Манай компани нь газрын тос, хийн салбарт инженерийн зөвлөгөө өгөх, зураг төсөл боловсруулах, барилга угсралт, сав тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэх, сэлбэг материал нийлүүлэх зорилгоор 2000 онд байгуулагдан 20 дэх жилдээ үйл ажиллагаа явуулж байна. Бид олон улсын дэвшилттэй, шинэ технологийн судалгааг тогтмол хийж ирээдүйн хөгжлийн чиг хандлагад нийцсэн инженерийн иж бүрэн цогц шийдэл бүхий үйлчилгээг үзүүлж ирсэн. 2010 оноос АНУ-ын "Plasteel International Inc" компанийн "ELUTRON" технологиор 100 м3 хүртэлх багтаамжтай, файбергласс давхар хана бүхий ган савыг эх орондоо үйлдвэрлэж эхэлсэн. Бүтээгдэхүүний түүхий эд, үйлдвэрлэлийн технологийг дэлхийд хүлээн зөвшөөрөгдсөн чанарын хяналтын UL (Underwriters Laboratories) лабораториос жилд 4 удаа хяналт, чанарын шинжилгээ хийж олон улсын бүртгэлд оруулдаг манай улсын анхны үйлдвэр болсон онцлогтой. Мөн 2008 оноос ган сав, металл хийцэд ISO12944 "Corrosion protection of steel structures by protective paint systems" стандартын дагуу гадаргуугийн боловсруулалт, барзайлт, цэвэрлэгээг хийх, эпокси, полиуретан төрлийн зэврэлтээс хамгаалах бүрхүүлийг 10 жилийн баталгаатай хийж гүйцэтгэж байна. 30 гаруй инженер техникийн ажилтан, 50 гаруй тусгай мэргэжлийн ажилчидтай. Газрын тос, хийн салбарын барилга байгууламжийн бүрэлдэхүүнд үйлдвэрлэл, дэд бүтэц, иргэний барилгууд бүгд ордог бөгөөд бид олон жилийн туршлагадаа суурилан гадаадаас импортоор авдаг барилгын материалыг үйлдвэрлэх, шилдэг технологи, байгаль орчин, хүний эрүүл мэндэд ээлтэй, хор аюулгүй барилгын материалын импортыг энэ оноос эхлүүлээд байна. Тухайлбал бид 4000 м2 талбайтай өөрийн оффис, агуулахын барилгыг өөрсдийн хүчээр барьж байгууллаа.

Металл каркастай барилгын үндсэн тулгуур хийцүүд, барилгын аваарын гэж хэлэгддэг галын шат тавцан, хашлагууд, уул уурхайн баяжмал болон нүүрс боловсруулах үйлдвэрийн бункер, дамжуургын каркас, зам гүүрийн гэх мэт иргэний барилга, дэд бүтцийн салбарт хэрэгцээтэй олон төрлийн хийцүүдээс гадна газрын тосны салбарт шатахуун сав, технологийн байгууламжуудын металл хийцийг үйлдвэрлэж байна. Үйлдвэр маань жилд 300-500 тн үйлдвэрлэх хүчин чадалтай. Металл хийцийн үйлдвэрлэлийн үндсэн түүхий эд бол нүүрстөрөгчит ган байдаг. Гэвч Монголд гангийн үйлдвэрлэл хөгжөөгүй учраас бараг 100 хувь импортоор оруулж ирж

байна. Тиймээс гангийн сонголтыг хийхдээ маш сайн анхаарах хэрэгтэй. Ялангуяа Хятадад хаягдал, дахин боловсруулсан ган, материал их тул түүхий эдийн үндсэн үйлдвэр, нийлүүлэгч зэргийг сайн судлаж, үнэн зөв чанарын шинжилгээний бичиг баримттай эсэхийг шалгаж баталгаажуулах нь чухал байдаг. Зураг төсөл, тооцоонд тухайн хийцийн ажиллах орчны температурт нийцүүлэн гангийн маркыг зөв тодорхойлсон байх, өөрөөр хэлбэл сонголтоо техникийн шаарлагын дагуу зөв хийсэн байх хэрэгтэй.

