Барилгын эдийн засаг, төсөв үнэ бүрдлийн норм нормативын баримт бичгийн өнөөгийн байдал
Барилгын төсөв зохиох дүрэм, үнэ бүрдлийн үндсэн дүрэмд 2012 онд томоохон өөрчлөлт хийж Зам, тээвэр, барилга, хот байгуулалтын сайдын 2012 оны 181 дүгээр тушаалаар батлуулсан. Эдгээр дүрмүүд 1985, 1998 онд батлагдан хэрэгжээд 20 гаруй жил болсон.
Мөн Барилгын машин ашиглалтын нэгж машин цагийн жишиг үнийг 2002 оноос хойш шинэчлээгүй байсныг шинэчилж ЗТБХБС-ын 2012 оны 18 дугаар тушаалаар шинэчлэн баталсан.
Энэхүү тушаалын 4 дүгээр заалтаар ЗТБХБС-ын 2009 оны 263 дугаар тушаалын хоёрдугаар заалтыг хүчингүй болгосон юм. 263 дугаар тушаалын 2 дугаар заалт нь барилга угсралтын байгууллагын удирдлага зохион байгуулалт, хөдөлмөрийн аюулгүй ажиллагааг хангах зардал, өвлийн нэмэгдэл зардал, түр барилгын зардал, ажилчдын нийгмийн баталгааг хангах, ажилчдыг давтан сургах зэрэг олон зардлыг санхүүжүүлдэг төсвийн цалингаас тооцдог нэмэгдэл зардал, төлөвлөгөөт хуримтлал, бусад шууд зардлын 26 хувийг төсөвт тооцож, үлдсэн 74 хувийг тооцдоггүй заалт байсан үүнийг хүчингүй болгосноор дээр хэлсэн зардлууд 100 хувь төсөвт тооцогддог болсон.
ЗТБХБС-ын 2012 оны 18, 181 тушаал хэрэгжиж эхлэхэд барилга байгууламжийн төсөвт өртөг 50-55 хувь өсөж хөөсөрсөн төсөв, төсөвт өртөг өсгөсөн дүрэм батлагдсан гэх зэрэг маш их асуудал тухайн үед бүх шатанд яригддаг байсан.
Энэ өсөлт Барилгын төсөв зохиох дүрэм, үнэ бүрдлийн дүрэм шинэчлэгдсэнээр 10 орчим хувь, машин цагийн жишиг тарифын шинэчлэлт, ажилчдын цалингаас тооцдог нэмэгдэл зардал, төлөвлөгөөт хуримтлал, бусад шууд зардлыг 100 хувь төсөвт тооцдог болсноор 40-45 хувь нэмэгдэж 2012 оны барилга угсралтын ажлын үнийн индекс 1.55 гарч байсан юм.
Норм дүрмийн шинэчлэлт, барилга байгууламжийн төсөвт өртөг өссөн талаар тухайн үеийн БХБЯ, БХТ-ийн удирдлага, асуудал хариуцсан хэлтсийн дарга мэргэжилтнүүд шат шатны байгууллагуудад танилцуулж байсан ба эдгээр дүрмүүд өнөөдрийг хүртэл хэрэгжиж байна.
Ямар ч норм дүрэм хэрэгжиж эхлээд 5 жил орчмын хугацаанд барилгын үйлдвэрлэлд нэвтэрч байгаа шинэ технологи, шинэ материал, бусад хүчин зүйлүүдтэй уялдаад өөрчлөлт шинэчлэлт хийх шаардлагатай болдог. Төсөв үнэ бүрдлийн норм дүрмүүд 2018 оноос хойш хэрхэн шинэчлэгдэж байгаа талаар товч дурдъя.
Нэг. БХБС-ын 2020 оны 30 дугаар тушаалын 2 дугаар заалтад “Барилгын төсөв зохиох дүрэм” /БНбД81-95-12*/2020/-ийг хөрөнгө оруулагч, захиалагч, гүйцэтгэгч болон төсөвчид 2021 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс мөрдлөг болгосугай гэж заасны дагуу дүрэм 2021 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс мөрдөгдөх ба барилга байгууламжийн ажил нь 2021 онд эхлэх, 2021 оны улс, орон нутгийн төсөвт хөрөнгийг суулгах төсөл арга хэмжээний зураг төсөв нь 2020 онд хийгдэж байгаа бол шинэчилсэн дүрмээр төсвийн тооцоог хийнэ.
