Орлого багатай иргэдээ орон сууцжуулдаг бодлого дэлхий нийтээр хэрэгжиж байна. Зарим нь маш амжилттай хэрэгжиж байгаа бол зарим улс орнуудын алдаа гаргаснаас болоод ядуусын хороолол хүртэл бие болох хэмжээнд хүргэжээ. Манай улсын хувьд төрийн эзэмшлийн газар дээр орон сууц барьж зорилтод бүлгийнхэнд найман хувийн зээлээр олгох. Гэр хорооллын газруудыг худалдан авч, газар дээр нь орон сууц бариад, хашаа байшингийнх нь оронд нэг, хоёр, гурван өрөө байр өгөх зэрэг аргыг хэрэглэж байгаа билээ. Энэ ажлууд нэг Засгийн газрын үед идэвхжиж, нөгөө засгийн үед гацах, удаашрах, дахин эхлэх гэх мэтээр үргэлжилсээр байна. Харин бусад улс орнуудын орон сууцжуулах бодлого ямар байдгийг сонирхов. Ямартай ч энэ бодлогоор Азид Малайз тэргүүлдэг юм байна.
Малайзын Үндэсний Моргейжийн Корпорац
Малайзын Үндэсний Моргейжийн Корпорац буюу "Cagamas Berhad Malaysia" нь олон улсаас татсан санхүүжилтийн хэмжээгээр ASMMA-гийн гишүүн орнуудад толгой цохидог. Зээлжих зэрэглэлийн үнэлгээ, өөрийн хөрөнгө зэрэг үзүүлэлтээр ч дээгүүрт бичигддэг байна. Өдгөө 30 гаруй жилийн түүхтэй энэ компанийн санхүүжилтийн системийг бүс нутагт загвар болохуйц хэмээн Дэлхийн Банкнаас үнэлжээ.
Малайзын үндэсний хувийн хэвшлийн санаачилга дор байгуулагдсан энэ компани 2017 оны эцсийн байдлаар орон сууцны хоёрдогч зах зээлд нийт 309 тэрбум ринггитийн бонд босгосон. Олон улсын үнэлгээний Moody’s агентлагаас тус компанийн урт хугацаат үнэт цаасны зээлжих зэрэглэлийг эргэн төлөх чадвар өндөр, эрсдэл бага буюу A3 гэж үнэлсэн байна.
Тухайлбал, Малайзын Үндэсний моргейжийн корпорацийн ерөнхийлөгч Датук Чанг Леонг ярихдаа “Манай улсын хувьд иргэдээ орон сууцжуулахад төр хувийн хэвшил хоёул чухал үүрэгтэй оролцдог. Энэ ажлаа улам бэхжүүлж, тогтвортой хөгжүүлэхэд анхаардаг. Монгол улс ч тогтвортой урт хугацааны ажил хэрэг болгоход анхаарах хэрэгтэй” гэж байлаа.
Филиппиний Үндэсний Орон Сууцны Моргейжийн Корпораци
1977 онд Ерөнхийлөгчийн зарлигаар байгуулсан. Орон сууцны санхүүжилтийн хоёрдогч зах зээлийн үйл ажиллагаа, хөгжлийг дэмжих замаар орон сууцны зээлийн хүртээмжийг сайжруулах, боломжийг нэмэгдүүлэх нь тус байгууллагын гол үүрэг юм.
Нийт хөрөнгийн хэмжээ 2017 оны байдлаар 313.99 сая ам.доллар бөгөөд тусгай зорилготой нэгжид зарсан нийт хөрөнгө нь 53.29 сая ам.доллар болсон байна.
2017 онд нийт 1.68 сая ам.долларын орлоготой ажилласан. Орон сууцаар баталгаажсан Филиппиний Үндэсний Орон Сууцны Моргейжийн Корпораци бонд гаргах, орон сууцны зээлийн авлагыг худалдан авах хөтөлбөр, орон сууцны зээлийн өр авлагыг барагдуулах, орон сууцны онцгой зээл, санхүүгийн зөвлөх үйлчилгээ, бүртгэл, хуримтлалын менежментийн чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг.
БНСУ-ын Орон Сууцны Корпораци
2004 онд байгуулагдсан Солонгосын Орон Сууцны Санхүүгийн Корпорац нь орон сууцны санхүүжилтийг хангах замаар эдийн засгийн хөгжлийн бүтцүүдийг бий болгож, олон нийтийн амьдралын чанарыг сайжруулах эрх бүхий олон нийтийн байгууллага юм.