Жишээ нь: Хятадын Q235 маркийн ган -29оС байдаг бол Q345, Оросын 09Г2С маркийн гангууд нь -45оС гээд өөр өөр байдаг. Дараа нь ган материалыг худалдан авахдаа тухайн гангийн стандартад нийцсэн эсэхийг заавал шалгах ёстой.

Ган лист, материал нь гангийн үйлдвэрийн үндсэн сертификат, чанарын шинжилгээний гэсэн 2 бичиг баримттай байдаг. Дотоодын зах зээлд байгаа материалд энэ бичиг баримтууд хангалтгүй байдаг тул бид Хятад улсын үйлдвэр, нийлүүлэгчдэд ASTM, JSS стандартын үзүүлэлтээр захиалж авч байна. Монгол ачигдан ирсний дараа гангийн хими, физик чанарын үзүүлэлт нь стандартад тохирч байгаа эсэхийг дотоодын металл шинжилгээний итгэмжлэгдсэн лабораториор шинжлүүлдэг. Барилга, уул уурхай, дэд бүтцийн

үйлдвэрлэлийн салбарын үндсэн түүхий эд нь ган байдаг. Тиймээс импортоор авч байгаа ган лист, өнгөт металлыг түүхий эд болон түүгээр үйлдвэрлэсэн бүтээц гэж ангилан татварыг ялгавартай тогтоовол эх орондоо үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх, илүү нэмүү өртөг, ажлын байр бий болгоход таатай боломж нэмэгдэнэ гэж бодож байна.

Үйлдвэрлэлийн технологи өндөр хөгжиж байгаа болон байгаль орчны асуудал, хаягдлыг дахин ашиглах ажил идэвхтэй өрнөж үйлдвэрлэлд нэвтэрч байгаа өнөө цаг үед дахин боловсруулалтын материал чанаргүй гэж үзэх нь буруу. Бид ямар түүхий эдээр ямар технологиор тухайн материалыг үйлдвэрлэснийг мэдэх боломжгүй. Харин материалын марк /grade/-ийг үүрэг, зориулалтандаа тохируулан зөв сонгох, үйлдвэрлэгчийн сертификат дахь хими, механикийн болон бусад шинж чанар материалын үзүүлэлттэйгээ тохирч байгаа эсэхийг хянах, хөндлөнгийн лабораториор шинжлүүлэн шалгах бүрэн боломжтой. Тэгэхээр сертификаттай материал мөн үү. Сертификат нь илгээсэн материалтайгаа нийцэж байна уу гэдгийг л баталгаажуулж байх шаардлагатай.

Гангийн үйлдвэрлэл өөрөө хүнд үйлдвэрийн салбар. Энэ салбарыг хөгжүүлэхэд төрийн оролцоо маш чухал гэж харж байгаа. Засгийн газраас 2019 онд боловсруулсан "Монгол Улсын урт хугацааны хөгжлийн бодлого 2050" бодлогын баримт бичигт "Уул уурхайн түүхий

эдийг боловсруулан, нэмүү өртөг шингэсэн хүнд үйлдвэрлэлийг байгаль орчинд ээлтэй, тогтвортой арга зарчмаар хөгжүүлэх, хөрөнгө

оруулалтын дэвшилтэт хэлбэрүүдийг дэмжинэ.", "Ган төмөрлөгийн үйлдвэрийг барьж байгуулна." гэж заасан. Үе үеийн Засгийн газрууд эдийн засгийн хөгжлийн тулгуур бодлогоосоо хазайхгүйгээр хэрэгжүүлж явбал сайхан ирээдүй харагдаж байна.

