Маркетинг гэдэг бол зах зээлээ судлах ухаан юм. Эхлээд зах зээл дээрх хэрэгцээгээ тодорхойлон, хэрэглэгчээ судалж, уг судалгаан дээрээ үндэслэн бүтээгдэхүүнээ гаргах, борлуулах процесс гэж хэлж болно. Харин борлуултаа хийхдээ ямар төрлийн маркетингийн арга тактик хэрэглэх вэ гэдгээ оновчтой тодорхойлвол илүү үр дүнтэй.

Барилгын салбарт 6000 гаруй тусгай зөвшөөрөлтэй компаниуд байдаг. Эдгээрээс хувийн хэвшлийн цөөн аж ахуй нэгжүүд, ялангуяа

үндэсний үйлвэрлэгчид маркетингдаа анхаарч ажилладаг. Гэхдээ зах зээл нь жижигхэн учраас томоохон хэмжээний, урт хугацааны контент гаргах нь өндөр зардалтай учраас төдийлөн хийдэггүй. Тухайлсан бараа бүтээгдэхүүнээрээ л маркетинг явуулж байна.

    Миний бодлоор барилгын салбарт үйл ажиллагаа явуулж байгаа байгууллагуудыг мэргэжлийн болон ченж гэж хувааж үзэж болох юм. Мэргэжлийнхэн бол салбарын уналт, өсөлттэй бүх цаг үед үнэнчээр ажиллаж, хөгжилд нь санаа зовж, дуу хоолойгоо хүргэж, өөрчлөлт шинэчлэлт хийхийг зорьдог бол ченж компаниуд зоосны нүхээр бүгдийг харж, ашиг олох зорилготойгоор орж ирээд, ашиггүй бол дуртай цагтаа хаяад явчихдаг, салбарын тулгамдаж байгаа асуудал тэдгээр компаниудад огтхон ч хамаагүй байдаг. Үүгээр юу хэлэх гэсэн бэ гэхээр ченж компаниудаас ялгарахын тулд өөрийн гэсэн өнгө төрхийг бий болгож, маркетингаа хийх хэрэгтэй. Жишээлбэл, компанийн брэнд логотой болох, мэдээллээ цахим орчинд түгээж, ул мөрөө зөв гаргах шаардлагатай байгаа юм. Гэхдээ маркетинг гэдэг нь учиргүй олон реклам цацахдаа биш. Хамгийн гол нь барилгын салбартаа өөрсдийгөө таниулан олон нийтийн арга хэмжээнд оролцож, ажилтнаа хамтрагчаа сурган чадавхжуулж, ажлаа мэргэжлийн өндөр түвшинд  төгс хийх нь хамгийн чухал маркетинг болж чадна.

   Интернетэд компаний нэр бичээд хайхаар ихэвчлэн шүүх, тендерийн сайт эсвэл тухайн компанийн талаарх сөрөг мэдээ ихэвчлэн гарч ирдэг. Тиймээс цахим орчинд өөрсдийн сайттай болж, түүгээрээ дамжуулан хийж бүтээсэн ажлуудаа олон нийтэд танилцуулж, зөвлөгөө, мэдээллээ контент хэлбэрээр оруулах нь энгийн мөртлөө хамгийн үр дүнтэй байх болно. Хэрвээ мэргэжлийн компаниуд үүнийг хэрэгжүүлээд эхэлбэл, Монголын барилгын салбар цахимд ертөнцөд өнгөлөг, гэгээлэг болж эхэлнэ. Бид барилгын жижиг дунд үйлдвэрлэгч /ЖДҮ/-д зориулан Б-Маркетинг багцыг гаргасан нь тэдэнд их таалагдаж, үйл ажиллагаанд нь дэмжлэг болж байна.

