Архитектур төслийн концепц боловсруулах үйл явцад зөвхөн архитектурын шийдэл бус тухайн газрын соёл, хөгжлийн чиг, байгаль орчинд нөлөөлөх нөлөө,  зах зээлийн төлөв, барилгын ойролцоо өртөг, барих технологи болон материалын шийдлүүд орно.

Эндээс архитектурын уран сайхны зохиомжийн буюу гоо зүйн концепцийг авч үзье.

Архитектурын  концепц нь архитектур төлөвлөлтийн үндэс болохоос гадна тухайн барилга, байгууламжийн бүтээцийн шийдэл, технологи, материал,өртгийн суурь үндэс болно.

Концепцыг товчоор  гол буюу эх санаа, онцлог гэж ойлгож болно. Концепц хаанаас урган гарах вэ

• Барилгын төрөл, зориулалт
• Тухайн газрын түүх, соёл, амьдралын хэв маяг
• Байршил, хүрээлэн буй орчин,тухайн газрын архитектурын чуулбар
• Газрын гадаргуу,өндөржилт, хаяалбар
• Цаг уур
• Байгалийн гэрэлтүүлэг
• Геотехник, барилгын бүтээц
• Инженерийн шугам сүлжээний хангамж
• Аюулгүй байдал
• Барилгын технологи, материал
• Зах зээлийн төлөв

Үндсэн буюу гол санааг  зохиомжоор дамжуулан илэрхийлэх ба агуулгын хувьд шууд /экспресинист буюу амьд хэв маяг нь бодит зүйлийг уран сайхны хэлбэрт оруулсан архитектурын хэлбэр/  ба шууд бус хэлбэрээр илэрхийлж болно.  Тодорхой   зүйлээс санаа авч концепцоо олох нь  төлөвлөлт хийх чигийг илүү хялбар болгож, санаагаа баяжуулахад  бодитой тулгуур болж өгдөг хэдий ч  зайлшгүй концепцоо эрэлхийлэх ганц  арга биш юм. Эсрэгээрээ тодорхой зүйлээс санаа аван  концепцтой  холбож чадахгүй тохиолдолд төслийг гацаана. Өөрөөр хэлбэл ямар нэг зүйлээс санаа аваагүй ч төлөвлөлтийн  шинэлэг санаа, онцлог нь концепц болж болох юм.

Концепцын хамгийн чухал баримтлах зарчим нь энгийн хүнд ч ойлгомжтой, мэргэжлийн  хүнд ч ойлгомжтой байх юм.

Үндсэндээ концепцын 4 хувилбарыг авч үзэж болно.

        I.            Тухайн барилгын функц, зориулалттай холбоотой бодит биет зүйлээс санаа авсан

Архитектор- Eero Saarinen, Жон Кенедигийн нэрэмжит онгоцны буудал- John Kennedy airport. АНУ. 1962.  

Гол концепц- Нэг талаасаа нисэх гэж буй  шувуу шиг, нөгөө талаасаа нисэх гэж байгаа онгоц шиг хэлбэр

     II.            Тухайн барилгын функц, зориулалттай холбоотой  хийсвэр агуулгаас санаа авсан

Архитектор: Kenzo Tange , Фүжи телевизийн төв байр. 1996 он. Япон.  

Гол концепц -Геометрийн энгийн, ашигтай хэлбэртэй боловч голын хэсгийн задгай хийцлэл хэлбэрийг эвдэхээс гадна барилгыг хөнгөн харагдуулна. Бөмбөрцөг хэсэг буюу алсыг харах хэсэг нь дэлхийг бэлгэдэх ба мэдээ, мэдээллийг дэлхийн дахинд харилцан дамжуулна гэсэн санааг илэрхийлнэ.

  III.        Тухайн барилгын функц, зориулалттай холбоогүй ч бодит зүйлээс  санаа авсан

Архитектор: Zaha Hadid.   соёлын төвийн барилга.  Азарбажейн. 2012.

Гол санаа- Байгалийн өнгө төрхийг илэрхийлэх буюу газрын хаяалбар, ус, уул, толгодоор хот дотор байгалийн мэдрэмжийг төрүүлэх.

  IV.          Ямар нэг бодит зүйл эсвэл хийсвэр агуулгаас санаа аваагүй ч онцлог, давуу шийдлээрээ гол санаагаа тодотгосон

Архитектор: Frank Llyod Wright.  хувийн сууц. АНУ. 1936.

Гол концепц- Байгаль архитектур хоёрыг нягт холбох буюу хүн байгаль хоёрыг холбох, ингэхдээ тухайн газрын материалыг барилгын гадна ба дотор талд  ашиглах, орчноо бүрэн харах туузан цонх, хүрхрээн дээр тогтож буй мэт сэтгэгдэл төрүүлэх 4,5м-ийн өнгийлт бүхий тагт, террас зэргийг төлөвлөжээ.

Бусад сонирхолтой архитектурын жишээг сонирхуулж байна

1.  Бүжиглэгч байшин

Архитектор: Frank Owen Gehry.  Чех. 1996.

Гол концепц- Алдарт бүжигчин Fred, Ginger  нарыг бүжиглэж буйгаар дүрсэлсэн

2.      Гэгээн Мэригийн сүм

Архитектор: Kenzo Tange.  Гэгээн Мэригийн сүм Япон. 1964 он.

Гол санаа- Католик сүмийн гол онцлог болох загалмай хэлбэрийн байгуулалтыг хийж байгалийн гэрэлтүүлгийг мөн  тухайн хэлбэрийг хадгалж дээрээс тусахаар төлөвлөсөн нь сүмийн уламжлалт чимэглэлийг огт ашиглаагүй боловч онцлогийг нь тусгасан орчин үеийн шийдэл  юм.

3.      Марина хот

Архитектор: Betrand Goldberg.  Марина хот буюу Эрдэнэ шишийн цамхаг.  Орон сууцны барилга. АНУ. 1968.

Гол санаа-Эрдэнэ шишээс санаа авсан 65 давхар барилга ба голын эргийн хэсэгт усан завины зогсоол, барилгын 1-19 давхар нь авто машины зогсоол, 20-р давхар нь угаалгын хэсэг ба 21 давхраас дээшээ орон сууцны хэсэг эхэлнэ.  Өөрөөр хэлбэл усан замын хөдөлгөөн болон оршин суугчдын авто зогсоол, амьдрах сууцыг бага талбайд бүрэн шийдсэн амьд хэлбэр бүхий ихэр цамхаг юм.

 Д.Гантулга Улаанбаатар эрдэм их сургуулийн багш 

Маруго ХХК-ийн архитектор