Барилгын салбарт металл каркас, барилгын шат, багана, дам нуруу, авто замын гүүр зэрэг агаартай шууд харьцах, ус чийгтэй орчинд байх металл хийцүүд, тоног төхөөрөмж, түүнчлэн галын ус, ундны усны ган сав зэрэгт урт хугацаанд зэврэлтээс хамгаалахад бүрхүүлийг ашиглаж байна. Мөн эпокси, полиуретан бүрхүүлийг бассейн, усан сангийн доторлогоо, автограж, агуулах, засварын газар зэргийн бетон шал, хийц, мөн металл хийцийг 3 цагаас доошгүй хугацаанд галаас хамгаалах зориулалтаар хэрэглэдэг. Энгийн будаг нь шингэн, нэг бүрэлдэхүүнтэй, гадаргууг олон төрлийн өнгөтэй, гоёх зорилгоор ашигладаг бол зэврэлтээс хамгаалах будаг нь хоёр бүрэлдэхүүнтэй, хувийн жин 1,3 гр/см3 ээс дээш, өтгөн, эпокси, полиуретан суурьтай, 2-3 үеэр 150-1000 микрон зузаанаар буддаг тул бид зэврэлтээс хамгаалах бүрхүүл гэж нэрлэдэг, манайхны хэлдгээр "резин будаг" юм.

Технологийн дагуу гүйцэтгэсэн тохиолдолд 10 жилийн баталгаа өгдөг. Гэхдээ доод тал нь 20 жилд хуурахгүй, өнгө чанар алдагдахгүй, ус, чийг, химийн бодис, нефтийн бүтээгдэхүүнд тэсвэртэй, байгаль орчны нөлөөлөлд маш тэсвэртэй, гялалзсан сайхан өнгөтэй. Бүрхүүл тавих хамгийн чухал техникийн шаардлага нь металл гадаргууд механик багаж, сандбласт технологиор 50-70 микроны барзайлт үүсгэн цэвэрлэнэ. Эхлээд барзайлгасан гадаргууг тэгшлэх, металл болон өнгө будгийг барьцалдуулах зорилготой эпокси суурь бүрхүүлийг хийнэ. Үүний дараа 2,3–р үе буюу хамгаалалтын полиуретан бүрхүүлийг хийдэг. Бүрхүүл будгийг 200 бар-ын даралттай зориулалтын төхөөрөмжөөр гүйцэтгэдэг юм.

Металл хийцийн ажлаар хамгийн сүүлд Хөшигийн хөндий дэх шинэ нисэх онгоцны буудлын агаарын хөлгийн түлш хангамжийн системийн бүтээн байгуулалт. Энэ төсөл дээр 2000м3-ийн багтаамжтай дөрвөн босоо ган сав, 400мм-ийн голчтой 1,6 км урт ган шугам хоолой, бусад технологийн барилга байгууламж, тулгуур зэрэг нийт 500 гаруй тонн метал хийцийг үйлдвэрлэж угсарсан байдаг.

Газрын тосны бүтээгдэхүүний барилга байгууламж нь шатах тэсрэх бүтээгдэхүүнийг хүлээн авах, хадгалах, ачих, түгээх үйл ажиллагаа явуулдаг тул нефтийн болон барилгын ерөнхий төлөвлөлтийн стандарт, нормуудыг баримтлахаас гадна галын аюулгүй байдал, байгаль орчин, эрүүл ахуй, технологийн аюулгүй ажиллагаа, шугам хоолойн гидравлик тооцоо, тоног төхөөрөмжийн сонголт хийх зэрэг олон онцлог бий. Манай зургийн алба газрын тосны технологи, барилгын аркитектур, барилга бүтээц, цахилгаан, автоматжуулалт, холбоо дохиоллын  зураг төслийн 12 инженертэйгээс 4 Монгол улсын зөвлөх, 5 мэргэшсэн инженертэй. Сүүлийн 5 жилд 300 гаруй барилга, байгууламжийн зураг төслийг боловсруулаад байна.

