдсон байдалтайбайдаг байсан. Журам батлагдсанаар бид энэ тал дээр нарийвчлан хариуцлагатооцох механизмыг бий болгосон. Нөгөө талаасаа барилгын хог хаягдлыг дахинашиглах, дахин боловсруулах, устгах, булшлах хэмээн ангилан зааж өгснөөр цаашидБХХ-г дахин ашиглах, боловсруулах шинэ боломжийг нээж өгч байгаа.

Барилгын хог хаягдлынменежментэд ямар ямар асуудал тулгарч байна вэ? Түүний гаргалгааг та юу гэжхарж байна вэ?

    Манайтөслийн хүрээнд болоод барилга, дахин боловсруулах салбарын хувьд сүүлийнжилүүдэд олон талын үйл ажиллагаанууд эрчимтэй хийгдэж байгаатай холбоотойгоорэнэ салбар харьцангуй сайжирч байгаа. Миний хувьд өмнөх жилүүдтэй харьцангуйдутагдалтай байгаа нэг талбар бол олон нийтийн ойлголт мэдлэг байна. Хогхаягдлаа ангилах, хаягдалгүй амьдралын хэв маягийг уриалсан иргэний нийгмийнбайгууллагууд болон хувь хүмүүс иргэдийн тоо нэмэгдэж байгаа хэдий ч нийтиргэдийн хувьд энэ нь өчүүхэн бага хувь эзэлж байгаа юм. Нөгөө талаас энэ талдээр иргэдийн дуу хоолой хүчтэй байх тусам шинээр гарсан хууль, дүрэм журмынхэрэгжилт хангагдах, дахин боловсруулах үйлдвэрүүдийг дэмжихэд чухал ачхолбогдолтой болно гэж би харж байгаа. Шийдлийн хувьд гэвэл хог хаягдлынменежмент болоод байгаль орчны боловсролыг шат шатны боловсролын системдээоруулах, Засгийн газраас бодлогын хүрээнд иргэдийн байгаль орчны боловсролыгнэмэгдүүлэхэд төр, хувийн хэвшил,  олонулсын байгууллага, төсөл хөтөлбөрүүдийн хамтын ажиллагааг хангаж энэ чиглэлээражиллаж буй аж ахуйн нэгж, хуулийн этгээдүүдийг хамтран ажиллах платформыг бийболгож өгвөл илүү үр дүнтэй байх болов уу гэж бодож байна.

“Мог пластик” ХХК-ийн гүйцэтгэх захирал Д.Ган-Эрдэнэ

Каритас Чех Репабликбайгууллагатай хамтран Хог хаягдлын менежментийн талаар сургалт зохионбайгуулсан байна. Энэ сургалтад танай байгууллагын зүгээс ямар оролцоотойажилласан бэ?

    Энэхүүсургалтад "МОГ Пластик" ХХК-ийн зүгээс сургалтын зохион байгуулалтыгхариуцаж ажилласан. Энэ хүрээндээ БОАЖЯ-тай хамтран сургалт явуулсан аймаг,орон нутгийн хог хаягдал, байгаль орчин, барилгын салбарт ажиллаж буймэргэжилтнүүдийг сургалтад оролцуулах болон сургалтын танхимаар хангах үйлажиллагааг хамтран зохион байгуулсан. Мөн компанийн үйл ажиллагааны чиглэлийннэг хүрээ болох хог хаягдлын менежментийн чиглэлийн сургалтыг явуулах байдлаархамтарч ажилласан.

Сургалтын үр өгөөж, үр дүнгта хэрхэн харж байна вэ?

    Хогхаягдлын салбар Монгол улсад үүсэж, хөгжөөд 10 гаруйхан жил өнгөрч байна.Үүнтэй холбоотойгоор орон нутагт тухайн салбарт ажиллаж буй ажилтан, албанхаагчид, мэргэжилтнүүдийн мэдлэг ойлголт дутмаг байдаг. Энэхүү сургалт нь аймагорон нутагт цаашид тогтвортой хог хаягдлын менежментийг хэрэгжүүлэхэд тодорхойхэмжээний дэмжлэг үзүүлж, орон нутгийн хөгжилд хувь нэмэр оруулсан гэж үзэжбайна. Манай сургалтад хамрагдсан ихэнх оролцогчдын хувьд хог хаягдлынменежмент, дахин ашиглалт, боловсруулалт гэдэг нь цоо шинэ ойлголт байсан басургалтын хүрээнд барилгын болоод энгийн хог хаягдлыг цаашид хэрхэн ангилах,ялгах, боловсруулах тал дээр гарц шийдэл санал болгосноор чухал ач холбогдолтойболсон.