Үйл ажиллагааны үндсэн дөрвөн чиглэлтэй. Орон сууцны урт хугацаат тогтмол хүүтэй зээл, орон сууцны санхүүжилтийн зээлийн баталгаа, орон сууцны онцгой зээлийн баталгаа, амьдралын бүхий л хүрээнд хүмүүсийн санхүүгийн хамгийн гол түнш байхын тулд санхүүжилтийн эх үүсвэрийг хангах зорилгоор үнэт цаасыг БНСУ-ын Орон Сууцны Санхүүгийн Корпорац гаргадаг байна.
Тус байгууллага 2004 оноос хойш нийт 70 тэрбум ам.долларын орон сууцны санхүүжилт олгосон байна. Өмнөд Солонгосын Засгийн Газар 2017 оны эцэс гэхэд тогтмол хүүтэй орон сууцны зах зээлийн хэмжээг 40 хувьд хүргэх зорилт тавьжээ.
Тайландын Моргейжийн Хоёрдогч Зах Зээлийн Корпорац
1997 оны зургадугаар сарын 12-нд байгуулагдсан бөгөөд Сангийн Яамны харьяанд байдаг 100 хувь төрийн өмчит компани юм.
Тайландын ард түмний амьдралыг сайжруулахын тулд орон сууцны урт хугацаат санхүүжилтийн механизм болгож, төлөвшүүлэх нь байгууллагын алсын хараа бөгөөд үнэт цаасаар дамжуулан орон сууцны хүртээмжтэй, тогтвортой санхүүжилтийн эх үүсвэрийг нэмэгдүүлэхийн тулд моргейжийн хоёрдогч зах зээлийг хөгжүүлэхээр зорьж байна.
Тэргүүнээр нь Васукарн Висансаватди ажилладаг ба үйл ажиллагаа нь тогтмол орлоготой урт хугацаат моргейжийн зээл олгох, хоёрдогч зах зээл дээр үнэт цаас гаргах гэсэн хоёр үндсэн чиглэлтэй.
Хөрөнгийн зах зээл дээр үнэт цаас, бонд, өрийн бичиг гаргах замаар нийт 23947.84 сая батын санхүүжилт хийгээд байна. 2017 оны эцэст нийт хөрөнгийн хэмжээ 20160 сая батаар хэмжигдэж буй аж.
Японы Орон Сууцны Санхүүжилтийн Агентлаг
Японд орон сууцны санхүүжилтийн тогтолцоо 60 гаруй жилийн түүхтэй. Одоогийн Орон Сууцны Санхүүжилтийн Агентлаг нь Засгийн Газрын орон сууцны зээлийн корпорацийн суурин дээр 2007 оны дөрөвдүгээр сард байгуулагдаж байсан. Нийт хөрөнгийн хэмжээ 2016 оны санхүүгийн жилд 26320 тэрбум иен байсан бөгөөд капиталжуулалтын хэмжээ өнгөрсөн оны байдлаар 701 тэрбум иенд хүрсэн байна.
Засгийн Газраас бүрэн санхүүждэг тус байгууллага 2016 онд 203 тэрбум иенийн цэвэр орлоготой ажилласан ба 2017 онд орон сууцаар баталгаажсан 2004 тэрбум иенийн үнэт цаас гаргасан байна. Тус агентлагийг газар, дэд бүтэц, тээвэр, аялал жуулчлалын сайд болон Сангийн сайд нар толгойдог аж.
Ажилчдын тоо 2018 оны дөрөвдүгээр сарын байдлаар 896. Ерөнхийлөгч нь Тошио Като. Найман том хотод салбартай. Бизнесийг дэмжих үнэт цаас гаргах замаар хоёрдогч зах зээлд үйл ажиллагаа явуулах, гамшигт дасан зохицох буюу хотыг сэргээн босгоход урт хугацаат зээл олгох, моргейжийн даатгал, GHLC- ийн хууль ёсны хөрөнгөд удирдлага хийх зэрэг үйл ажилагааг гүйцэтгэдэг.
Казахстаны Моргейжийн Компани
Казахстаны Моргейжийн Компани нь иргэдийг орон сууцаар хангах төрийн бодлогыг дэмжин ажилладаг бөгөөд ипотекийн зээлийн болон түрээсийн орон сууцны хөтөлбөрийн санхүүжилтийг шийддэг байна. 20 орчим жилийн түүхтэй энэ байгууллага хоёрдогч зах зээлээс урт хугацаат санхүүжилт татаж, арилжааны банкуудаар дамжуулан, иргэдэд моргейжийн зээл олгодог.
