Монгол улсад шинэ үеийн барилгын салбар үүсэж хөгжсөний 94 жилийн ойн баяр тохиож буй энэ өдрүүдэд салбарын хэмжээнд өнгөрсөн хугацаанд хийсэн ажлууд болоод цаашдын чиг хандлагаа тодорхойлдог билээ. 

Тиймээс 2020 онд Барилга, хот байгуулалтын яам /БХБЯ/ - аас хийж хэрэгжүүлсэн ажил, барилгын салбарын эдийн засгийн өнөөгийн байдал, нийслэлд баригдсан барилга, байгууламж болоод дотооддоо үйлдвэрлэж буй барилгын материалын талаарх мэдээллийг салбарын төлөөллүүдээс авсан тодруулгыг хүргэж байна. 

Барилга, хот байгуулалтын яамны Төрийн нарийн бичгийн дарга С.Магнайсүрэн 

БХБЯ энэ онд барилгын салбарт ямар, ямар ажлуудыг хийж хэрэгжүүлж байна вэ? 

Юуны өмнө Барилга, хот байгуулалтын салбарыг хөгжүүлэх үйлсэд оюун ухаан, хүч хөдөлмөрөө зориулан ажиллаж байгаа инженер техникийн болон мэргэжилтэй ажилчид, бүтээн байгуулагч хамт олондоо Монгол улсад орчин цагийн барилгын салбар үүсэж, хөгжсөний түүхт 94 жилийн ой, Барилгачдын өдрийн мэндийг өргөн дэвшүүлье.

2020 онд Барилгын салбарын бодлогыг тодорхойлох хүрээнд Хот суурин ус хангамж, ариутгах татуургын ашиглалтын тухай хуулийн нэмэлт, Олон Улсын Хөдөлмөрийн байгууллагын “Барилгын аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн тухай” 1988 оны 167 дугаар конвенцыг УИХ-ын 2020 оны 01 дүгээр сарын 03-ны өдрийн чуулганаар тус тус батлууллаа. Мөн Хот байгуулалтын тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төслийг боловсруулж УИХ-д 2020 оны 01 дүгээр сарын 22-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн. Улсын Их хурлын 2020 оны 5 дугаар сарын 14-ны өдрийн 55 дугаар тогтоолоор Төв аймгийн Сэргэлэн сумын нутаг дэвсгэрт Шинэ Зуунмод, Майдар хотуудыг шинээр төлөвлөн байгуулах шийдвэрийг гаргуулж, цаашид авч хэрэгжүүлэх арга хэмжээний төлөвлөгөөг боловсруулан ажиллаж байна. Улаанбаатар хотыг 2040 он хүртэл хөгжүүлэх Ерөнхий төлөвлөгөөний үзэл баримтлалыг НЗДТГ-тай хамтран боловсруулж Засгийн газрын хуралдаанд 2020 оны 06 дугаар сарын 12-ны өдөр танилцуулж 35-р тэмдэглэлд тусгагдаад байна. Бүсийн тулгуур төв хотууд болох Хэнтий аймгийн төв Өндөрхаан хот, Завхан аймгийн Улиастай хот, Дархан хотын хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөөг боловсруулж дуусган Засгийн газраар батлуулахаар бэлэн болоод байна.

2020 оны II улирлын байдлаар барилга угсралт, их засварын ажлын тоо хэмжээ 1 их наяд 949 тэрбум төгрөг байна. 2020 онд Барилга, хот байгуулалтын сайдын багцад Улсын төсвөөс 241 төсөл, арга хэмжээнд нийт 250.9 тэрбум төгрөгийг санхүүжүүлэхээр батлагдсан бөгөөд үүнээс 207.2 тэрбум төгрөгийг барилга байгууламжийн хөрөнгө оруулалтын зардалд, 38.4 тэрбум төгрөгийг их засварын зардалд, 4.4 тэрбум төгрөгийг тоног төхөөрөмжийн зардалд, 0.8 тэрбум төгрөгийг техник, эдийн засгийн үндэслэл болон зураг төсөл боловсруулах зардалд зарцуулахаар тусгагдсан. Эдгээр 241 төсөл, арга хэмжээнээс 59 төсөл, арга хэмжээ нь өмнөх оноос дамжин хэрэгжиж байгаа бөгөөд 182 төсөл, арга хэмжээг 2020 онд шинээр хэрэгжүүлж байна. 