Барилгын гүйцэтгэгч, зураг төслийн мэргэжлийн компаниудын хувьд маркетинг нь ойролцоо. Учир нь зорилтот бүлэг нь тодорхой, хийсэн ажлын үр дүнгээрээ тухайн компанийн үнэ цэнэ нь үнэлэгддэг. Хамгийн гол нь хэрэгтэй цагтаа, хэрэгтэй хүндээ мэдээллээ

харагдуулах, байршуулах нь тун чухал юм. Ялангуяа гадны төсөл хэрэгжүүлэгч нар зураг төсөл гаргах, гүйцэтгэгч компанийг хайхдаа дийлэнх нь интенетээс анхдагч мэдээллээ олдог учраас тухайн компанийн вэб сайт эхний нэрийн хуудас болдог. Ихэнх барилгын компаниуд "facebook page" төдийхөн нээдэг. Гэтэл энэ нь хов жив, хэрэгтэй, хэрэггүй олон мэдээлэл дунд "живээд" алга болдог сул талтай. Тиймээс танайх мэргэжлийн компани л бол өөрийн гэсэн вэб сайт, мэйл хаягтай байх нь орчин үеийн бизнесийн салбарт байх ёстой зүйл болсон байна. “Цалингаа өгдөггүй”, “чанаргүй барилга баридаг” гээд салбарын нэр хүнд нийтийн дунд уналттай байгаа. Үнэхээр салбар ийм байдалтай байна уу, эсвэл таны хэлдгээр “ченж” компаниудаас үүдэлтэй байна уу?

Хэтэрхий мөнгө, ашиг харж, олон тендерийн ажил зэрэг аваад, түүнийгээ хугацаанд нь ашиглалтад өгч чадахгүй, өөрийн потенцалаас давсан ажлыг хийх гэж сарвайж, ажилтнууддаа цалинг нь өгдөггүй, материал аваад үнэ хөлсийг нь өгдөггүй, зээл авъя гэхээр санхүүгийн үзүүлэлт нь тааруу, ийм хэсэг компаниудаас болоод салбарын нэр хүнд унах нэг шалтгаан болоод байна. Өөрөөр хэлбэл барилгын салбарын бизнесийн ёс зүй, шалгуур гэдэг зүйл алга. МБИХ - оос инженерүүдийг ёс зүйтэй байлгах дүрэм, журам гаргаж, үүнийг эмчийн тангараг шиг өргөдөг болъё гэсэн санал гаргаж, одоо хэрэгжиж байгаа. Үүнтэй адил бусад газрууд ч мэргэжлийн ёс зүй гэдэг зүйлийг бий болгох шаардлагатай болж байгаа юм. Тусгай зөвшөөрөлтэй 6000 орчим компаниуд байгаа хэдий ч өдөр тутам үйл ажиллагаагаа хэвийн явуулдаг 1000 орчим компани бий. Бусад нь тогтмол бус үйл ажиллагаа явуулж, тендер авбал хийчээд, байхгүй бол алга болчихдог. Хийсэн ажил нь салбарынхаа нэрийг унагасан байх нь цөөнгүй л байна.

Миний бодлоор дотоодод байгаа чулуу, элс гэх мэт түүхий эд, материалиудыг ашиглавал импортын барааг эрс багасгаж болно. Гэхдээ дэлхийн томоохон үйлдвэрлэгчидтэй хөрш зэргэлдээ учраас бүх материалыг үйлдвэрлэх боломжгүй байна. Жишээлбэл, хөнгөн цагаан, төмөр, PVC хуванцар эдлэлүүд, цахилгааны, сантехникийн эд хэрэгслүүдийг үйлдвэрлэх гэхээр асар өндөр үнэтэй тоног төхөөрөмжүүд хэрэгтэй болдог. Магадгүй хэрэгтэй төхөөрөмжийг нь авчраад том үйлдвэр бий болголоо гэж бодоход нэг сарын хугацаанд дотоодын хэрэгцээгээ  бүрэн хангачих боломжтой юм. Тиймээс үлдсэн 11 сарын турш үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүнээ экспортод гаргах шаардлагатай болж байна. Дэлхийн зах зээлд гарахын тулд олон улсын чанар, стандартад нийцсэн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх шаардлага тулгардаг. Шинэ брэнд гаргаад экспортод гаргахад амжилт муутай байдаг учраас хэдийнэ нэр хүндтэй болсон чанартай брэндийн технологийг Монголд оруулж ирээд, дотооддоо үйлдвэрлэн экспортод гаргавал илүү үр дүнтэй байх болно.