Энэ байгууллага нь Казахстаны хувийн хэвшлийн хөрөнгө оруулалтаар үүсэн байгуулагдаж байжээ. Олон улсын үнэлгээний Fitch агентлаг Казахстаны Моргейжийн Компанийн зээлжих зэрэглэлийг BBB гэж үнэлсэн байна.
2018 оны эхний таван сарын байдлаар энэ байгууллагын босгосон санхүүжилтээр 2263 иргэнд 23.9 тэрбум венгерийн моргейжийн зээл олгожээ. Казахстан улс нийслэлээ Астана руу нүүлгэн шилжүүлсний дараа шинэ хотын бүтээн бо
Индонезийн төрийн өмчит Моргейжийн Фирм
Индонезийн орон сууцны хоёрдогч зах зээлд үйл ажиллагаа явуулдаг орон сууцны зах зээлийн тогтвортой санхүүжилтийг бүрдүүлэхэд чиглэдэг бөгөөд сүүлийн жилүүдэд дунд болон бага орлоготой иргэдэд чиглэсэн ипотекийн зээлд түлхүү анхаарч байгаа аж.
Индонезод ипотекийн хоёрдогч зах зээлийг хөгжүүлэх зорилгоор 2005 онд тус компанийг байгуулсан. Одоогоор компанийн өөрийн хөрөнгийн хэмжээ нь 1.1 тэрбум ам.долларт хүрсэн бөгөөд орон сууц барьцаалсан 730 сая ам.долларын үнэт цаасыг хоёрдогч зах зээлээс босгожээ. Олон улсын үнэлгээний Fitch агентлагаас тус байгууллагын зээлжих зэрэглэлийг А3 гэж Индонезийн төрийн өмчит Моргейжийн Фирм үнэлсэн байна.
Харин АНУ
АНУ-ын хувьд холимог төрлийн орон сууцны хөтөлбөрийг хэрэгжүүлсэн ч иргэдийг орлогын түвшнээр нь ангилан орон сууцжуулснаас болж нийгмийн олон сөрөг асуудалтай тулгарчээ. Тиймээс орлогын түвшнээс үл хамааран иргэдийг стандартын шаардлагад нийцсэн орон сууцанд амьдрах нөхцлийг бүрдүүлэхийг зорьж эхэлжээ. Мөн тус улсад орон сууцны ваучерийн хөтөлбөр хэрэгждэг. Энэ нь иргэд өрхийн орлогын 30 хувийг орон сууцанд төлж, үлдснийг тухайн орон нутгийн орон сууцны асуудал хариуцсан байгууллагаар дамжуулан тодорхой нөхцөл хангасан иргэдэд дэмжлэг үзүүлэх байдлаар шийддэг юм байна. Мөн нийтийн орон сууцны хөтөлбөр буюу нийгмийн халамж шаардлагатай тодорхой бүлгийн иргэдэд зориулсан хөтөлбөрийг хэрэгжүүлдэг.
Сингапурын орон сууцжуулах бодлого
Сингапур улс хүн амынхаа 80-аас илүү хувийг орон сууцжуулж чадсан. Нийтийн орон сууцанд амьдарч буй иргэдийн 95 хувь нь орон сууцаа өмчилж авсан байна. Анх орон сууцнууд барихдаа түрээслэх зарчмаар бодож төлөвлөсөн ч түрээслэгчид байраа хайр гамгүй хэрэглэж байгаа нь ажиглагдсан байна. Тус улсын иргэд бүгд цагаачид байсан бөгөөд зөвхөн ашиг, орлого олох зорилгоор ажиллаж амьдарч байжээ. Эцэст нь иргэддээ зарж хувийн өмч болгосноор эргээд орон сууцуудын ашиглалтын нөхцөл сайжирсан түүхтэй. Сингапур улсын хувьд ажилтай иргэн бүр өөрийн хуримтлалын сантай байдаг бөгөөд тус хуримтлалаа орон сууцанд зориулан ашиглах боломжтой аж. Сингапурын орон сууцны хөгжлийн зөвлөл нь зөвхөн нийтийн орон сууц барилгүй хуучин орон сууцны барилгыг шинэчлэх, засварлах, үнэ цэнийг алдагдуулахгүй байх, орон сууцыг дангаар бус шинэ хотхон байдлаар төлөвлөх гэх мэтээр орон сууцны асуудлыг цогцоор төлөвлөдөг байна. Мөн нийгмийн олон асуудлыг орон сууцны бодлогоор дамжуулан шийдвэрлэх бодлогыг баримталдаг.