Цаашид ямар бодлого төлөвлөгөөтэй, юунд анхаарч ажиллах вэ? 

Тус яамнаас өнгөрсөн хугацаанд хэрэгжүүлж эхэлсэн бодлогын томоохон ажлуудаа үргэлжүүлэх болон шинээр санаачилж буй зорилт, ач холбогдолтой төсөл, арга хэмжээний саналаа “Монгол Улсын Засгийн газрын 2020-2024 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөр”, “Монгол Улсыг хөгжүүлэх таван жилийн үндсэн чиглэл”-д тусгаж, Засгийн газраас Улсын Их Хуралд өргөн барьж, хэлэлцүүлж эхлээд байна. Эдгээр арга хэмжээнүүдээс тэргүүлэх зорилт, төсөл, арга хэмжээний талаар товч танилцуулъя. Үүнд:

1. Газрын харилцааны салбарыг бүрэн цахимжуулж, хиймэл оюун ухаан, блокчейн болон газар зүйн мэдээллийн системд суурилсан газар, үл хөдлөх хөрөнгийн нэгдсэн бүртгэлийн тогтолцоог хөгжүүлэх хүрээнд 3 хэмжээст кадастрын мэдээллийн сангийн нэгдсэн системийг байгуулж нэвтрүүлэх;

2. Байнгын ажиллагаатай GNSS-ын станцуудын тоог нэмэгдүүлж, өндрийн сүлжээг бэхжүүлж, 16 суурь өгөгдөл, 250 дэд ангилалын хүрээнд нийслэл, 21 аймгийн 330 сумыг хамарсан “Ухаалаг газрын зураг” байгуулах;

3. Нийслэлийн төвлөрлийг сааруулж, хүн амын нягтаршлыг саармагжуулах зорилгоор Хөшигийн хөндий дэх “Шинэ Зуун мод”, “Майдар” хотуудын бүтээн байгуулалтын мега төслийг эхлүүлэх;

4. Барилгын салбарын зураг төслийн үр ашиг, хяналтын тогтолцоог сайжруулах, нэг маягийн зураг төсөл боловсруулах, зөвлөх үйлчилгээг төр, хувийн хэвшлийн хамтын ажиллагааны дор зохион байгуулах;

5. “150 мянган айл-орон сууц” үндэсний хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх;

6. “Сумын хөгжлийн хөтөлбөр”-ийг хэрэгжүүлэх;

7. Инженерийн дэд бүтцийн салбарын тогтолцоог шинэчилж, төр хувийн хэвшлийн түншлэлийг бэхжүүлж, баялаг бүтээгчдээ дэмжих зэрэг дээрх 7 тэргүүлэх арга хэмжээгээр хязгаарлагдахгүйгээр 2019 онд эхлүүлсэн “Улаанбаатар хотын төв цэвэрлэх байгууламжийг шинээр барих”

төслийг үргэлжүүлэхийн зэрэгцээ АНУ-ын Мянганы Сорилтын Сангийн 350 сая ам.долларын санхүүжилтээр “Ус дахин боловсруулах төсөл”-ийг хэрэгжүүлэхээр ажиллаж байна.

2020-2021 онуудад Дархан-Уул, Архангай, Өмнөговь, Дорноговь, Дундговь, Булган, Хөвсгөл, Хэнтий, Сүхбаатар аймгийн төвүүд болон Өвөрхангай аймгийн Хужирт сумын төвд Азийн хөгжлийн банкны зээлээр, Увс, Баян-Өлгий, Завхан, Дорнод, Говьсүмбэр аймгийн төвүүдэд Бүгд Найрамдах Польш Улсын Засгийн газрын хөнгөлөлттэй зээлээр цэвэрлэх байгууламжийг шинээр барина. Ингэснээр Монгол Улсын нийслэл болон 21 аймгийн төв нь орчин үеийн технологи бүхий дэвшилтэт цэвэрлэх байгууламжтай болно.