Барилгын төсөв зохиох дүрэм 2012 онд батлагдсанаас хойших хэрэгжилтийн явцад шинэчилж баталсан “Барилгын тухай хууль”-тай уялдуулах, мөн тушаал шийдвэрээр орсон өөрчлөлтийг нэгтгэх, дүрэмд тодорхойгүй байгаа заалтыг тодруулах зарчмыг гол зорилго болгон ажиллаж доорх өөрчлөлтүүдийг оруулсан. Үүнд:
- Хуучин дүрмээр барилгын ажил гүйцэтгэх ерөнхий нөхцөлийг бүрдүүлэх зардлыг- Барилгын удирдлага зохион байгуулалтын зардал;
- Захиалагчийн албаны зардлыг –Захиалагчийн техник хяналтын зардал;
- Захиалагч байгууллага Барилгын тухай хуулийн 42.2-т заасны дагуу өндөр болон онцгой төвөгшилтэй барилга байгууламжид зөвлөх үйлчилгээг авахдаа зөвлөх үйлчилгээний зардлыг дүрмийн 6.3-т заасны дагуу тооцож, захиалагчийн техникийн хяналтын зардлыг давхардуулахгүйгээр тусгах;
- Магадлашгүй ажлын зардлыг барилга угсралтын ажлын төсөвт өртгийн дүнгээс орон сууц, иргэний зориулалттай барилга байгууламжид 2 хувь, үйлдвэрийн зориулалттай барилга байгууламжид 3 хувь, онцгой төвөгшилтэй болон, усны барилга байгууламжийн 1 дүгээр ангийн үндсэн барилгад 10 хүртэл хувиар тус тус тооцохоор;
- Барилгын ажлын төсөв зохиоход баримтлах барилгын удирдлага, зохион байгуулалтын зардал /нэмэгдэл зардал/-ыг тооцох барилга байгууламжийн төрлийг олшруулж нэмэгдэл зардлаас тооцогдох зардлуудын хувь хэмжээг тодорхой болгон тогтоож өгсөн. Жишээлбэл: Барилгын удирдлага зохион байгуулалтын зардлаас 15 хувь нь талбайн хөдөлмөр аюулгүй ажиллагааны зардал байна. Ажилчдын хөдөлмөр хамгааллын зардлыг нийт цалингаас 13,6 хувиар тооцогддог. Хөдөлмөр хамгаалал аюулгүй ажилгааны зардлыг төсвийн нийт дүнтэй харьцуулахад 5-аас багагүй хувийг эзлэхээр тооцсон:
- Барилга байгууламжийн төсөвт өртгийн товчоонд талбайн хөдөлмөр хамгааллын зардалд оногдох өртгийг ил харагдахаар маягтыг өөрчилсөн;
- Магадлашгүй ажлын зардлаар хийгдсэн ажлыг санхүүжүүлэх актын маягтыг тодорхой болгож хүснэгтээр харуулсан;
- Дүрмийн 5 дугаар бүлэгт төсөвт тооцогдох тоног төхөөрөмжийн нэрийг тодорхой болгосон;
- Барилгын тухай хуулийн 8.2 дахь заалтын дагуу Барилгын үйл ажиллагаанд оролцогчийн буруутай үйлдэл, эс үйлдэхгүйгээс учирч болох хохирлыг шууд зардлын дүнгээс 0,5 хүртэл хувиар даатгуулна. Даатгалыг захиалагч, гүйцэтгэгч нар урьдчилан тохиролцож барилга байгууламжийн ажил гүйцэтгэх гэрээнд тусгана. Гэсэн заалтыг нэмж оруулсан;
Барилгын төсөв зохиох дүрэм батлагдсанаас хойш 4 удаагийн тушаалаар дараах өөрчлөлтүүд орсон байна. Үүнд:
- Зураг төсөлд магадлал хийх ажлын хувь хэмжээг өөрчилсөн БХБС-ын 2014 оны 107 дугаар ;
- Зохиогчийн хяналтын зардлыг төсөвт тооцох тухай БХБС-ын 2015 оны 185 дугаар ;
- Барилгын хог хаягдлын тухай БХБС-ын 2018 оны 09 дүгээр ;
- Барилга байгууламжийн төсвийн тооцооны нүүр хуудас, тайлбар бичгийн загвар батлах тухай БХБС-ын 2018 оны 43 дугаар тушаалуудыг хүчингүй болгож дүрэмд нэгтгэж оруулсан. /эдгээр тушаал хүчингүй болсон хэдий ч тушаалын заалтуудыг дүрэмд нэгтгэж оруулсан гэсэн үг/
Хоёр. Барилгын бүтээц, ажлын төрлөөр төсвийн суурь норм, түүний хавсралтуудыг боловсруулах, хэрэглэх дүрмийг шинэчилж БХБС-ын 2019 оны 58 дугаар тушаалаар батлуулсан.