  Барилгын материалын эрэлт хэрэгцээний 40 хувийг дотоодын үйлдвэрлэлээр хангаж байна. Засал чимэглэл, сантехник , цахилгаан, холбоо дохиолол болон барилгын материалын үйлдвэрүүдийн ихэнх түүхий эд импортоор орж ирдэг. Төр бодлогоор дотоодын үйлдвэрлэгч нарт тусгай зөвшөөрөл, тохирлын гэрчилгээтэй  ААНБ байх гээд өндөр шаардлага тавьж, хуулинд заасан хэрнээ импортын барилгын материал дээр цензур байдаггүй. Хэдийгээр тодорхой шалгуур, шаардлага байгаа ч амьдрал дээр хяналтгүй байна. Үүнийг НӨАТ-гүй худалдаалагдаж байгаа материалуудаас харж болох юм. Импортын материал замбараагүй байгаа учраас үндэсний үйлдвэрлэгч нарт хүндрэлтэй байна.

Олон нийтэд бол байцаагч нар хянаж, лабораторид шинжилгээ хийдэг гэсэн ойлголт өргөн бий. Гаальтай гэж нэрлэгддэг машинаар орж ирсэн барилгын материалуудад гаалийн татвар, НӨАТ болон нэмэлт татварууд төлөгддөггүй. 100 айл, захуудад тухайн барилгын материалын тохирлын гэрчилгээ, лабораторийн шинжилгээ байхгүй, и-баримт өгдөггүй нь үүнтэй холбоотой. Импортын материалын талаарх судалгаа хийхийн тулд гаалийн мэдээг авахаар тун зөрүүтэй тоо баримт гардаг. Хичнээн барилга баригдав гэдгийг нь тооцохоор тэр гаалийн тоо баримтаас хавь илүү материалын хэрэгцээ байдаг. Тиймээс хяналтгүй чанаргүй материалууд орж ирэхээр барилгууд ч чанаргүй баригдаж таарна. Дэлхийн хөгжингүй оронд дотоодын үйлдвэрлэгчидтэйгээ адилхан шаардлага тавьдаг. Энэ нь үйлдвэрлэгч нартаа маш их дэмжлэг болдог гэдгийг олон улсын жишгээс харж болох юм. Барилга гэдэг хүний эрүүл мэнд амь настай холбоотой, мөн өвлөгдөх үл хөдлөх хөрөнгө болдог учир барилгын материалын худалдаа импортын үйл ажиллагаанд эм, хүнсний худалдаа шиг бодлого, хяналт нэн шаардлагатай байна.

2010 оноос эхлэн төрийн чиг үүргийг төрийн бус байгууллагаар гүйцэтгүүлэхээр болж, зохих дүрэм журмуудад өөрчлөлт оруулаад 2018 оноос эхлэн тусгай зөвшөөрлийн үйл ажиллагааг зохион байгуулах болсон.  Монголын барилгын үндэсний ассациоци /МБҮА/ - ийн хувьд бусад салбарын төрийн бус байгууллагуудтай хамтран консерваци болоод тусгай зөвшөөрлийн үйл ажиллагааг явуулж байна. Одоогийн байдлаар тусгай зөвшөөрөлтэй барилга угсралтын 5400 гаруй, зураг төслийн 850 гаруй ААН, өргөх машин механизм, лифт гэх зэрэг үйл ажиллагаа явуулдаг 180 гаруй байгууллага бий. Төрийн бус байгууллагууд тусгай зөвшөөрөл олгож эхэлснээр зөвшөөрөл авахад цаг хугацааны хувьд ихээхэн хэмнэж, 10 хоногийн дотор хариуг нь гаргахаас гадна цахим, онлайнаар материалаа бүрдүүлэн гэрчилгээ авах боломж бүрдүүлэн, хүний оролцоог багасгаад байна. Энэхүү цахим бүртгэлийн програм хангамжийг нь БХБЯ- наас хийж, үйл ажиллагааг нь МБҮА сайжруулан ажиллаж байгаа. Харин зөвшөөрөл хүсэгчдэд тавигдах шаардлага, бүрдүүлэх материалын тухайд ажилбар бүрээрээ өөр өөр учраас нийтлэг зүйл хэлж болохгүй юм. Энгийн барилгад гэхэд нэг инженер, нэг техникийн ажилтантай байхад бага төвөгшилтэй барилгын ажлыг авах боломжтой. Бусад техник тоног төхөөрөмж, ажилчдын мэдээлэл шаардлагагүй болсон байгаа.

