Улс орон даяар өндөржүүлсэн бэлэн байдалд шилжсэнээр иргэд эрт зусландаа гарч, засвараа хийж эхлээд байна. Тиймээс амины орон сууцандаа халаалт, халуун ус, бохирын системийг суурьлуулахаар судалж буй иргэддээ хэрэгцээт мэдээллийг хүргэхээр “Баухаус” ХХК - ийн ерөнхий инженер С.Отгончулууныг урьж ярилцлаа.

Орон сууцнууд бол төвлөрсөн усан хангамж, бохир усны систем болон дулаан хангамжид холбогдсон байдаг. Дулааны станцаас халаалт, халуун усаа авч, ахуйн бохироо төв цэвэрлэх байгууламж уруу илгээдэг гэсэн үг л дээ. Тэгвэл энэхүү процессын жижигрүүлсэн хувилбар буюу хэрэглэгч өөрөө бие даасан дэд бүтцийг шийдэхийг амины орон сууцны халаалт, халуун ус, бохирын цогц шийдэл гэж хэлж болно. Халаалтын цахилгаан зуух бол тухайн байшингийн дулааны станц юм. Зуухыг худалдан авахдаа байшингийн эзэлхүүн, хийц, дулаан алдагдлаас хамаарч тохирсон хүчин чадалтайг сонгох хэрэгтэй байдаг. Жишээлбэл, 4 - 6 хүн амьдардаг 100 м2 байшинд 380 - д холбогддог  14 квт -ын хүчин чадалтай цахилгаан зуух тавигдаж болно. Зуухнаас өгөх буцах шугам хувиарлагч дээр очиж, хувиарлагчаас хос шугамууд ган хэвлэмэл радиотор буюу халаах хэрэгсэл дээр хүрч халаалтыг халаалтыг дамжуулна. Радиотор /паар/ - т өвлийн улиралд хөлдөхөөс сэргийлэн ахуйн тосоолыг хийдэг.

Энэхүү цахилгаан зуух нь Германы Vaillant компанийн Protherm брэндийнх бөгөөд дотроо тэлэлтийн сав, даралт, температур хэмжигч, аваарын вентил, эргэлтийн насос, автомат хий авагч, автомат гал хамгаалагч, соронзон залгуургэх мэт халаалтын системийн бүх зүйл байдаг аюул эрсдэлгүй халаалтын цогц систем юм.  Цахилгаан хэрэглээний зардлаа бага байлгахын тулд wifi орчинд ажиллах ухаалаг удирдлагатай холбож болно. Гэртээ харьхаасаа 2 – 3 цагийн өмнө 20 градусаар халаах тохируулгыг гар утаснаасаа хийгээд харьхад л таныг дулаан гэр угтах жишээтэй. 

Зөвхөн халаалтын системийг гэхэд мэргэжлийн багынхан хоёроос гурав хоногийн дотор угсардаг.  Харин үнэ өртгийн хувьд 2 сая төгрөгөөс эхэлж байгаа. Халаалтыг шийдэхэд зуухнаас гадна радиотор хэрэгтэй. Энэ нь аль улсад үйлдвэрлэгдсэнээс шалтгаалан өөр өөр өртөгтэй. Дундажаар 150 -200мянга орчим төгрөгийн үнэ ханштай. Түрүүн хэлсэнчлэн хөлдөхөөс сэргийлсэн ахуйн тосоолыг 50 литрийг худалдан авахад 300-400 орчим мянган төгрөгний өртөг гарна. 

Ахуйн тосоолыг авахдаа анхаарах хэд хэдэн зүйл байдаг. Зарим иргэд техникийн буюу автомашины тосоолыг хийх нь бий. Энэ тосоол нь халж байгаа зүйлийг хөргөх чанартай байдаг бөгөөд хүн хэдэн граммыг уухад л хордож үхэх аюултай. Харин ахуйн тосоол халаах чанартай, глицирины бүтэцтэй учраас хүний биед хор нөлөө багатай. Шалан дээр урссан тосоолыг хүүхэд долоох, амсах аюултай учраас энэ тал дээр анхаарах нь зүйтэй болов уу. 

Цахилгаан зуух нь стандарт хэрэглээтэй үед 10-20 жил найдвартай ажиллахаар хийгдсэн байдаг. Хуванцар шугамуудыг далд байрлуулдаг учраас тухайн байшинтайгаа адил насжилттай байх ёстой гэж үзээд 50 жилийн эдэлгээтэйгээр хийдэг. Европын хэрэглэгчид байшингийнхаа халаалт, халуун ус, бохирын системийн техник, технологид үндсэн 3 шаардлагыг л тавьдаг. Үүнд:

●      Ашиглалтын зардал хамгийн багатай байх ёстой

●      Ашиглахад хялбар, энгийн, автомат ажилгаатай байх ёстой

●      Он удаан жил найдвартай ажиллах ёстой

Энэ шалгууруудыг л хангаж байвал та хамгийн зөв техник технологио сонголоо гэсэн үг. Хятадын зуухнууд 1 сая төгрөг, Германых үүнээс 2 дахин илүү үнэтэй. Хэрэглэгчид хэмнэх гээд хямдханыг нь сонгодог ч эдэлгээт хугацааныхаа хувьд харьцангуй гэдгийг ялгаж, ойлгоогүйгээс хэрэглээнийхээ явцад илүү их өртөг зардал гаргах шаардлагатай тулгардаг юм.