Түүнчлэн Барилга, хот байгуулалтын яамнаас тогтмол хийгддэг Барилгын салбарын

1. Норм, нормативын баримт бичгийн шинэчлэл;

2. Барилга угсралт, Барилгын материалын үйлдвэрлэлийг дэмжих, сорилт, шинжилгээний лабораториудыг чадавхжуулах, материалын чанар, баталгаажуулалтад хяналт тавих;

3. Хүн амын нутагшил, суурьшлын ерөнхий төлөвлөгөөнд суурилсан хөгжлийн бодлого баримталж, улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтыг оновчтой хуваарилах, үр ашигтай зарцуулах;

4. Улсын газар зохион байгуулалтын ерөнхий төлөвлөгөөний хэрэгжилтийг хангуулах;

5. Аймаг, сумын төвийн хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөөг шинээр боловсруулах, шинэчлэх ажлуудыг хэрэгжүүлэхээр төлөвлөн ажиллаж байна.

Барилгын хөгжлийн төвийн Барилга, барилгын материал үйлдвэрлэлийн хэлтсийн ахлах мэргэжилтэн Г.Аюурзана

Барилгын материал үйлдвэрлэлийн талаар хэрэгжүүлж байгаа ажлууд, хэчнээн аж ахуйн нэгж үйл ажиллагаа явуулж байна вэ?   

Манай хэлтсийн хувьд барилгын материалын үйлдвэрлэлийн технологийн зааврыг хянаж, бүртгэх,  дотоодын болон импортын барилгын материалын бүтээгдэхүүнийг чанарын баталгаажуулалт, тохирлын үнэлгээнд хамруулах ажлыг зохион байгуулдаг. Мөн барилгын үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх тооцоо судалгааг хийх, санал боловсруулах, хэрэгжилтийг хангахад дэмжлэг үзүүлэх гэсэн чиглэлээр үйл ажиллагаагаа явуулдаг.

Монгол Улсын хэмжээнд өнөөдрийн байдлаар Барилгын материалын үйлдвэр эрхлэх тусгай зөвшөөрөл бүхий 525, тохирлын гэрчилгээ авсан 302, технологийн заавраа бүртгүүлсэн 504 аж ахуйн нэгж байна. 

Барилгын материалын чиглэлээр ямар судалгаанууд хийгдсэн бэ? Мөн цаашид хийгдэх ажлуудын талаар?

Бид барилгын материал үйлдвэрлэлийн талаар сүүлийн 2 жилийн хугацаанд томоохон судалгааны ажлыг хийж дуусаад байна. Монгол Улсын хэмжээнд үйл ажиллагаа явуулж буй барилгын материалын үйлдвэрийн байршил, барилгын материалын эрдэс, түүхий эдийн орд, илрэлийн байрлалыг 21 аймгийн хэмжээнд гаргалаа.  Монголын Барилгын материал үйлдвэрлэгчдийн холбоо төрийн бус байгууллагатай хамтран дээрх судалгаанд үндэслэн М1:1 500 000, М1:1 200 000 масштабын хэмжээтэй газрын зургуудыг шинэчлэн боловсруулж дуусгаад байна. Энэ нь барилгын материалын мэдээллийн сан бүрдэж байна гэсэн үг.    

          Энэ судалгаа хийгдсэнээр Монгол Улсын хэмжээнд салбарын бодлого тодорхойлох, улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтын үр өгөөжийг нэмэгдүүлэх зэрэг олон талын ач холбогдолтой ажил болж байгаа юм. 

          Бас нэг томоохон ажил хийгдэж байгаа нь Барилгын салбарын нэгдсэн бүртгэл мэдээллийн сангийн цахим систем хөгжүүлэх ажлыг зохион байгуулан хэрэгжүүлж байна. Энэ систем нь 

• Барилгын салбарын хууль эрх зүй, хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж байгаа барилгын норм, нормативын мэдээллийг хэрэглэгчдэд хүргэх 

• Барилгын материалын үйлдвэрлэлийн нэгдсэн сантай болох тэдэнд үйлчилгээг цахимаар хүргэх 

• Барилгын материалын үнийн судалгаа гаргах  

• Барилга угсралт, зураг төсөл, өргөх байгууламжийн тусгай зөвшөөрөлтэй аж ахуйн нэгжийн цахим санг шинэчлэн бүрдүүлэх, улсын хэмжээнд ашиглалтад орсон барилга, байгууламжийн судалгаа гаргах, салбарт шаардлагатай мэдээ, мэдээллийг боловсруулах зэрэг олон талын мэдээллийг агуулсан чухал ач холбогдолтой ажил хийгдэж байна. 