Гурав. Барилга, хот байгуулалтын сайдын 2019 оны 217 дугаар тушаалын 1 дүгээр хавсралтаар Барилгын ажилтны тариф цалингийн жишиг, 2 дугаар хавсралтаар цаашид тарифт цалинг индексжүүлэн хэрэглэх аргачлалыг баталсан. Барилгын тухай хуулийн 33 дугаар зүйлийн 33.1.10 дугаарт барилгын ажилтны тарифт цалингийн жишгийг Санхүүгийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллагатай зөвшилцөж батлах заалттай байдаг. Хуулийн энэ заалтын дагуу шинэчилсэн тарифт цалингийн жишгийг Сангийн яамтай зөвшилцсөн. Мөн Захиргааны ерөнхий хуулийн дагуу Захиргааны хэм хэмжээний актын улсын нэгдсэн санд 2020 оны 1 дүгээр сарын 10-ны өдөр 4625 дугаарт бүртгүүлсэн.
Энэхүү тарифт цалингийн жишгийг Төсвийн тухай хуулийн 6 дугаар зүйлийн 6.2.5 дахь заалтын дагуу төсвийн жилийн дундуур орлого бууруулах, зарлага нэмэгдүүлэх үр дагавартай бодлогын аливаа шийдвэр гаргасан бол түүнийг дараагийн төсвийн жилээс хэрэгжүүлдэг байх гэж заасны дагуу 2021 оны 01 дүгээр сарын 1-ээс эхлэн мөрдөнө.
Барилга хот байгуулалтын сайдын 217 дугаар тушаалын 3 дугаар заалтад Тарифт цалингийн жишгийг шинэчлэн баталсантай холбогдуулан 2021 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс өмнө барилга байгууламжийн зураг төсөл нь магадлалын дүгнэлтээр баталгаажсан, барилга угсралтын ажлыг гүйцэтгэж эхэлсэн төсөл арга хэмжээнд Зам, тээвэр, барилга, хот байгуулалтын сайдын 2009 оны 263 дугаар тушаалаар баталсан тарифт цалингийн жишгийг хэвээр мөрдөнө гэж заасан байгааг сайн анхаарч ажилдаа хэрэгжүүлж ажиллах хэрэгтэй. Барилга байгууламжийн ажил нь 2021 онд эхлэх, 2021 оны улс, орон нутгийн төсөвт хөрөнгийг суулгах төсөл арга хэмжээний зураг төсөв нь 2020 онд хийгдэж байгаа бол шинэчилсэн тарифт цалингийн жишгээр барилга байгууламжийн төсвийн тооцооны ажиллах хүчний зардлын тооцоог хийнэ.
Шинэчлэн батлагдсан тарифт цалингийн жишгээр 4-5 барилгад тооцоо хийж үзэхэд төсвийн цалин ойролцоогоор 2 дахин өссөн.
Дөрөв. Барилга, сантехник, цахилгаан холбоо дохиолол, барилгын засварын ажлын төсвийн суурь норм, хөдөлмөр зарцуулалтын жишиг нормууд 2004-2006 онд батлагдсан байдаг.