Иргэний барилгын салбарт суралцах, туршлагатай болох, бизнесээ өргөжүүлэх зорилгоор 2018-2019 онд өөрийн 4000 м2 талбайтай, агуулах, гарааш, спорт заал бүхий оффисийн барилгыг өөрсдийн ажиллах хүчээр барьж байгуулсан. Энэ явцад оффис, ахуйн барилгын дотор таазыг чанартай, өнгө үзэмжтэй хийх материал манай улсад их ховор байгааг анзаарч Монголын хөнгөн цагаан хавтан, туузан рейк таазны анхны үйлдвэр бий болгохыг зорьж, энэ оны нэгдүгээр сараас үйлдвэрлэлээ эхлүүлээд байна. Манай улсад импортын гипсэн дүүжин хавтан тааз, гипс хавтангаар хийдэг False тааз буюу гоёлын гипсэн тааз гэсэн хоёр төрлийг түгээмэл ашиглаж байгаа. Харин хөнгөн цагаан тааз нь ус, чийг, галд тэсвэртэй, зэвэрдэггүй, угсарч суурилуулах, угааж цэвэрлэхэд хялбар, таазны хөндийд суурилагдах цахилгааны кабель, халаалт, хөргөлт, агаар сэлгэлт, гал унтраах усны хоолойнуудад үзлэг, үйлчилгээ хийх боломжтой, 20 жил өнгө үзэмжээ алддаггүй зэрэг олон давуу талтай юм.

Мөн хөнгөн цагаан таазны түүхий эдийг олон өнгө, хэмжээ, хэвлэмэл зурагтай үйлдвэрлэдэг тул оффис, үйлчилгээний барилга, орон сууцны ариун цэвэр, банны өрөөнд хэрэглэхээс гадна сүүлийн үед гадаад улс орнуудад ямар ч зориулалтын барилгад гоёлын зориулалтаар тааз, хана, барилгын дотор болон гадна гоёл чимэглэлд ашиглаж байна. Түүнчлэн оффис, хүнсний үйлдвэр эмнэлгийн барилгад дуу шингээх, нян бактери үржихээс хамгаалах текстилтэй үйлдвэрлэж болно. Хөнгөн цагаан таазны материалд Хятадын нэр хүндтэй, гадаадад импорт хийдэг үйлдвэрээс ASTM B209 стандартын AA1100 зэрэглэлийн листийг авч байна. Энэ стандартын хөнгөн цагаан материалын уян харимхайн хязгаар нь 75-105MPa, бат бэхийн хязгаар нь min 25-105MPa, химийн найрлагын хувьд нь 0,05-0,2% зэс, 0,95% нь төмөр, 0,05% мангани, 0,1% цайр гэх мэт үзүүлэлттэй байдаг.

Одоогоор үйлдвэрийн хүчин чадал, бүтээгдэхүүний төрөл нь хөнгөн цагаан хавтан дүүжин таазыг 5 төрлийн хэмжээгээр өдөрт 1500 мкв, туузан рейк таазыг захиалагчийн хүссэн урт, өнгөөр өдөрт 8100 метрыг үйлдвэрлэж байна. Мөн Гипсэн хана, таазны угсралтын

С,У төмөр, дүүжин зам, тогтоогч, булангийн хүрээ зэрэг 15 төрлийн профилийг 4-5 мм-ын зузаантайгаар өдөрт 8100 метрыг үйлдвэрлэж байна.

Туузан буюу рейк тааз нь бүх төрлийн барилгын дотор, гадна тааз болон ханын маш гоё чимэглэл, архитектурын янз бүрийн хэлбэр, загварыг бүтээх боломжтой байдаг. Мөн өвөрмөц гэрэлтүүлгийн боломжийг бий болгож өгдөг онцлоготой. Ер нь материалын угсралтын хувьд өөрөө маш энгийн байдаг тул барилга, интерьер засалд сонирхолтой хүн бүр өөрсдөө рейк болон түүний гэрэлтүүлгийн зохицлыг төсөөлөн бодож түүнийгээ бүтээгдэхүүн болгож хэрэглэх боломжийг манай үйлдвэр бий болгож байгаа. Тус материалуудыг эх орондоо нутагшуулахын тулд бид интерьер, экстерьер дизайны байгууллагуудтай хамтарч ажиллахад ямагт бэлэн байна.

