Монгол гэрийн үүссэн он цаг нарийн тодорхой биш бөгөөд манай тооллын өмнө урц хэлбэрээр үүсч хөгжих эхлэл нь тавигдсан ба өнөөгийн гэр дүр төрхөө 15-р зууны үед олсон байна. 

Олон зуун жилийн түүхтэй үндэсний сууц нь орчин үеийн барилга байгууламж, сууцтай зэрэгцэн оршиж байгаа нь өвөрмөц бөгөөд ховор архитектурын чуулбар юм. Гагцхүү гэр суурьшлийн бүсийн цэгцтэй зөв төлөвлөлт, байгаль орчинд нөлөөлөх сөрөг нөлөөллийг бууруулах,арилгах болон гэрийн онцлогийг хадгалан улам сайжруулан төлөвлөх нь архитекторуудын голчлон анхаарах, оролцох зүйл юм.

Гадаад орнуудад гэрийг жуулчны баазад зөөврийн хэлбэрээр, мөн сууцны зориулалтаар төлөвлөж ашиглах тохиолдол нэлээдгүй байгаа бөгөөд зохиогчийн эрхээ авсан жишээ ч олон байна. Сүүлийн үед Монголчууд өөрсдөө гэр сууцаа төрөл бүрээр төлөвлөх нь харьцангуй ихсэж байгаа нь сайшаалтай бөгөөд ихэвчлэн сууцны /аяны зөөвөрлөхөд авсаархан гэр, цонхтой гэр, дотроо 2 давхартай гэр, хөвдөг гэр, ариун цэврийн өрөө нь зоорийн давхартаа гэх мэт/  зориулалттай байна.   Мөн гэр хэлбэрийн олон нийтийн үзвэр үйлчилгээний зориулалттай барилга цөөнгүй байна. Төлөвлөлтийн хувьд сайн, муу харилцан адилгүй байгаа бөгөөд олон жишээ авч үзэх шаардлагатай. 

Орчин үеийн гэр сууцыг төлөвлөхдөө

1.      Гэрийн гол онцлогуудыг үндсэн байгуулалт, харьцаан дээр тусгах

2.     Гэрийн  үндсэн хэлбэрийг эвдэхгүйгээр  дотор орон зайг чөлөөтэй төлөвлөж, нүүрэн талын зохиомж дээр ажиллах зэрэг шийдлүүд  байж болох ба онцлогийг нь тусгасан бол заавал хэлбэрийг нь дуурайхгүй байж ч болох юм.

4-5 ам бүлтэй айлын гэр сууцийг жишээ болгон авч үзье. 

Гэрийн дараах онцлогуудыг төлөвлөлтөндөө тусгахыг зорьлоо.

-Уламжлагдаж ирсэн үндсэн орон зайн зохион байгуулалтыг /функц/ тусгах

-Байгалийн гэгээвч төвдөө байрлаж дотор орон зайг илүү гэрэлтүүлэх, нарны тусгалаар цагийг баримжаалах, нэрлэх, төв хэсэг зочны болонгал тогооны хэсэгтэй хамт задгай байх, хоймор хэсэгтэй холбогдох

-Харагдах байдлаараа гэрийн харьцааг санагдуулах, сүүдрийн зохиомж үүсгэх, террасны дээврийн тулгуураар ханыг илэрхийлэх

Мөн гэрийн бусад онцлогийг ажлын зургийн юм уу төлөвлөлтийн дараагийн  нарийвчилсан  шатанд илүү тусгах боломжтой.

Тухайлбал: 

·   Зөөвөрлөх болон газар хөдлөлтөд тэсвэртэй  чанарыг хөнгөнтөмөр угсармал каркасаар шийдэх

·   Тусгаарлах болондулаалгын малын гаралтай материалыг орчин үеийн хонины ноосон дулаалгаар шийдэх

/Гэрийн агаар солилцоо, чийгшил, дулаан алдалт, акустик зэрэг архитектурын физикийн холбогдолтой  бусад онцлогууд бас бий./

Д. Гантулга Улаанбаатар эрдэм их сургуулийн багш,

Маруго ХХК-ийн архитектор