“МОГ Пластик” ХХК-ийн талаарта товчхон танилцуулаач.

    "МогПластик" ХХК нь 2014 онд хуванцар хог хаягдал дахин боловсруулах үйлажиллагааны үндсэн чиглэлтэйгээр байгуулагдсан бөгөөд 2016 онд үйлдвэрашиглалтад орж, жилдээ 3000 тн HDPE, LDPE, PP төрлийн хуванцар боловсруулаххүчин чадалтайгаар ажиллаж эхэлсэн.

    Манайкомпанийн үйл ажиллагаа нь өөрийн үйлдвэрийн үйл ажиллагаагаархязгаарлагдахгүйгээр хог хаягдлыг дахин боловсруулах, хог хаягдлыг ангиланялгах, дахивар хаягдлаар бизнес эрхлэгч ААН, хувь хүмүүсийн нийтлэг эрх ашгийгхамгаалах, нөгөө талаар байгаль орчныг хамгаалах, сөрөг үр дагавраас урьдчилансэргийлэх, аюултай хог хаягдлыг устгах, дахин боловсруулах чиглэлд өргөнхүрээтэй зорилго тавин ажилладаг.

“МОГ Пластик” ХХК нь жилд3000тн хуванцар хог хаягдлыг дахин боловсруулах хүчин чадалтай гэсэн. Түүхийэдээ цуглуулахад хүндрэл бэрхшээл хэр гардаг вэ?

    Улаанбаатархотын төвлөрсөн 3 хог хаягдлын цэг дээр өнөөдрийн байдлаар 20000 орчим иргэнажиллаж амьдарч байна. Нэг үгээр хэлбэл эдгээр хүмүүс Монголд үйл ажиллагааявуулж буй 36 дахин боловсруулах үйлдвэрийг түүхий эдээр хангаж байна гэжойлгож болно. Нөгөө талаас бүхэл бүтэн нэг улсын хог хаягдлын салбар шил лаазтүүж байгаа хүмүүсийн нуруун дээр байна гэж хэлж болно. Иймээс түүхий эд хогийнцэг дээрээс хоёрдогч түүхий эд авах цэгүүдээр дамжин дахин боловсруулахүйлдвэрүүдэд хүрдэг учир хүндрэлтэй, удаашралтай, хангалттай биш гэсэн олонасуудлууд үүсдэг. Энэхүү сургалт ч мөн энэ тогтолцоог өөрчлөх буюу иргэдийг эхүүсвэр дээр нь ангилдаг болгох гэсэн үндсэн утга санааг орон нутагт түгээндэлгэрүүлж байна.

Хог хаягдлын менежмент, тэрдундаа пластик хог хаягдлын дахин боловсруулалтын салбарт тулгамдаж буй голасуудал юу болоод байна вэ?

            Дээр хэлсэнчлэн тулгамдаж буй асуудал бол мэдээж түүхийэдийн бэлтгэн нийлүүлэлт буюу үйлдвэрүүдэд шаардлагатай дахивар хаягдалхангалттай хэмжээнд хүрч чадахгүй байна. Түүнчлэн түүхий эд буюу дахивархаягдлыг хогийн цэг дээр хаягдсан хойно нь хүмүүс түүж үйлдвэрүүдэд нийлүүлдэгучир их хэмжээний бохирдолтой байдаг. Үүнээс үүдэн түүхий эдийн алдагдал 50хувьд хүрдэг бөгөөд энэ нь мэдээж үйлдвэрлэл их хэмжээний алдагдал хүлээхэдхүргэдэг. Мөн улсаас менежментийн хувьд дэмжлэг туслалцаа хомс байна. Бид яг луул уурхай, барилгын салбар гэдэг ч юм уу бусад аж ахуйн нэгжүүдтэй адилхантатвараа төлөөд үйл ажиллагаа явуулж байна. Гэтэл бусад улс орнуудын туршлагаасүзэхэд дахин боловсруулах чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулж буй ААНБ-д татварынхөнгөлөлт үзүүлэх, татаас өгөх, техник тоног төхөөрөмж, судалгаа шинжилгээнийчиглэлээр дэмжлэг үзүүлэх, цаашлаад дахин боловсруулсан хувь хэмжээгээр ньурамшуулах механизм хэрэгжиж байна. Манай улсын хувьд одоогоор ийм нөхцөлүүдхараахан бүрдээгүй байгаа нь зөвхөн манай байгууллага гээд зогсохгүй нийт дахинболовсруулах салбарт үйл ажиллагаа явуулж буй аж ахуйн нэгжүүдийн хэмжээндтулгамдаж буй асуудал болоод байна.