Хөдөлмөр зарцуулалтын жишиг норм, Барилга, сантехник, цахилгаан, холбоо дохиоллын ажлын төсвийн суурь нормыг үе шаттайгаар шинэчлэн боловсруулахаар Барилга байгууламжийн норм, нормативын сангийн үйл ажиллагааны 2018, 2019, 2020 оны төлөвлөгөөнд тусган хэрэгжүүлж ажиллаж байна.
Төлөвлөгөөт ажлыг хэрэгжүүлэх явцад шийдвэрлэх асуудлыг хэрхэн хэрэгжүүлэх талаар Барилга, хот байгуулалтын яамны удирдлагад танилцуулж, 2019 оны 4 дүгээр сарын 4-ний өдрийн Барилга байгууламжийн норм, нормативын сангийн удирдах зөвлөлийн 2 дугаар хурлаар хэлэлцүүлсэн. Тус хурлаас
- ОХУ-д хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж байгаа хөдөлмөр зарцуулалтын жишиг нормыг МУ-ын хөдөлмөр зарцуулалтын жишиг нормтой харьцуулан судлах, холбогдох судалгааны ажил болон хөдөлмөр зарцуулалтын жишиг нормыг 2019 онд шинэчлэх;
- Дээрх ажилтай холбогдуулан төсвийн суурь нормын боловсруулалтын ажлын талаар холбогдох арга хэмжээг авч ажиллах;
- Барилгын ажилчдын тариф цалингийн жишгийг ШУТТЗ-ийн хурлаар хэлэлцүүлж батлуулахыг Барилгын хөгжлийн төвийн Норм, нормативын хэлтэст үүрэг болгосон.
Хурлын шийдвэрийн дагуу Хөдөлмөр зарцуулалтын жишиг нормыг боловсруулж буй Барилгын төсөвчдийн холбооны Ү.Банди ахлагчтай багийн норм боловсруулах гэрээнд 2019.05.03-ны өдөр МУ-д мөрдөгдөж байгаа хөдөлмөр зарцуулалтын нормыг шинэчлэх, шинэ технологиоор хийгдэж байгаа ажлын хөдөлмөр зарцуулалтын жишиг нормыг нэмэх, гэрээт ажлыг 2019 онд багтаан дуусгахаар тодотгол хийсэн.
Үүний үр дүнд хөдөлмөр зарцуулалтын 21 нормын 1025 зүйл ангид багтсан 18385 нормчлогдсон ажлын нормыг ОХУ-д мөрдөж байгаа нормтой харьцуулан судалж, шинээр 11 норм нийт 32 “Хөдөлмөр зарцуулалтын хугацааны жишиг норм”-ыг харьцуулан судалж шинэчилсэн. Барилгын эдийн засаг, төсөв үнэ бүрдлийн орон тооны бус мэргэжлийн зөвлөлийн хурлаар 2019.12.17-ны өдөр хэлэлцүүлж дэмжигдсэн. Энэ ажилд нийт 10 зөвлөхөөр редакц, шүүмж хийлгэсэн. Нормын төслийг ШУТТЗ-ийн хурлаар хэлэлцүүлэхэд бэлэн болоод байна.
Тав. Зураг төслийн ажлын жишиг үнэ /БД81-16-12/ ЗТБХБС-ын 2012 оны 182 дугаар тушаалаар батлагдсан. Батлагдсанаас хойш 8 жил мөрдөгдсөн. Иж бүрэн барилгын зураг төслийг зохиоход архитектор, инженер техникийн ажилчдын оролцоотой үе шаттай ажлууд хийгддэг. Зураг төсөл гэдэг бол манай архитектор, инженерүүдийн норм дүрмээ баримталж хийсэн оюуны бүтээл, барилгыг цаасан дээр төлөвлөж, газар дээр барихын тулд инженерийн тооцоо, барилга архитектур, барилгын бүтээц, технологи, шугам сүлжээ гэх мэт бүх үе шатны ажлын холболтыг хийж ажиллахад цаг хугацаа ихээхэн зарцуулагддаг. Статистик судалгааг үндэслэн хэрэглээний үнийн 2012 оноос хойших индекстэй уялдуулаад Зураг төслийн ажлын жишиг үнэ /БД81-16-20/ барилгын дүрмийг Монголын барилгын зураг төсөл зохиогчдын холбоо боловсруулж тогтолцооны баримт бичгийн дагуу үе шатны ажлыг хийж, зохион байгуулж БХБЯ-нд батлуулахаар хүргүүлээд байна.