 Цаашид бид Монгол Улсын хэмжээнд барьж байгуулах боломжтой, шаардагдаж байгаа барилгын материалын үйлдвэрлэлийн судалгааг гаргаж Төрөөс барилгын материалын талаар авч хэрэгжүүлэх импортыг орлох, экспортод чиглэсэн бодлогыг боловсруулахад нэгдсэн тайлан, судалгаагаар хангаж, дэмжлэг үзүүлэх зорилт тавин ажиллаж байна.

МБМҮХолбооны гүйцэтгэх захирал О. Лхагвадорж

Манай барилгын материалын үйлдвэрүүд нэг үеэ бодвол их хөгжиж байна. Цаашид улам сайжруулахад бусад байгууллагуудтай хамтран танай холбооны зүгээс ямар ажлууд хийхээр төлөвлөж байна. 

• 2020-2024 онуудад Түгээмэл тархацтай ашигт малтмалын элс хайрга, дайрга, шаврыг хангах эх үүсвэрүүдийг шийдвэрлэх, хууль эрх зүйн тогтолцоог эргэж харах 

• Барилгын салбарыг арматур, металл хийцээр хангах талаар өөрийн төмрийн хүдрийн ордтой үйлдвэрүүдийн хүрээнд нэгдсэн бодлого боловсруулах

• Барилгын болон технологийн шохой болон шилний үйлдвэрлэлийг дэмжих 

• 150,0 мянган айлын орон сууц төслийн хүрээнд барилгын материалаар хэрхэн хангах асуудлыг шийдвэрлэх

• Барилга угсралт, Барилгын чанар аюулгүй байдлын хяналтын талаар бодлого боловсруулах  

• Налайхын БМҮ-ийн технологийн паркын үйл ажиллагааг дэмжиж хамтран ажиллах  

• Цементийн үйлдвэрүүдийн үйл ажиллагааг жигдрүүлэх талаар цогц арга хэмжээ авах зэрэг асуудлуудыг шийдэхээр БХБЯ, бусад яам, агентлагуудтай хамтран ажлын хэсэг байгуулахаар тохиролцоод ажиллаж байна. 

Барилгын материалын  ханган нийлүүлэлтийн тогтолцоог сайжруулах талаар...

• Барилгын материалын үндэсний үйлдвэрүүд хамтран тээвэр ложистикийн төв байгуулах

• Барилгын хөгжлийн төвөөс “Барилгын материалын чанар аюулгүй байдлын Техникийн зохицуулалт” боловсруулах тендер зарласны дагуу 2021 онд дуусгаж албажна.

• Импортын барилгын  материал болон жижиг дунд үйлдвэрүүдийн бүтээгдэхүүнийг борлуулдаг бөөний худалдааны томоохон супермаркетууд байгуулах шаардлагатай байна.

  
  

Санхүү эдийн засгийн сургуулийн багш, эдийн засагч Ж. Дэлгэрсайхан

Монгол улсын эдийн засгийн өнөөгийн байдал ямар байна вэ?

Монгол улсын эдийн засаг хүндхэн байна. 2020 оны эдийн засаг 2019 онтой харьцуулсан байдлаар эхний улиралд 10.7, хоёрдугаар улиралд 9.7 хувиар буурсан нь үүний тод илрэл. Шалтгаан нь бүгдэд тодорхой. Цар тахалтай холбоотойгоор онцгой нөхцөл байдал үүссэн, хөл хорио тогтоосон явдал. Ялангуяа хоёрдугаар сараас хилийн хорио, дотоодод хязгаарлалт хийсэн нь голлох нөлөө үзүүлсэн. Эдийн засгийн уналтын үндсэн шалтгаан нь уул уурхай, үйлчилгээний салбар байгаа нь цар тахлын нөлөө эдийн засагт хүчтэй байгааг харуулж байна. Түүнчлэн ХАА-н салбараас бусад салбарт эдийн засгийн агшилт ажиглагдаж байгаа нь нөлөөллийн цар хүрээ өндөр байгаагийн илрэл. Түүнчлэн гадаад худалдаа, төлбөрийн тэнцэл, мөнгөний үзүүлэлтүүд таатай бус  эдийн засгийн нөхцөл байдал сайнгүй байна. Эдгээр нь улсын эдийн засгийн нөхцөл байдлыг сөрөгөөр харахад хүргэж байна. Энэ талаасаа Монгол Улсын эдийн засаг хүнд байгааг харуулахаас гадна, эдийн засаг, гадаад орчноос хүчтэй хамааралтай, эмзэг, хямралд өртөх магадлал өндөртэйг харуулж байгаа хэрэг юм. Дэлхийн улс орнуудын эдийн засгийн нөхцөл байдал доройтож байгаа боловч бидний хувьд эдийн засгийн агшилт 2 оронтой тоогоор хэмжигдэж байгаа нь өндөр үзүүлэлт.