Монгол улс чөлөөт зах зээлийн нийгэмд шилжчихсэн учраас тухайн иргэн юу хийхийг хүснэ түүнийгээ хийх боломж дүүрэн байна. Дээд боловсролгүй байсан ч материалаа бүрдүүлээд, тусгай зөвшөөрөл авах тогтолцоо бий. Энэ нь нэг талаасаа буруу. Олон улсад барилгын мэргэжилтэй хүн л салбартаа компани байгуулж, үйл ажиллагаа явуулах эрхтэй байдаг. Гэтэл Монголд ямар ч хамаагүй хөндлөн мэргэжилтэй хүн барилгын компани байгуулаад удирдах эрхтэй болдог буруу жишиг бий. Цаашид зохих хууль дүрмэнд өөрчлөлт оруулж, барилгын компаниудыг мэргэжлийн удирдлагатай, мэргэжлийн компани болгох хэрэгтэй. Энэ өөрчлөлтийг хийхгүй бол мэргэжлийн бус хүмүүс мөнгөний төлөө барилгын компани байгуулж, чанаргүй барилга барих, барилгачдыг хулхидах зэрэг ёс зүйгүй, хууль бус үйлдэл их гарах болсон.

Герман, Швейцари, Франц, Итали, Чех, Польш болон Америк, Араб, Азийн орнуудаар явж барилгын салбарынх үйл ажиллагаа, хөгжилтэй танилцаж нилээд явлаа. Бид хөгжингүй орнуудтай харьцуулбал хол хоцорсон. Америкаас бараг 100 жилээр, хөрш орнуудаас 20, 30 жилийн ард явна. Бүтээмжийн хувьд ч, гаднаа харагдах байдлын хувьд ч ялгаатай. Олон улсад барилга бол урлаг болон хөгжсөн байдаг. Эртний Грек, Ромын барилгуудаас эхлүүлээд Европын барилгуудыг харахад тэр чигтээ нүд баясаж, сэтгэл хөдөлмөөр сайхан. Харин Монголд дөрвөлжин, ёотон шиг барилгуудаар дүүрэн байгаа нь бас л бодууштай. Гэхдээ Монголд цөөн хэдэн компаниуд манлайлан, орчин үеийн төслийн менежментийг нэвтрүүлж, түүнийгээ хэрэгжүүлж байгаа гэдгийг хэлэх нь зөв байх. Харин бид олон улсын түвшинд хүрэхийн тулд яах ёстой вэ гэвэл бодлогоо тодорхойлж, түүнийгээ тогтвортой урт хугацаанд хэрэгжүүлж, хоцрогдсон норм, стандартуудаа шинэчилж, холбогдох хуулинд өөрчлөлт оруулан дэлхийн жишигт хүргэх хэрэгтэй. Дэлхий даяар "аж үйлдвэржилтийн дөрөвдүгээр хувьсал" явагдаж, бүх л салбарууд цахимжиж, технологижиж байна. Хөгжингүй орнууд сүүлийн жилүүдэд BIM /building information modeling/ бүрэн нэвтэрч, бидний ашигладаг зураг төслийн "autocad", бүтээц тоооцооны "lira" программ гэх мэт 2D моделиуд ард хоцорч, 3D, 4D гэж шинэчлэгдсээр одоо 7D болтлоо хөгжөөд байна. Гэтэл энэхүү загварчлал Монгол, хойд Солонгос, Африкийн хэдэн орнуудад л нэвтрээгүй байгаа нь бид сүүл мушгиж явааг илтгэн харуулж байна. Энэ хөгжил дэвшилтэй хөл нийлүүлэхийн тулд салбартаа ажиллаж байгаа хүмүүсээ чадавхжуулах, бүтээмжийг нэмэгдүүлэх шаардлага тулгарч байгаа юм. Монгол хүний ур ухаан, авъяас чадвар дэлхийд гологдохгүй гэж боддог.