Зургаа. Барилгын машин ашиглалтын нэгж машин цагийн жишиг үнийг 2002 онд баталснаас хойш шинэчлээгүй. 2002 оноос өмнө зах зээлд автокран 1 цагт 120000 орчим төгрөгөөр ажиллаж байхад манай нормын үнэ 10146 төгрөг байсан. Үүнийг улсын дундаж жишгээр тооцож 2002 онд шинэчилж батлуулсан. Энэ жишиг тарифыг дахин шинэчилхээр 2019 онд зөвлөхийг сонгож ажлыг эхлүүлсэн, энэ онд дуусгана.
Долоо. Монгол улсын Засгийн газрын 2019 оны 70 дугаар тогтоолоор “Төрөөс барилгын салбарын талаар баримтлах бодлого”-ын баримт бичгийг баталсан.
Энэхүү бодлогын баримт бичигт салбарын норм, нормативын баримт бичгүүдийг эрдэм шинжилгээ, судалгаанд суурилан боловсронгуй болгон шинэчилж, олон улсын жишигт нийцүүлэх гэж заасан байгаа нь салбарт мөрдөгдөж байгаа бүх норм нормативын баримт бичиг хамаарах юм.
Бодлогын баримт бичгийн хэрэгжилтийг хангах, эдийн засаг, төсөв үнэ бүрдлийн норм нормативын баримт бичгийг ойрын 5 жилд үе шаттай шинэчлэх үндсэн чиглэл боловсруулах, төсвийн суурь нормд, шинэчилсэн хөдөлмөр зарцуулалтын жишиг нормыг шилжүүлэх аргачлал боловсруулах, төсвийн суурь нормыг аргачлалын дагуу шинэчлэх замаар материалын орцын норм, нэгж машин цагийн нормыг хянаж засах ажлыг үе шаттай хэрэгжүүлэхээр ББННС-ийн үйл ажиллагааны 2020 оны төлөвлөгөөнд тусгаж ажиллаж байна.
Барилга байгууламжийн норм нормативын баримт бичгийн ерөнхий тогтолцооны 7 дугаар зүйлийн 7.13-т шаардлага хангасан төслийг тайлбар бичгийн хамт цахим хуудсанд байршуулах болон холбогдох байгууллагуудад хүргүүлж, олон нийтийн саналыг авна гэж заасны дагуу норм дүрмийн төсөлд төрийн болон төрийн бус байгууллагуудаас санал авахаас гадна enorm.gov.mn сайтад байршуулж ирүүлсэн саналыг судлан үзэж тусгадаг. Мөн зөвлөхүүдтэй санал солилцох, хэлэлцүүлэг зохион байгуулах ажлыг зохион байгуулдаг.
Бидэнд тулгарч байгаа хүндрэл норм боловсруулах мэргэжлийн залуу боловсон хүчин дутмаг байна, норм боловсруулах зөвлөхүүд бүтэн нэг үеэр тасарсан тул цаашид бодлогоор бэлтгэх шаардлага тулгараад байна.
Барилгын салбарт залуу насаа зориулсан ахмадууд маань уриалан шинэчлэлтийн ажлыг хийж гүйцэтгэж, залуучуудыг татан оролцуулж байгаад талархалтай байдаг.
Ч.МӨНХТУЯА БАРИЛГЫН ХӨГЖЛИЙН ТӨВ
НОРМ, НОРМАТИВЫН ХЭЛТСИЙН
АХЛАХ МЭРГЭЖИЛТЭН
Уншигчдын бичсэн сэтгэгдэлд barilga.mn хариуцлага хүлээхгүй болно. Манай сайт ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул та сэтгэгдэл бичихдээ бусдын эрх ашгийг хүндэтгэн үзнэ үү.