Эдийн засгийн өсөлт хувиар

Иймд бидний гол анхаарал зүйлс нь энэхүү хямралыг улам гүнзгийрүүлэхгүй хохирол багатай даван гарах асуудал болоод байна. Энэ удаагийн эдийн засгийн хүнд нөхцөл байдал нь эрүүл мэндийн шалтгаантай тул даван гарах боломж өргөн, эргэн сэргэлтийн хувьд хурдтай байх боломжтой. 

Барилгын салбарын өнөөгийн эдийн засгийн байдал?

2020 оны эхний хагас жилийн байдлаар барилгын салбарын гүйцэтгэл 1945.5 тэрбум төгрөг болж өмнөх жилийн мөн үеэс 3.7 хувиар буурсан. Энэ нь салбарын нөхцөл байдал хэт дордоогүйг илэрхийлж байгаа мэт боловч гүйцэтгэлийн бүтцийн хувьд сүүлийн жилүүдэд орон сууцны бус барилгын эзлэх хувийн жин өссөн нь нөлөөлж байгаа нь ажиглагдаж байна. Салбарын гүйцэтгэлд 2017 оны хувьд орон сууцны барилга давамгайлж байсан бол 2019-2020 онд орон сууцны бус барилга давамгайлж, 2020 оны эхний хагаст нийт гүйцэтгэлийн 42 хувийг эзэлж байна.

Үүнд нөлөөлж байгаа үзүүлэлт нь улсын төсвийн хөрөнгө оруулалт. Оны эхний 7 сарын байдлаар төсвийн хүрээнд барилга, байгууламжийн зардал 282.2 тэрбум төгрөгөөр өмнөх жилээс өссөн нь 45 хувиар нэмэгдсэн гэсэн үг юм.

Барилгын салбарын гүйцэтгэл /тэрбум төгрөгөөр/ 

Барилгын салбарын өртгийн индекс өмнөх оны мөн үеэс 3.2 хувиар өссөн нь инфляцын түвшинтэй ойролцоо байгаа боловч барилгын зарим голлох материалын үнэ өссөн нь салбарын үйл ажиллагаанд сөргөөр нөлөөлөх хандлага ажиглагдаж байна. Түүнчлэн эдийн засгийн хүндрэлээс шалтгаалсан иргэдийн амжиргааны доройтол, цар тахалтай холбоотой сөрөг нөхцөл байдал нь иргэний барилгын борлуулалтад сөргөөр нөлөөлөх хандлагатай.

Ерөнхийдөө макро сөрөг нөхцөл байдал нь барилгын салбарын байдалд сөргөөр нөлөөлөх хандлагатай боловч энэ нь удаан үргэлжлэхгүй байх боломжтой. Дээр дурдсанчлан цар тахлын шалтгаантай эдийн засгийн хямрал нь вирусын тархалт буурахтай зэрэгцэн сэргэлт хурдан байх магадлалтай юм. Иймд салбарт үйл ажиллагаа эрхэлж байгаа байгууллагууд өөрийн төслийн төлөвлөлт, эрсдэлийг сайн тооцож эрэлт бүхий төслийг хэрэгжүүлж байгаа эсэхдээ илүү анхаарах нь зүйтэй юм. Барилгын салбар нь урт хугацаандаа ирээдүйтэй салбар мөн боловч эдийн засаг, технологи, эрэлтийн хүчин зүйлсийн хувьд хүчтэй өөрчлөгдөж байгааг анхаарах нь чухал.