Сүүлийн жилүүдэд дэлхий нийтээрээ ногоон барилга, тогтвортой байдлыг чиг хандлагаа болгон ажиллаж, барилгын хог хаягдлаа дахин боловсруулж, барилгыг нураах хүртэл дотор нь амьдарч буй хүний эрүүл мэнд, аюулгүй байдлыг бүрэн хангахаар зохион байгуулж байна. Харин Монголд эрчим хүчний хэмнэлттэй ногоон барилгууд бий болж, эхнээсээ норм, дүрэм, стандартууд нь гарч байгаа. Харин үүнийг дэмжсэн бодлого л дутагдаж байна. Монголд ногоон барилга барихад энгийн барилгаас багадаа 20 хувь илүү зардал гарахаас гадна барьсан компанидаа ямар ч ашиггүй байгаа нь хөгжих боломжийг хаадаг. Олон улсад бол төрөөс урамшуулал өгч, хүүгүй зээл олгох зэргээр дэмжин хөгжүүлсээр байна. Мөн ногоон гэрчилгээний түвшингээсээ хамааран тухайн орон сууцны үнэ цэнэ нь тодорхойлогддог болсоноор иргэд нь ч байгальд ээлтэй ногоон барилгыг илүүд үзэх болсон нь хамгийн том дэвшил юм.

     Монголд дулаан, цахилгааны үнэ дэлхийн зах зээлээс 3-4 дахин бага байгаа учраас үүнийг үл ойшойгоод байна. Анхаарах, санаа зовох хэмжээний өндөр төлбөр гардаггүй, иргэд нь ч үүнийг зардал гэж тооцдоггүй учраас хэмнэх сэтгэлгээ байхгүй, халууцвал паараа багасгахын оронд цонхоо нээгээд сэрүүцдэг байх жишээтэй. Олон улсад “LEED сертификат”, “ ногоон гэрчилгээ” олгодог. Манайд ямар нэгэн ийм тогтолцоо бий юу? Хуулиараа эрчим хүчний аудирторууд бэлтгэгдэж эхэлсэн байгаа. Эдгээр мэргэжилтнүүд нь эрчим хүч ихээр зарцуулдаг томоохон ААН- үүдэд шалгалт хийж, зэрэглэл, үнэлгээ гаргадаг болсныг эс тооцвол "ногоон барилга" гэж тодорхойлох зүйл гараагүй л байна.

    Баярлалаа. Салбарын бүхий л хүмүүс, компаниудад манай үүд хаалга байнга нээлттэй, Барилга.МН та бүхнийхээ дуу хоолой, бизнесийн хурдасгуур байх болно. Барилгын салбарынхаа түүх шастирыг бичилцэж, ард иргэдээ мэргэжлийн зөвлөгөө, мэдээллээр хангадаг буянтай ажлыг эхлүүлээд 13 жил болсон бидэнд үүнийг зогсоох эрх байхгүй. Энэ их ажлыг бүтээхэд бидэнтэй хамтран ажилладаг салбартаа сэтгэлтэй зүтгэлтэй байгууллага, компаниуддаа чин сэтгэлээсээ талархал илэрхийлье.