Барилгын материалын үйлдвэрлэлийг төрөөс дэмжиж байгаагийн дүнд цемент, бетон хийц, эдлэл, барилгын дүүргэлтийн материал, дулаалгын материалын хэрэгцээг 100 хувь дотоодын үйлдвэрлэлээр хангаж байгаа нь барилгын салбарын том амжилт юм. Гэхдээ барилгын дотор, гадна засал, фасадын үндсэн болон угсралтын материалын дийлэнхийг гадаадаас импортоор авч валютийн урсгал

гадагш гарсаар байна. Нөгөө талаас эдгээр материалыг импортоор орж ирэхэд чанар, байгаль орчин, хүний эрүүл мэндэд нөлөөлөх стандартын үзүүлэлтэд тавих хяналт, тогтолцоо хангалтгүй байна. Иймд барилгын материалын үйлдвэрлэлийг дэмжих нь олон талын ач холбогдолтой. Өөрийн үйлдвэрлэж байгаа бүтээгдэхүүнтэй харьцуулан ганцхан жишээ дурдъя. Барилгын дотор тааз, хананд ашиглах гипс хавтан нь зориулалт, үзүүлэлт, чанарын хувь EN520 болон ASTM C1396 стандартад нийцсэн, ус чийг, галд тэсвэртэй зэрэг 4-5 ангилалтай байдаг ч барилгын захуудаас сертификат, чанарын гэрчилгээ авах боломжгүй байдаг шүү дээ.

Би удирдагч байхаасаа илүүтэйгээр сайн инженер байх юмсан гэж боддог. Инженер хүн гэдэг нь техникийн асуудлуудыг шинжлэх ухааны мэдлэг, математик, зохион бүтээх онол, ухаан зэргийг ашиглан шийдвэр гаргадаг, инженерчлэлийн боловсрол эзэмшсэн техникийн салбарын мэргэжилтнийг хэлдэг. Инженерүүд багийнхныхаа туслалцаатайгаар амьдралд хэрэгжих боломж, аюулгүй байдал, зардал зэргийг тооцонгоо материал, бүтэц, технологи, машин болон системүүдийн загварыг гаргадаг, бүтээн бий болгодог хүмүүс юм. Тиймээс байнга суралцахыг хичээдэг. Сонирхуулахад латин "ingenium" хэмээх үгийг "ухаалаг нээлт" эсвэл "хурц ухаан" гэсэн утгатай хэмээн тайлбарладаг. Энэ үгнээс гаралтай итали хэлний "ingegnere" (эд зүйлсийн мастер, дайны зэвсгийн мастер) хэмээх үг болон герман хэлний "Ingenieur" гэсэн үгнүүд нь дундад зууны үед зөвхөн цэргийн зориулалттай техникчдийг нэрлэдэг байсан байгаа юм. 17-р зуунд францын "ingénieur" гэсэн үгээр "онолын сургалтанд сууж техникийн салбарт мэргэжилтнээр ажиллах хүнийг" нэрийдэх болсон гэдэг.

Чанар, хугацаа хоёр бол бизнесийн тулгуур. Стандарт бол бүтээгдэхүүний чанарыг хэмжих хамгийн доод шалгуур үзүүлэлт. Чанартай

бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэснээр бизнест оролцогч талуудад урт хугацааны өгөөжийг бий болгодог. Цаг хугацаа бол хэрэглэгчдэд чанартай бүтээгдэхүүнийг хамгийн бага  өртгөөр нийлүүлэх боломж юм. Цаашдаа хойч үедээ эрүүл, аюулгүй орчныг бүрдүүлж өгөх юмсан гэж бодон амьдарч, ажиллаж байна. Баярлалаа, таны санасан бодсон бүхэн сэтгэгчлэн бүтэж байх болтугай. Цаашдын

ажил хөдөлмөрт тань өндөр амжилтыг хүсье!