100 м2 талбайтай байшингаар тооцож үзэхэд хэрэглээний зардал 50-150 мянга орчим төгрөг гардаг. Өвлийн эд оргил цаг үед арай өндөр болно. Эрчим хүчийг хэмнэхийн тулд маш сайн халдаг радиотор /паар/ сонгох, тухайн байшин дулаан алдалт бага байх, өрөөний термостат буюу тасалгааны температурыг хянах төхөөрөмжийг суурьлуулсанаар бодит хэмнэлт гарах болно.

Ихэнх хүмүүс цагт 14 квт, 24 цагт 10 мянга орчим төгрөгний тог хэрэглэнэ гэж тооцоолон сарын хэрэглээндээ санаа зовдог. Гэтэл цахилгаан зуух нь өгөгдсөн командаар бүрэн халтлаа л цагт 14 квт зарцуулна. Халсан хойноо дулаанаа барьж, 0квт руу шилжинэ. Хэрвээ байшин хөрж эхэлбэл 1 - 6квт - ын бага хүчин чадлаар халааж, хэвийн горимд очход дахин 0 квт  болдог учраас эрчим хүчийг маш ихээр хэмнэдэг юм. Ингэхээр байшин дулаанаа хадгалж л байвал, танай цахилгаан зуух ажилллахгүй байх ба цахилгааны зардал тэг байна гэсэн үг л дээ. 

Гурван төрлийн ухаалаг удирдлага бий. Нэгд урьдчилан программчлах удирдлага буюу  цаг, минут, өдөр, температураар тохируулдаг төхөөрөмж. Хоёрдугаарт, wifi орчинд ухаалаг утсаа ашиглан удирдах төхөөрөмж. Энэ нь хэрэглэгч болон тухайн байшинд wifi байх зайлшгүй шаардлагатай гэсэн үг. Харин интернэт орчин байхгүй бол утасны сүлжээгээр дамжуулан мессежээр удирдах боломжтой байна. Ямар төрлийн удирдлагатай гэдгээсээ хамааран 250 - 900 мянган төгрөгний үнэ ханштай байдаг.

Тиймээ, хашаандаа худаг ухна. Сүүлийн үед узелийн өрөөндөө эсвэл гараж дотроо ухуулдаг болсон. Цэвдэгтэй газар худаг ухахаар шугамууд хөлдчихдөг учраас халаагчтай шугам тавих, камерууд нь дулаалгатай байх зэрэг арга хэмжээг авах шаардлагатай. Задгай саванд усаа дүүргээд насос ашиглан хэрэглээ рүү шахдаг системийн үе ард хоцроод автоматаар усаа шахдаг болоод байна. Задгай саванд усыг удаан хадгалсанаар ус муудаж, үнэр орж, тунадас үүсэж, эвгүй амттай болдог. Одоо битүү даралтат саванд усыг хадгалдаг болсоноор цэвэр гүний усыг ашиглах боломж бүрдэж байгаа юм.

Нөөцийн даралтад сав нь усыг муудгахгүй, худгийн насосыг өөрөө удирдан ажиллуулж өөрийгөө дүүргэдэг, усаа насосны шаардлагагүйгээр даралтаар шахаж нийлүүлдэг сав юм. Хэмжээ нь 1 айлд бол 300 л, 500 л гэж байна. Их хэмжээгээр нөөцлөх шаардлагатай бал 1000 л, 2000 л, 3000 л-ийн багтаамжтай ч байдаг. Цэвэр усны нөөцийн даралтад савнаас гарсан шугам хоёр салаалж таарна, нэг нь хүйтэн ус нөгөө нь халуун усны бойлер руу. Халуун усны бойлер нь өрхийн хэрэглээнд тохирсон 80 л, 100 л, 150 литрийн багтаамжтай байдаг. Ундны усны шаардлагыг хангаж ус халаагч сав нь паалантай, халаагч элемент  болон дотор сав нь зэврэлт шохойжилтоос хамгаалагдсан магны анодын хамгаалалттай байдаг. Мэдээж температураа удаан хадгалж барьдаг дулаалгатай байна.  Харин их хэмжээний халуун ус шаардлагатай тохиолдолд хурдны эзэлхүүний бойлер гэж бий. Энэ нь 800 л, 1000 литрийн багтаамжтай, цагт дундажаар 1500 - 2500 литрийн халуун ус үйлдвэрлэх боломжтой юм. Сүүлийн үед ундны усны стандарт шаардлага өндөрссөн учраас эрүүл ахуйн шаардлага хангасан, хүний биед хор нөлөөгүй шугам хоолойг ашиглахыг бас анхаарах нь зүйтэй.

Халуун усны бойлер 990 мянга, цэвэр усны нөөцийн сая 3 сая 800 мянга орчим байдаг. Хүний биеийн 70%-ийг бүрдүүлж байгаа ус цэвэр, эрүүл байхын тулд танай өрхийн ундны усны систем ч эрүүл ахуйн шаардлагад нийцсэн байх нь чухал шүү дээ. Тиймээс үүнд маш сайн анхаарах хэрэгтэй. 

Хувийн хашаандаа бага оврын цэвэрлэх байгууламжийг бий болгоно гэсэн үг юм. Хувийн байшингууд дээр бактер үржүүлэгч гэртэй бохирын септик системийг санал болгодог. Септик систем гэхээр цоорхой ёмкост, эсвэл задгай бетон кольцо аваачаад газарт булаад л тэгээд мартана гэсэн үг биш. Ийнхүү шийдвэл таөөрийгөө хуурсан тэнэглэл хийж байгаа бөгөөд хэдэн сар, жилийн дараа өөрийнхөө шээс угаадасыг ууна гэсэн үг. Тиймээс ам бүлийн тооноос хамаарч шингээлтийн талбайг зөвөөр тооцож хийх шаардлагатай.  Яагаад гэвэл хөрс чийгэнд ханана гэдэг зүйлбас байдаг. Өрхийн  тоо нэмэгдэж, хэрэглээ олшрох үед бага оврын цэвэрлэх байгууламжийг ашиглах нь зохистой.

Септик систем нь анаероб болон аероб орчинд өрхийн бохирыг 90-99 хувь цэвэршүүлэн шингээдэг систем юм. Гэхдээ цахилгаан, насос ашигладаггүй гэдгээрээ давуу талтай. Эхний камер нь лаг хүлээн авагч, хоёр дахь нь тунгаах, гурав дахь нь бактер үржүүлж цэвэршүүлэх гэсэн үүрэгтэйгээр ажилладаг.  Энд бас л өнөө дээр дурдсан 3 шалгуур чухал. Цахилгааны зардалгүй, лаг зайлуулах хугацаа урт, он удаан жилийн тогтвортой найдвартай ажиллагаа гэх мэт. Энд бид Германы Клерхэн бохирын септик системийг  санал болгодог. Нэг айлын бохирын систем нь 11 сая 900 мянга төгрөг байна. 

Сайн чанарын хуванцар хоолойд ундны усанд хэрэглэхийг зөвшөөрсөн сертификат олгодог. Тиймээс худалдан авалт хийхдээ тэр бичгийг нь харах хэрэгтэй. Ямар улсын, ямар үйлдвэрийн, ямар брэндийн шугам хоолой вэ гэдгийг сайн судлах нь чухал. Хэрвээ тухайн компани энэ талаарх дэлгэрэнгүй мэдээллийг өгөхгүй байгаа бол хуурамч байх магадлалтай. Тиймээс интернэтээс тухайн брэндийн талаар судлах бүрэн боломжтой. 

Болно. Хэд хэдэн айлын дунд нэг худагтайгаар бохирын систем болон цэвэр усан хангамжийг нэгдсэн байдлаар шийднэ. Харин тус тусдаа халаалт буюу цахилгаан зуухаа тавьж болох юм. Халуун усны бойлер бас тус тусдаа тавигдана.  Ингэснээр хамаагүй хэмнэлт гарна.  

Нарны энергээр халдаг ус халаагч нь суурьлуулахад зардал өндөр ч, хэрэглээний зардал маш бага байдаг. Гэхдээ жуулчны бааз, зочид буудал гэх мэт ус ихээр ашигладаг, улирлын чанартай үйлчилгээний байгууллагад тохиромжтой. Ихэнх хүмүүс панел дундуур явсан шугамаар ус гүйгээд, тэр нь нараар халдаг гэж ойлгодог. Уг нь тэр нарийн судлуудаар solar хэмээх шингэн гүйдэг юм. Энэ нь нарны хэт ягаан туяаг шингээж халдаг бөгөөд наргүй байсан ч тэг градусаас дээш байгаа тохиолдолд халуун усгаргах боломжтой технологи. Энэ ус халаагчийг 4 сараас 11 сар хүртэл ашиглах боломжтой. Тиймээс л улирлын чанартай үйл ажиллагаа явуулдаг байгууллагад тохиромжтой юм. 

Халаалтын цахилгаан зуухнаас гадна цахилгаан радиатор /конвектор/, инфрарот халаагуур, шалны халаагуур, дулаан хуримтлуурт халаагуур гээд олон төрөл зүйл бий л дээ. Эдгээрийг үндсэн болон нэмэлт халаагуураар сонгож болно л доо. 

Баярлалаа. 

Web site: www.bauhaus.mn

Facebook: Bauhaus Mongolia

Phone: 7000-7033, 9999-7030, 9927-8456, 99696650, 9912-9203